گسترش خانه‌های جمعی در جنوب شهر

«خانه مجردی برای آقایان، اتاق شبی ۲۰‌هزار تومان، زیر زمین، ۵۰ متری، فقط به مجردها، ترجیحا دانشجو!» اینها بخشی از آگهی‌ها در دیوار در محدوده‌های میدان امام حسین (ع)، میدان امام خمینی (ره)، راه‌آهن و محله‌های شلوغ نزدیک به دانشگاه دیده می‌شود و شب‌ها سقفی برای بسیاری از جوانانی است که به امید پیدا کردن کار شهر و روستایشان را رها کرده‌اند و به پایتخت آمده‌اند. اما این یک روی قضیه است و این خانه‌ها یا بهتر بگوییم اتاق‌ها به پاتوق معتادانی تبدیل شده که ۱۰ تا ۱۵ نفر در یک اتاق ۱۲ متری می‌خوابند.

این خانه‌ها دور از چشم قانون با مبالغ بالاتری اجاره داده می‌شوند و مردانه یا زنانه بودنش تصمیمی است که صاحبخانه می‌گیرد تا خانه‌اش را که اصلا شرایط مناسبی برای زندگی ندارد، اجاره دهد. دیگر اجاره و رهن خانه‌های مجردی، به یک رویه عادی در شهر تهران تبدیل شده و هر روز رو به گسترش است. در محله‌هایی مثل حوالی امام حسین ، شرایط کمی فرق می‌کند. پشت ویترین املاکی‌ها خانه‌هایی که بی‌شباهت به خوابگاه دانشجویی نیست تنها به مردها با بهایی کمتر از خانه‌های مستقل اجاره داده می‌شود. خانه‌هایی که کلنگی محسوب می‌شوند و از لحاظ ایمنی شرایط خوبی ندارند. زنگ خطر برای این خانه‌ها زمانی به صدا در می‌آید که بسیاری از این مردان مجرد از شهرهای دورافتاده وارد شهر بزرگی چون پایتخت شده‌اند تا لقمه نانی و پولی به دست آورند برای زن و بچه‌ای که کیلومترها آن طرف‌تر منتظر او هستند.

چندي قبل طرح ضربتي در محدوده ميدان امام حسين آغاز شد و در مرحله نخست اين طرح ۶۳ خانه‌ مجردي که پاتوق معتادان و مجرمان شده بود، پلمب شد و در مرحله دوم روز گذشته سرهنگ جليل موقوفه‌اي، جانشين پليس پيشگيري پايتخت از پلمب ۹۲ خانه مجردي در حوالي ميدان امام حسين خبر داد. اين خانه‌ها در خيابان‌هاي صفا، اسدي و حوالي ميدان امام حسين(ع) غيرقانوني فعاليت داشتند و ۱۷۴ معتاد، ۵۲ خرده فروش مواد مخدر و ۳۷ سارق نيز در اين طرح شناسايي و دستگير شدند.

جانشين پليس پيشگيري پايتخت همچنين گفته است: برخي از مالکان منازل به‌دنبال درآمد‌زايي هستند و يک اتاق را به ده تا ۱۵ نفر اجاره داده و شبي ۱۵‌هزار تومان مي گيرند، بدون اينکه امکانات بهداشتي در اين منازل ايجاد کرده‌ باشند. در اين طرح ۳ خانم نيز دستگير شدند.

فاصله زياد درآمد تا اجاره خانه

پديده خانه‌هاي جمعي يا به قول شهرداري خانه‌هاي مجردي، در محله‌هايي همچون امام حسين، راه آهن، شوش و... تحت تاثير عواملي چون اعتياد و فقر شکل گرفته‌اند. ترکيب خانه‌هاي مجردي که مسئولان شهرداري تهران در گفته‌هايشان از آن استفاده مي‌کنند، اصطلاح غلطي است و آدم را به اشتباه مي‌اندازد. در اين خانه‌ها صرفا افراد مجرد زندگي نمي‌کنند و در خانه‌هاي جمعي اتاق‌هايي در اجاره گروهي از شهروندان آسيب ديده است، افرادي که درآمد بسيار پاييني دارند. بسياري از محلات پايين شهر اين روزها به پاتوق کارگران مهاجر (داخلي و خارجي) تبديل شده که تنها به‌دنبال جاي خواب هستند، تا شب را به صبح برسانند و سحرگاه راهي محل کارشان شوند.

اين روزها متقاضي اجاره خانه‌اي به ‌اصطلاح نقلي در محله‌اي مانند صفا که جزو ارزان‌ترين ‏خيابان‌هاي امام حسين براي اجاره مسکن است و يک کارگر مجرد براي اجاره يک خانه ۳۵ متري بايد ماهانه ۸۰۰‌هزار تومان اجاره بدهد و با کسر ‏مبلغ اجاره از مجموع دستمزدش (با توجه به نرخ کارگري در سال ۹۸) تنها ۹۶۸‌هزار تومان ناقابل براي او باقي خواهد ماند تا ‏بتواند از عهده ديگر هزينه‌هاي زندگي در پايتخت همچون هزينه خوراک و پوشاک، بهداشت و ‏درمان، حمل‌ونقل و ارتباطات و … برآيد. از سوي ديگر درآمد بسياري از کارگران آنقدر نيست که هزينه شبي ۱۰۰‌هزار تومان براي مسافرخانه و ماهانه ۷۰۰‌هزار تومان براي يک خانه دهند. اغلب اين کارگران براي کارهاي فصلي از شهرستان‌هاي دور و نزديک به تهران مي‌آيند و در خانه‌هايي با اجاره بهاي اندک ساکن مي‌شوند. مهدي صابري، يکي از اين کارگران است که شب‌ها به همراه ۸ نفر ديگر در يک اتاق ۱۵ متري زندگي مي‌کند. او مي‌گويد: که در خانه ۴۰ متري و دو طبقه ۲۵ نفر شب‌ها مي‌خوابند و صاحب خانه يا بهتر بگوييم املاک سر کوچه‌مان شبي ۲۰‌هزار تومان از ما مي‌گيرد.

بايد ساعت هفت عصر به خانه برويم و ساعت ۸ خانه را ترک کنيم. اتاق‌مان آنقدر کوچک است که به سختي مي‌خوابيم و از يک سرويس بهداشتي و حمام ۲۵ نفر استفاده مي‌کنند. البته ناراضي نيستيم و بهتر از خوابيدن در خيابان و زير پل است.او در رابطه با اينکه چطور به تهران آمده مي‌گويد: اهل شهرستان خواف در استان خراسان هستم و يک دختر دارم. در اينجا در تراشکاري کار مي‌کنم و نصف حقوقم را هر ماه به حساب همسرم مي‌فرستم. هر ماه، دو روز به شهرم مي‌روم تا خانواده‌ام را ببينم. قبلا در پارک مي‌خوابيدم ولي مامور پارک اجازه نمي‌داد و پول مسافرخانه يا گرفتن يک خانه ندارم،

چون خانه وسايل مي‌خواهد و پولي براي خريد آنها ندارم. با دو نفر از دوستانم ماهانه پول اجاره اين خانه را مي‌دهيم، چون هم نزديک به محل کارم است و هم تلويزيون، فرش و رختخواب دارد. او همچنين مي‌گويد: حتي سيگار هم نمي‌کشم و خيلي از هم‌خانه‌هايم معتاد نيستند، اما شايد چند نفري مواد فروش هم باشند که من نمي‌شناسم.

محله‌هاي مجردي

بر اساس پژوهشي که شهرداري انجام داد به‌طور ميانگين ۶۳‌درصد مردم پايتخت داراي مسکن ملکي هستند که اين رقم در مناطق مختلف بسيار متفاوت است. به‌طوري که در مناطق شمالي شهر تا ۶۹‌درصد در منطقه يک و در غرب، در منطقه۲۱ مي‌رسد. در مناطق ۲، ۳ و ۶، با ۶۶‌درصد تملک واحد مسکوني وضعيت مطلوبي از اين نظر وجود دارد و مناطق ۱۰، ۱۲ ۱۳، ۱۵ و ۲۲ با ۶۰‌درصد داراي کمترين ميزان است. همچنين در زمينه اجاره‌نشيني در مناطق ۵، ۱۰ و ۱۵ بيشترين و مناطق ۱ و ۳ کمترين آمار را دارد. هرچند هنوز آمار دقيقي از تفکيک ساکنان خانه‌هاي جمعي با آنها که مجردي زندگي مي‌کنند وجود ندارد، اما اين يک حقيقت انکار‌ناپذير در جنوب شهر تهران است. به گفته، علي‌اکبر محزون مديرکل دفتر جمعيت نيروي کار مرکز آمار مي‌گويد: به افرادي که از سن تجرد قطعي عبور کرده باشند، مجردان قطعي مي‌گويند و تعداد آنها در کل کشور ۲۲۰‌هزار نفر است. ۱۱‌ميليون و ۸۰۰‌هزار نفر مجرد هرگز ازدواج نکرده در کشور داريم که با احتساب افراد بدون همسر در اثر فوت يا طلاق، جمعيت مجردان ايران به رقم ۱۳‌ميليون و ۳۲‌هزار نفر مي‌رسد.