دادنامه غیرقطعی صادره از شعبه دوم دادگاه کیفری یک استان فارس راجع به حکم قصاص نفس یکی از مأموران نیروی انتظامی که برای توقف یا دستگیری جوانی متهم، بدون رعایت ضوابط قانونی، اقدام به تیراندازی منجر به قتل او کرده بود، از چند منظر حائز اهمیت و بررسی است:
۱ - اسباب توجیهی رأی و نحوه منطقی استدلال و مقدمه مفید و نتیجه مطلوب برگرفته از دادنامه مورد اشاره، بیانگر تداوم امیدواری به وجود و ورود قضات مستقل و شجاع و اندیشمند و آگاه در دستگاه قضائی و کاهش ضریب خطای علمی و امکان افزایش اعتماد عمومی در امر دادخواهی و دادرسی و اصلاح نواقص محتمل و موجود است.
۲ – صرف‌نظر از آنچه در آینده رخ خواهد داد و فارغ از اینکه دادنامه صادره، تأیید یا نقض شود و به دنبال آن، حکم قصاص نفس متهم، اجرا بشود یا نشود یا اتفاق دیگری بیفتد، باید اذعان کرد که مانع‌نشدن شغل متهم به قتل (محکوم به قصاص) برای اجرای عدالت، بسیار مطلوب و امیدوار‌کننده است. توضیح اینکه مفاد دادنامه مذکور بر این دلالت دارد که در نگرش دادرسان ذی‌ربط، همگان در قبال قانون و عدالت، برابر هستند و در واقع از یک سو تعلق و وابستگی صنفی متهم پرونده به نیروی انتظامی (ضابطان دستگاه قضائی)،
نتوانسته است در سیر طبیعی و قانونی پرونده تأثیر مؤثر و مهمی بر جای بگذارد و از سوی دیگر، ظن و گمان‌های منتسب به مقتول (درباره وجود پاره‌ای از هنجارشکنی‌های مجرمانه وی)، توان توجیه رفتار افراطی و مجرمانه مأمور خاطی را نداشته است و این امر، ضرورت کنترل کارآمد و تعادل جدی بین دو مقوله اختیار و مسئولیت و نیز لزوم آموزش بیشتر و نظارت مداوم بر مبادی و مراجع اجتماع قدرت و مسئولیت را تأیید می‌کند. بنابراين شایسته است که در جامعه حساس و خطیر ما، عملا این درک عمیق و فهم متین نهادینه شود که هر اقدام فراقانونی اعم از نقض مقررات یا خروج از حیطه وظایف یا اختیارات مصرح و مشخص، جرم است و در این بین تفاوتی بین مردم عادی و نگارندگان یا مجریان یا ضابطان قانون نیست.
۳ - وجاهت و متانت و قوت استدلال دادنامه موصوف و تحسین و تمجید عملکرد قضات مستقل و شجاع صادرکننده آن نباید مانع بیان یک حقیقت مهم و امری مطلوب و مندوب شود. حقیقت و امری که متأسفانه هنوز آنچنان که باید و شاید در باور قلبی و ذهن عمومی جامعه ما، نهادینه نشده است. یعنی همان فرهنگ ناب و خالصی که ریشه در اخلاق و شرع و ادب داشته و بسیار مهجور و متروک واقع شده است. در کنار اجرای عدالت (البته وفق قوانین جاری)،
فرهنگ و سنت عفو و بخشش و گذشت، مقوله مهمی است که ضروری است سرلوحه بینش و روش زندگی مردم و حتی کنش‌های حقوقی و قضائی قرار گیرد. تکثر و تعدد و تکرار آیات قرآن کریم و روایات اسلامی و سخنان بزرگان علم و ادب در زمینه گسترش و پایبندی و سفارش به عفو و گذشت، بخشی از اهمیت ویژه موضوع را در راستای تلطیف و مهربان‌سازی فضای خشونت‌زده جامعه امروزی و ضرورت دوری از رفتارهای انتقام‌جویانه و قبح و ناپسندی خصوصی‌سازی جرائم و ضرورت توجه به تغییر ساختاری بعض قوانین جزایی، با تمسک و استناد به نظرات نوین فقهی و مکتب پویای شیعه، از جمله شبهه و تردید در صحت و درستی اجرای احکام حدود و قصاص در زمان غیبت امام معصوم علیه‌السلام، نشان می‌دهد.
بنابراین در این حادثه نیز، با توجه به اینکه برادر مقتول از همکاران محترم و وکلای فرهیخته دادگستری است و تلاش برای جلب رضایت خانواده محترم و فهیم ایشان آغاز شده است، توقع مضاعف و انتظار دوچندان، بر این است که ان‌شاءالله اولیای محترم دم، ضمن تأسی به سنت مطهره نبوی (ص) و سیره مبارکه علوی (ع) که فرمودند العفو تاج‌المکارم، گام مهم و استوار و مؤثری را در راستای بسط و گسترش فرهنگ عفو برداشته و حتی در صورت ابرام و تأیید و قطعیت حکم قصاص نفس مأمور نیروی انتظامی، با بخشیدن او، وزن و متانت و قوت دادنامه و پرونده مورد نظر را بیشتر، بهتر و جاودانه کنند.
فرشید رفوگران
- 18
- 2
