آیا ایرانی‌ها «متقلب» هستند؟

نامزد پیشنهادی آقای ترامپ برای ریاست سیا، در جلسه‌ای گفته «ایرانی‌ها در تقلب‌کردن، حرفه‌ای هستند» و به بیان دیگر،  ما ایرانی‌ها را متقلب خوانده است؛ اما این صفتی نیست که بتوان به‌سادگی آن را تأیید یا تکذیب کرد. شاید خیلی ساده بتوان دیوار حاشا را بالا برد و گفت ایرانی‌ها نه‌تنها متقلب نیستند؛ بلکه صداقت در رفتار صلح‌آمیز آنها با کشورهای همسایه در طول قرن‌ها به اثبات رسیده است. با‌این‌همه برای پاسخی علمی‌تر به این ادعا بهتر است به چند نکته اشاره شود.

در چند سال اخیر، چندین کتاب جامعه‌شناسی به وسیله نخبگان ایرانی نوشته شده که در همه آنها به ویژگی‌های ایرانیان اشاراتی شده و آن، اينكه خردِ جمعی ایرانی‌ها، خردی مرکب است. به بیانی ساده‌تر، ویژگی‌های ما یکدست نیست که بتوان به‌راحتی، صفتی را به آن چسباند! خرد جمعی ما ایرانی‌ها، ترکیبی از انواع و اقسام هوشمندی‌هاست و می‌توان گفت که از همین دریچه، خلق‌و‌خوی ما در سطح جهانی قابل مقایسه با کشورهای دیگر نیست. این در حالی است که به نظر می‌رسد اظهارنظری که در آن ایرانی‌ها به متقلب‌‌بودن متهم شده‌اند، برآورد یک مقایسه میان ما و مردم کشورهای اروپایی یا آمریکایی باشد که در‌هر‌حال مقایسه غلطی است. سطح آی‌کیو (IQ) ایرانی‌ها بالاتر از متوسط جهانی و سطح ای‌کیو (EQ) ما پایین‌تر از متوسط جهانی است و به همین خاطر با وجود منابع طبیعی درخور‌توجهی که در این سرزمین وجود دارد، هنوز در حد متوسط جهانی در حرکت هستیم؛ اما این به آن معنا نیست که برای رسیدن به یک موقعیت بهتر جهانی، سر دیگران را شیره می‌مالیم. طبیعت متلون و فرهنگ متنوع ما در تاریخ، ما را به گونه‌ای متفاوت بار آورده. انواع و اقسام هجوم‌هایی که در این قرن‌ها به ما شده، باعث شده که ساختاری زیرک، محافظه‌کار و چابک داشته باشیم؛ اما از این ویژگی‌ها برای جنگ‌افروزی یا فریب قدرت‌های جهانی استفاده نکرده‌ایم.

از‌آنجایی‌که این اظهارات درباره برجام گفته شده، به نظر می‌رسد که اظهاراتی کارشناسی‌شده نباشد. در کاخ سفید بیش از ٤٠٠ کارشناس مسلط به ویژگی‌ها و مسائل ایران معاصر فعالیت و پژوهش می‌کنند و طبیعی است که آنها پیش از برجام نظرات کارشناسی خود را به مقامات واشنگتن ارائه داده باشند، حالا چطور است که یک نفر آمده و می‌گوید توافقی که در تمام دنیا به صفت «برد-برد» شناخته می‌شود، با حریفی صورت گرفته که متقلب است؟ 

حسین باهر