روزنامه ایران نوشت: مرگ‌های ناگهانی و پیاپی ورزشکاران جوان در روزهای اخیر، بی‌اغراق، به تراژدی بزرگی برای جامعه ورزشی کشور بدل شده است. از بیست‌وچهارم مهرماه تا سوم آبان، تنها در فاصله‌ای کمتر از ۱۰ روز، چهار مورد مرگ مشکوک ورزشکاران در میادین مختلف توسط رسانه‌ها گزارش شده؛ رخدادی هولناک که نشان می‌دهد اگر حساسیت و نظارت لازم از سوی مسئولان حوزه پزشکی ورزش وجود نداشته باشد، این آمار می‌تواند به شکلی نگران‌کننده و غیرقابل باور افزایش یابد.
نبود امکانات پزشکی استاندارد در باشگاه‌ها و سالن‌های ورزشی، ضعف نظارت دستگاه‌های مسئول و بی‌اعتنایی به هشدارهای پزشکی از سوی ورزشکاران و مدیران، مجموعه‌ای از عوامل فاجعه‌بار است که زمینه‌ساز چنین اتفاقات تلخی شده‌اند. بی‌تردید، در غیاب اقدام فوری و اصلاح ساختارهای معیوب موجود، سایه مرگ ناگهانی بر سر ورزش ایران سنگین‌تر خواهد شد. یکی از مهمترین ریشه‌های بروز این حوادث، بی‌توجهی به اصول و آیین‌نامه‌های پزشکی، ورزشی است. متأسفانه در بسیاری از باشگاه‌ها، رعایت مقررات سلامت جسمی در حاشیه قرار گرفته و هشدارهای متخصصان نادیده گرفته می‌شود. این سهل‌انگاری نه‌تنها جان ورزشکاران را در معرض خطر مستقیم قرار می‌دهد، بلکه چهره ورزش کشور را نیز با پرسشی بزرگ و تلخ روبه‌رو می‌سازد؛ چرا باید در میدان‌هایی که نماد جوانی، پویایی و امیدند، مرگ این‌چنین ناگهانی و بی‌صدا از راه برسد؟
کارشناسان و صاحبنطران بر این باورند به منظور جلوگیری از اتفاقات مشابه و تلخ که منجر به از دست رفتن جان ورزشکاران در جامعه ما می شود بایستی مدیران با بهره گرفتن از مشاوره های تخصصی کارشناسان، قانونی را مصوب کنند که پیش از هر فعالیت ورزشی ورزشکاران ملزم به انجام آزمایشات کامل پزشکی شوند تا سلامت آنها به خطر نیفتد و دیگر شاهد مرگ ورزشکاران جوان کشورمان در میادین ورزشی نباشیم. برای واکاوی ابعاد مختلف این فاجعه و یافتن راه‌های پیشگیری از تکرار آن، به سراغ کارشناسان و صاحبنظران این حوزه رفتیم تا راه‌های جلوگیری از تکرار این فاجعه را بررسی کنیم؛ اما آنچه از هم‌اکنون روشن است، این حقیقت تلخ است که بی‌توجهی به سلامت ورزشکاران، بی‌اعتنایی به جان انسان‌هاست.
"دکتر هادی صیادی" متخصص قلب و عروق: باید با زیر ساخت استاندارد جلوی مرگ ناگهانی را بگیریم
مهری رنجبر / هادی صیادی، پزشک متخصص قلب و عروق، معتقد است به راحتی می‌توان با غربالگری جلوی اتفاقات تلخ مرگ ناشی ازایست قلبی ورزشکاران را گرفت.
در حالی که خیلی از پزشکان معتقدند یکی از دلایل مرگ ناگهانی ورزشکاران به بیماری قلبی ژنتیکی یا مادرزادی آنها برمی گردد که چه بسا حتی خود ورزشکار هم از آن بی‌خبر است، تنها با چکاپ کامل به راحتی قابل تشخیص است، اما غربالگری در ایران بانی ندارد: «غربالگری ورزشکاران حرفه‌ای و نیمه حرفه‌ای در کشورهای مختلف پروتکل‌ها را سازمانی تعیین می‌کند اما در ایران غربالگری هیچ بانی ندارد. مهمترین قسمت مثلاً فدراسیون پزشکی ورزشی حتی با توجه به اسم آن باید بانی این کار باشد تا با توصیه نامه‌ها جلوی مرگ ناگهانی ورزشکاران را بگیرند. ورزشکاران سرمایه کشور به حساب می‌آیند که باید ازآنها نگهداری کنیم. حداقل کار این است که ورزشکاران رده سنی ۱۲ تا ۳۵ سال نوار قلبی بگیرند و آن را به پزشکی که در زمینه قلب تخصص دارد ارجاع دهند تا با معاینه و شرح حال بتوانند جلوی مرگ ناگهانی را بگیرند.»
به نظر او باید نهادهای قانونگذار باشگاه‌ها را ملزم به اجرای این کار کنند: «باید چکاپ ورزشکاران الزامی شود بعد آن آموزش‌های لازم را به همه بدهند تا ورزشکاران برای حفظ جان افراد در مواقع ضروری اقدام کنند. هرچند این اتفاق نیاز به فرهنگ‌سازی دارد. با اینکه فوتبال بیشتر به چشم می‌آید اما هنوز ما در آن اختیاری نداریم، در والیبال هم چنین چیزی اجرا نمی‌شود که بازیکنان لیگ برتری نوار قلب بگیرند یا معاینه قلب شوند. اما در کشورهای خارجی باشگاه ها ملزم به اجرای این کار هستند چرا که به نوعی پیشگیری از مرگ ناگهانی است. در واقع با چکاپ بیماری مادرزادی یا ژنتیکی در ورزشکار می‌توان جان یک انسان را نجات داد.»
به گفته صیادی زیرساخت‌های استاندارد نیز نقش تأثیرگذاری در جلوگیری از مرگ‌های ناگهانی در حوزه ورزش دارد: «ما نمی‌توانیم صد درصد از مرگ ناگهانی ایست قلبی ورزشکاران جلوگیری کنیم اما با ایجاد زیر ساخت‌ها می‌توان پیشگیری ثانویه را با نصب دستگاه‌های شوک پرتابل به وجود آورد. دستگاهی سخنگو حتی به زبان فارسی با فرمولی ساده که مشابه آن در کشورهای دیگر در مراکز مختلف وجود دارد و با آموزش کوتاه و آنی به ورزشکاران، حتی مربیان کمک بزرگی می‌کند تا از مرگ فردی که دچار حمله قلبی شده جلوگیری کرد.»
"دکتر غلامرضا نوروزی" رئیس فدراسیون پزشکی ورزشی: قطعاً علت فوت غیر ورزشی است!
گروه ورزشی / مرگ چهار ورزشکار در روزهای اخیر، باعث شد تا فدراسیون پزشکی ورزشی پیشنهاد چکاپ سالیانه برای ورزشکاران حرفه‌ای و نیمه‌حرفه‌ای را به وزارت ورزش ارائه دهد. این سازوکار، که غلامرضا نوروزی، رئیس فدراسیون پزشکی ورزشی، پس از وقوع این اتفاق تلخ و داغدار شدن چهار خانواده در حال آماده‌سازی آن است، با هدف جلوگیری از تکرار چنین حوادثی طراحی شده است.
غلامرضا نوروزی ترجیح می‌داد که پیش از هر اظهار نظری گزارش پزشکی قانونی را ببیند و سپس بر اساس مستندات صحبت کند، با بررسی مدارک موجود، دلیل فوت چهار ورزشکار را غیرورزشی می‌داند: « قطعاً فوت چهار ورزشکار دلیل غیرورزشی دارد. از طرفی ایست قلبی در ایران کاهش یافته است، بنابراین ما در حال بررسی علت این موضوع هستیم.»
به گفته وی، طبق پروتکل، هیچ مسابقه‌ای بدون حضور پزشک و پزشکیار برگزار نمی‌شود: «همه مسابقات، چه پر برخورد و چه کم برخورد، باید با حضور پزشک یا پزشکیار برگزار شوند. مسئولیت حضور پزشک و آمبولانس نیز برعهده برگزارکننده است تا در صورت مصدومیت، ورزشکار به سرعت به مراکز درمانی منتقل شود. اما در سالن‌ها برای تمرین چنین ساختار و الزامی وجود ندارد و حضور پزشک یا آمبولانس اجباری نیست.»
رئیس فدراسیون پزشکی ورزشی درباره فوت سه ورزشکار بر اثر ایست قلبی توضیح می‌دهد: «اینکه ورزشکاری بر اثر ایست قلبی فوت کند، ربطی به ورزش ندارد. ممکن است او بیماری قلبی داشته باشد و فشار مسابقه یا تمرین باعث بروز این حادثه شده باشد.»
با این حال، غلامرضا نوروزی برنامه‌ای برای پیشگیری از چنین اتفاقاتی دارد: «ما سازوکاری آماده کرده‌ایم و به وزارت ورزش ارائه می‌دهیم تا ورزشکاران، با ارائه تأییدیه سلامت، اجازه حضور در مسابقات را دریافت کنند. ممکن است یک ورزشکار نتواند هر هفته لیگ، تأییدیه سلامت بگیرد، اما گواهی سلامت سالیانه را برای ورزشکاران حرفه‌ای و نیمه‌حرفه‌ای الزامی می‌کنیم تا سالی یک بار، بویژه برای اطلاع از سلامت قلب، چکاپ شوند.»
"دکتر شمس‌الدین تقوی" رئیس کمیته پزشکی فدراسیون هندبال: حمله قلبی ورزشکاران ریشه مادرزادی دارد
گروه ورزشی / اصل اولین این است که نظارت پزشکی باید قبل از حضور ورزشکاران در ورزش صورت بگیرد. بدین صورت که در فدراسیون هندبال، کمیته پزشکی، قانونی دارد که طبق آن بازیکنان تیم‌های لیگ باید از مرکز بهداشتی تعیین شده مجوز سلامتی بگیرند و هیچ بازیکنی بدون مجوز اجازه بازی ندارد. اما مهم این است که باید در سطح کلان نظارت انجام شود که کار سختی است. حتی در همه سطوح باید دانش‌آموزان برای ورزش تأییدیه پزشکی داشته باشند.
اما احیای قلب در همه دنیا دو بخش دارد؛ بخشی با اقدامات حیات‌بخش انجام می‌شود که وابسته به وسیله نیست و آموزش احیا برای افراد ضروری است. معمولاً کمیته پزشکی فدراسیون هندبال به ورزشکاران و حتی مربیان بدنساز هم آموزش می‌دهد تا در مواقع لزوم توانایی احیای قلب را داشته باشند. اما بخش دیگر با دستگاه الکترو شوک اتومات هست که معمولاً در کشورهای مدرن دنیا در سطح شهر نصب شده اما در کشور ما نه. البته در مراکز کمیته ملی المپیک این دستگاه وجود دارد و آمبولانس‌ها هم مجهز به آن هستند. اما مهم این است که اگر ورزشکاران یا دست اندرکاران تیم‌های ورزشی احیای قلب را آموزش ببینند، خیلی سریع‌تر می‌توانند حیات بخش باشند، چرا که آمبولانس اورژانس در بهترین شرایط ۸-۷ دقیقه بعد از تماس می‌رسد که زمان طلایی از دست می‌رود. اما حمله قلبی در ورزشکاران معمولاً در گروه سنی پایین ۳۵ سال و بالای ۳۵ سال اتفاق می‌افتد. حمله قلبی در ورزشکاران پایین ۳۵ سال ریشه مادرزادی دارد و در بالای ۳۵ سال هم به دلیل اختلال عروق دچار این حمله می‌شوند. البته در کشور ما آمار دقیقی از مرگ ناگهانی ورزشکاران وجود ندارد اما در بعضی کشورها مثل آمریکا شایع‌ترین دلیل عارضه قلبی به خاطر اختلال در دیواره بطن است یا مثلاً در چین سندروم مادرزادی ورزشکاران باعث ایست قلبی آنها می‌شود.
خانواده هومن اجازه کالبدشکافی ندادند
گروه ورزشی / هومن محمدیان، کشتی‌گیر آزادکار گیلانی در وزن ۷۰ کیلوگرم، حین تمرین در پایگاه قهرمانی کشتی رجایی رشت جان خود را از دست داد. این کشتی‌گیر ۱۸ ساله در حال تمرین بود که دچار ایست قلبی شد. مربیان حاضر در سالن شهید رجایی بلافاصله پس از حادثه با انجام ماساژ قلبی، موقتاً موفق به بازگرداندن نبض هومن شدند، اما متأسفانه وضعیت او دوباره بحرانی شد و نیروهای اورژانس نیز نتوانستند او را نجات دهند. هرچند شاهدان عینی دیر رسیدن آمبولانس و نبود دستگاه شوک الکتریکی در محل را عامل ناکامی در احیای این کشتی‌گیر می‌دانستند، اما دکتر جمشید محمدی، رئیس اورژانس گیلان، این موارد را رد کرده و بر مسئولیت‌پذیری و وجدان کاری پرسنل خود تأکید کرده است. عارف کاظمی، مربی مرحوم محمدیان، درباره اتفاقاتی که منجر به فوت هومن در سالن کشتی شد، می‌گوید:« هومن یکی از شاگردان خوب من بود که هیچ‌گونه مشکل جسمانی نداشت، حتی قهوه هم نمی‌خورد، چه برسد به دارو یا مکمل. او قرار بود یک ماه بعد در انتخابی استان برای قهرمانی کشور شرکت کند. آن روز ساعت ۶:۳۰ صبح برای تمرین آمد، دوبنده پوشید و روی تشک شروع به زیرگیری کرد. در همان لحظه، هنگامی که زانویش روی تشک بود، با صورت به زمین خورد و کف از دهانش بیرون ریخت.» او درخصوص کمک‌رسانی اورژانس توضیح می‌دهد: «بهیار باشگاه سریع ماساژ قلبی داد و برای حدود پنج ثانیه نبض برگشت، اما آمبولانس او را به بیمارستان حشمت منتقل کرد. متأسفانه آمبولانس دستگاه شوک نداشت و بیمارستان نیز مجهز به دستگاه قوی شوک نبود. با سرنگ تلاش کردند او را برگردانند، اما او دیگر نبض نداشت.»
مربی محمدیان با ابراز ناراحتی از دست دادن این ورزشکار گفت: «متأسفانه هومن را از دست دادیم و خانواده او به لحاظ روحی در شرایط خوبی نیستند و حتی اجازه کالبدشکافی پیکرش را نیز ندادند.»
"دکتر زهره هراتیان" رئیس مرکز پزشکی فیفا در ایران: پیشگیری از مرگ ناگهانی ورزشکاران مسئولیت ملی است
در روزهایی که جامعه ورزش ایران داغدار درگذشت ناگهانی سه ورزشکار جوان در رشته‌های کشتی، موی‌تای و پرورش اندام بر اثر ایست قلبی است، بار دیگر ضرورت توجه به ساختارهای علمی و نظام‌مند در پایش سلامت ورزشکاران، خود را با تلخی یادآوری می‌کند.
ورزش حرفه‌ای، صحنه شور، رقابت و هیجان است؛ اما پشت این جلوه پرتحرک، مسئولیتی سنگین نهفته است؛ حفاظت از جان ورزشکارانی که سلامت خود را در مسیر افتخار ملی به میدان می‌برند.
در این میان، مرکز پزشکی عالی فیفا در ایران (ایفمارک) کوشیده است تا با بهره‌گیری از دانش روز پزشکی ورزشی، اجرای دقیق پروتکل‌های بین‌المللی فیفا و نظارت منسجم بر وضعیت جسمانی بازیکنان، الگویی ایمن و علمی برای دیگر رشته‌های ورزشی ارائه کند.
از زمان اجرای کامل برنامه‌های غربالگری و معاینات پیش از فصل در لیگ برتر و دسته یک فوتبال کشور، خوشبختانه هیچ موردی از ایست قلبی ناگهانی در میان بازیکنان این سطوح گزارش نشده است. این موفقیت تصادفی نیست، بلکه حاصل هماهنگی دقیق میان پزشکان، متخصصان قلب، فیزیولوژیست‌ها و کمیته‌های پزشکی باشگاه‌هاست.
در سال گذشته، ایفمارک با گسترش دامنه نظارت خود به لیگ‌های ۲، ۳، ۴ و فوتسال، مسیر توسعه سلامت در فوتبال ایران را تکمیل‌تر کرد. بررسی پرونده‌های پزشکی، آموزش کادر درمانی باشگاه‌ها و پایش مداوم ناهنجاری‌های قلبی و متابولیک، از جمله اقداماتی بوده که توانسته خطر ایست قلبی را به شکل چشمگیری کاهش دهد.
تجربه فوتبال ایران نشان می‌دهد که پیشگیری از مرگ ناگهانی تنها در سایه ساختار، نظم و تعهد علمی ممکن است. کمیته‌های پزشکی سایر فدراسیون‌ها نیز باید با الگوبرداری از این مدل، نظام غربالگری و ارزیابی سلامت ورزشکاران خود را یکپارچه و الزام‌آور کنند. هیچ ورزشکاری نباید بدون معاینه کامل و تأیید پزشکی وارد میدان مسابقه شود.
ایفمارک، به عنوان تنها مرکز دارای اعتبار فیفا در ایران، آماده است تجربیات، دستورالعمل‌ها و مدل اجرایی خود را در اختیار سایر فدراسیون‌ها و نهادهای ورزشی کشور قرار دهد تا سلامت ورزشکاران، به عنوان اولویت ملی در همه رشته‌ها نهادینه شود.
پیشگیری از مرگ ناگهانی، یک شعار نیست؛ یک مسئولیت ملی است. سلامت ورزشکاران را نمی‌توان به شانس سپرد، باید با علم، نظم و همکاری بین‌سازمانی از آن پاسداری کرد.
نبرد زندگی و مرگ در زمین ورزش
فرخ حسابی / مرگ ناگهانی ورزشکاران بر اثر ایست قلبی، به یکی از دردناک‌ترین و تلخ‌ترین اتفاقات دنیای ورزش بدل شده است. از مشهورترین نمونه‌ها می‌توان به مارک ویوین فویه، بازیکن تیم ملی کامرون اشاره کرد که در سال ۲۰۰۳ در میانه یک مسابقه رسمی روی زمین افتاد و جان باخت. پس از او، در سال ۲۰۱۲، پیرماریو موروسینی، فوتبالیست ۲۵ ساله ایتالیایی باشگاه لیورنو نیز در حین بازی دچار ایست قلبی شد و جانش را از دست داد. در سال‌های بعد، آنتونیو پوئرتا از سویا نیز قربانی شرایط مشابه شد. در فوتبال انگلیس، ایست قلبی فابریس موامبا شوک بزرگی بود. او در سال ۲۰۱۲ در جریان بازی بولتون مقابل تاتنهام، ۷۸ دقیقه بدون ضربان قلب باقی ماند، اما با تلاش تیم پزشکی و استفاده از دستگاه شوک‌زن (AED) معجزه‌آسا نجات یافت. این حادثه بعدها الهام‌بخش تغییرات گسترده‌ای در قوانین پزشکی فوتبال انگلیس شد. در سایر رشته‌ها نیز موارد مشابه دیده شده است. برای مثال، در بسکتبال رجی لوئیس ۲۷ ساله از تیم بوستون سلتیکس و هاوارد کار از لیگ دانشگاهی آمریکا قربانی ایست قلبی شدند. در دوچرخه‌سواری، مرگ تام سیمپسون در توردو فرانس سال ۱۹۶۷ نقطه آغاز آگاهی درباره سلامت قلبی ورزشکاران حرفه‌ای بود. در آن زمان البته گفته شد که مرگ سیمپسون ناشی از مصرف مواد ممنوعه و گرمازدگی در حین مسابقه بوده است. در واکنش به این حوادث، نهادهایی مانند فیفا، کمیته بین‌المللی المپیک و یوفا برنامه‌های پیشگیرانه متعددی را اجرا کرده‌اند: انجام آزمایش‌های ECG یا همان نوارقلب سالانه، الزام حضور تیم پزشکی و دستگاه شوک‌زن در کنار زمین و آموزش عملیات CPR یا احیای قلبی- ریوی برای بازیکنان و مربیان. کشورهایی چون ایتالیا، ژاپن و استرالیا نیز قوانین سختگیرانه‌ای برای غربالگری قلبی ورزشکاران حرفه‌ای تصویب کرده‌اند. در نهایت، تجربه‌هایی مانند نجات کریستین اریکسن در یورو ۲۰۲۰ نشان می‌دهد که آماده‌سازی و واکنش سریع می‌تواند تفاوت میان مرگ و زندگی باشد.
علیپور: تیم‌های بسکتبال از تجهیزات حرفه‌ای پزشکی بی‌بهره‌اند
پریسا غفاری/ در روزهای اخیر آمار نگران‌کننده فوت ورزشکاران جوان در رشته‌های مختلف، تحت عنوان «ایست قلبی»، افکار عمومی را به‌شدت نگران کرده است؛ پدیده‌ای که حتی مجموعه پزشکی ورزشی کشور نیز تأیید قطعی درباره علل آن ارائه نکرده است. با این حال هنوز مشخص نیست که آیا در فدراسیون‌های زیرمجموعه وزارت ورزش اقدامی جدی برای پیشگیری از چنین رخدادهایی انجام می‌شود یا خیر. بسکتبال به‌عنوان یکی از پرتحرک‌ترین رشته‌های ورزشی، در معرض بروز حوادث ناگهانی قرار دارد. میثم علیپور، رئیس سازمان لیگ بسکتبال در این‌باره می‌گوید:«طبق آیین‌نامه سازمان لیگ، هر باشگاه موظف است پیش از ثبت قرارداد در سامانه فدراسیون، برگه سلامت بازیکنان خود را ارائه دهد. همچنین با تأکید بر لزوم حضور پزشک و آمبولانس در محل برگزاری مسابقات، سعی کرده‌ایم از بروز چنین اتفاقاتی پیشگیری کنیم، به نحوی که بدون حضور پزشک متخصص و آمبولانس، مسابقه برگزار نخواهد شد. حتی آمبولانس‌ها باید به دستگاه احیای قلب مجهز باشند. خوشبختانه تاکنون شاهد اتفاقات ناگوار نبوده‌ایم.» اما پرسش اساسی اینجاست که آیا باشگاه‌ها در زمان تمرین نیز از امکانات پزشکی کافی برخوردارند یا خیر؟ علیپور در این‌باره می‌گوید:«حفظ سلامت بازیکنان در تمرینات باشگاهی در حیطه وظایف سازمان لیگ نیست. با این حال در جلسات پیش‌فصل، الزاماتی به کادر پزشکی تیم‌ها اعلام می‌شود؛ از جمله اینکه پزشکان باید مجهز به تجهیزات کامل، کیف احیا و سایر ابزارهای ضروری باشند. البته اجرای این موارد در اختیار ما نیست و باشگاه باید نسبت به آن متعهد باشد.»
گلایه‌های پدر «صبا چناری» بعد از فوت دخترش در سالن ورزشی
باشگاه‌های رزمی غیر استاندارد و فاقد امکانات پزشکی هستند
حسین چناری، پدر صبا موی‌تای‌کاری که شش روز پیش حین تمرین در باشگاه ورزشی‌اش بر اثر ایست قلبی درگذشت، علت مرگ دخترش را شرایط غیراستاندارد و نبود امکانات اولیه در باشگاه می‌داند. او به خبرنگار «ایران» می‌گوید: «به من گفتند دلیل مرگ، ایست قلبی بوده، اما پزشکی قانونی هنوز در حال بررسی این موضوع است. نکته مهم، نبود امکانات پزشکی در باشگاه و شرایط غیراستاندارد آن بود. باشگاه حتی دوربین مداربسته نداشت و راه‌پله‌های باز و غیراستاندارد روند انتقال صبا به آمبولانس را کند کرده بود. وقتی من رسیدم، دیدم هنوز دخترم را به بیمارستان منتقل نکرده‌اند. وقتی علت را پرسیدم، گفتند آمبولانس برانکارد نداشته و با پتو دنبال راهی بودند تا او را به آمبولانس منتقل کنند. در حالی‌که برای فردی که دچار ایست قلبی شده، حتی یک لحظه هم حیاتی است.»
او به نکته دیگری نیز اشاره می‌کند: «پزشکی قانونی گفت شاید بطری آبی که دخترم از آن نوشیده مشکوک باشد و قرار است آن را هم مورد آزمایش قرار دهند.» پدر صبا چناری با تأکید بر وضعیت نامطلوب بسیاری از باشگاه‌های رزمی، می‌گوید: «باشگاه دخترم حداقل استانداردهای لازم را نداشت. در حالی‌که باشگاه رزمی باید کفپوش مناسب داشته باشد. این مشکل فقط مربوط به دختر من نیست؛ بیشتر رزمی‌کاران در باشگاه‌های غیراستاندارد و حتی زیرزمینی تمرین می‌کنند.»
- 9
- 6
