قانون بازنشستگی تامین اجتماعی + شرایط و انواع بازنشستگی

جدیدترین قانون بازنشستگی تامین اجتماعی

 قانون بازنشستگی در ایران:

قاعده کلی در پرداخت مستمری بازنشستگی رعایت ماده ۱۱۱ قانون تامین‌اجتماعی است. به موجب این ماده مستمری‌های پرداختی نباید از حداقل حقوق مصوب شورای عالی کار در سال مربوطه کمتر باشد. ولی در چند مورد این قاعده اجرا نمی‌شود.

البته موارد استثنائی باید به طور موردی و مصداقی در قانون تعیین و تصریح شود. در موارد بازنشستگی فوق‌الذکر از بند اول تا بند ۷ این قانون،  قاعده یاد شده جاری است ولی برای بندهای ۸ و ۹ مبنای محاسبه مستمری و پرداخت آن، میزان سنوات پرداخت حق‌بیمه یا اصطلاحا مستمری استحقاقی است. در این صورت ماده ۱۱۱ اجرا نمی‌شود و در صورتی که حقوق استحقاقی از حداقل حقوق کمتر باشد تا حداقل ارتقاء نخواهد یافت.

در تمامی موارد ذکرشده فقط بیمه‌شده می‌تواند به سازمان تامین‌اجتماعی درخواست بازنشستگی دهد و کارفرما نمی‌تواند بازنشستگی کارگر خود را تقاضا کند. صرفا در یک مورد کارفرما می‌تواند خواستار بازنشستگی کارگر خود شود و آن هم در موردی است که سن کارگر بیمه‌شده حداقل ۵ سال از زمان قانونی بازنشستگی گذشته باشد که این موضوع برای بانوان ۶۰ سالگی است. یعنی کارفرما می‌تواند از سازمان بخواهد که کارگر زن خود را که به ۶۰ سالگی رسیده بازنشسته کند.

سن بازنشستگی، بر اساس بند ۱ ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی، ۶۰ سال سن برای مردان و ۵۵ سال سن برای زنان است که در این حالت فرد بیمه شده با داشتن حداقل ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه می‌تواند بازنشسته شود. در صورتی که مستمری استحقاقی فرد بر اساس این بند کمتر از حداقل حقوق سال مربوطه باشد تا حداقل حقوق ارتقاء خواهد یافت. همچنین باید گفت که شرایط بازنشستگی برای کلیه بیمه شدگان اعم از بیمه شدگان اجباری، اختیاری و حرف و مشاغل آزاد یکسان است.

قانون بازنشستگی تامین اجتماعی

قانون بازنشستگی مردان 

۱- فرد تحت پوشش با ۶۰ سال سن و ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه می‌تواند با حداقل حقوق پایه و بیشتر بازنشسته شود.

۲- فرد تحت پوشش  با ۶۰ سال سن و زیر ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه متناسب با تعداد سال‌های پرداخت حق بیمه بازنشسته می‌شود. 

۳- فرد تحت پوشش با ۶۰ سال سن و ۱۰ سال سابقه

در شرایطی که فرد زیر ۱۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد می‌تواند سابقه خود را با خرید حق بیمه تکمیل کرده و با ۱۰ روز حقوق بازنشسته شود.

۴- فرد تحت پوشش با ۵۰ سال سن و ۳۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه با حقوق کامل باز نشسته می‌شود.

۵-فرد تحت پوشش بدون شرط سنی با ۳۵ سال سابقه خدمت می‌تواند بازنشسته شود.

حداکثر سابقه برای پذیرش و محاسبه در تعیین مستمری ۳۵ سال است.

قانون بازنشستگی زنان

 شرایط سنی بازنشستگی برای زنان پنج سال از آقایان کمتر است. به این معنی که زنان با سن کمتری می‌توانند بازنشسته شوند.  در مورد سابقه لازم برای بازنشستگی نیز عموما شرایط برای زنان و مردان یکسان است، ولی در چند مورد برای زنان از نظر سابقه شرایط سهل‌تری در نظر گرفته شده است. نکته سوم مربوط به وجود شرایط همزمان سن و سابقه برای بازنشستگی زنان است. به این معنا که به غیر از سه مورد (بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور، بازنشستگی جانبازان و بازنشستگی با ۳۵ سال سابقه پرداخت حق‌بیمه) قاعده اصلی در بازنشستگی تحقق توامان شرط سن و سابقه در احراز بازنشستگی است. 

۱- فرد تحت پوشش با ۴۵ سال سن و ۳۰ سال سابقه می‌تواند بازنشسته شود.

۲-فرد تحت پوشش با ۵۵ سال سن و حداقل ۲۰ سال سابقه می‌تاوند درخواست بازنشستگی کند.

۳-فرد تحت پوشش با ۴۲ سال سن برای مشمولین قانون کار و  ۲۰ سال سابقه می‌تواند بازنشسته شود.

در خصوص این گروه از بیمه شدگان،در صورتی که مستمری استحقاقی از حداقل حقوق سال مربوطه کمتر باشد، تا حداقل حقوق افزایش نمی یابد.

۴-  فرد تحت پوشش با داشتن ۳۵ سال سابقه بدون شرط سنی می‌تواند بازنشسته باشد.

۵-  فرد تحت پوشش اگر معلول عادی باشد می‌تواند با ۴۵ سال سن و با داشتن حداقل ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه تقاضای بازنشستگی کند.

۶- فرد تحت پوشش بازنشستگی با داشتن ۵۵ سال سن با حداقل۱۰ سال سابقه متناسب با سنوات پرداخت حق‌بیمه می‌تواند بازنشسته شود.

 در این حالت بیمه‌شده می‌تواند با ۱۰ سال سابقه و بیشتر تا ۲۰ سال، درخواست بازنشستگی کند که مستمری وی به میزان سنوات پرداخت حق‌بیمه خواهد بود (بین ۱۰ تا ۲۰ روز حقوق). در این صورت ماده ۱۱۱ قابل اجرا نیست و چنانچه حقوق وی از حداقل پایین‌تر باشد، مستمری تا حداقل حقوق افزایش نمی‌یابد.

بانوانی که سن آن‌ها به ۵۵ سال رسیده، ولی زیر ۱۰ سال سابقه دارند می‌توانند با پرداخت حق‌بیمه سنوات کسری تا ۱۰ سال سابقه، با ۱۰ روز حقوق بازنشسته شوند که در این صورت نیز چنانچه حقوق آن‌ها از حداقل حقوق مصوب شورای عالی کار کمتر باشد، ترمیم نخواهد شد.

شرایط و قانون بازنشستگی در کارهای سخت و زیان آور

طبق قانون بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان آور، افرادی که حداقل ۲۰ سال متوالی و ۲۵ سال متناوب در کارهای سخت و زیان آور (مخل سلامتی) اشتغال داشته اند و در هر مورد حق بیمه مذکور را به سازمان پرداخته باشند، بدون شرط سنی می توانند تقاضای بازنشستگی کنند.

همچنین چنانچه کمیسیون‌های پزشکی موضوع ماده ۹۱ قانون تامین اجتماعی قبل از رسیدن بیمه شده شاغل در کارهای سخت و زیان آور به سابقه مقرر (۲۰ سال متوالی و ۲۵ سال متناوب برای کارهای سخت و زیان آور) فرسایش جسمی و روحی وی را ناشی از اشتغال به کارهای سخت و زیان آور تشخیص دهند، فرد بیمه شده می تواند درخواست بازنشستگی کند. بر این اساس هر سال سابقه پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و زیان آور ۱.۵ سال محاسبه خواهد شد.

قانون بازنشستگی کشوری

نحوه محاسبه حقوق بازنشستگی

متغيرهاي تاثيرگذار در ميزان حقوق بازنشستگی

سابقه پرداخت كسور بازنشستگی يا حق بيمه 

اگر چه سابقه پرداخت كسور بازنشستگی اغلب مترادف با سابقه خدمت تلقی می گردد ليكن در محاسبه حقوق بازنشستگی سابقه اي كه كسور بازنشستگی آن پرداخت شده و يا تعهد پرداخت گرديده است ملاك قرار مي گيرد همچنين به موجب قوانين ذيربط بعضاً جهت برخي از كاركنان بدلائل ويژگيهاي خاص بطور ارفاقي سنوات كاري در نظر گرفته مي شود كه در افزايش ميزان حقوق بازنشستگی آنان موثر مي باشد .

معدل حقوق و مزاياي مشمول پرداخت حق بيمه يا كسور بازنشستگی در چند سال آخر خدمت ( معدل حقوق و مزاياي مشمول ).

متغير تاثير گذار ديگر در ميزان حقوق بازنشستگی ، معدل حقوق و مزاياي مشمول كسر حق بيمه يا كسور بازنشستگی در چند سال آخر خدمت ميباشد در حال حاضر اين معدل جهت مشتركين صندوق بازنشستگی كشوري حسب قوانين ذيربط بر مبناي دريافتی ۲ سال آخر با اعمال آخرين ضريب حقوقی سال بازنشستگی در نظر گرفته می شود .

مدت زمان لازم جهت پرداخت حق بيمه يا كسور بازنشستگی به منظور امكان دريافت حقوق بازنشستگی به ميزان يك ماه حقوق و مزاياي مشمول پرداخت ( ضريب سنوات ).

متغير سوم تاثير گذار در ميزان حقوق بازنشستگی و وظيفه ( كه ميتوان آنرا ثابت هم تلقي نمود ) پبش فرض سنوات پرداخت كسوربازنشستگی لازم جهت دريافت حقوق بازنشستگی و وظيفه به ميزان كامل ( معادل معدل حقوق و مزاياي مشمول ) مي باشد . حسب قوانين ذيربط اين پيش فرض برابر ۳۰ سال است با اين توضيحات ضريب سنوات در محاسبه حقوق بازنشستگی و وظيفه برابر يک سی ام می باشد.

 ميزان حقوق بازنشستگی

ميزان حقوق بازنشستگی مشتركين صندوق بازنشستگی و صندوق شهرداريها به موجب ماده ۱ و تبصره ۳ ماده ۲ قانون اصلاح مقررات بازنشستگی مصوب ۱۳/۱۲/۱۳۶۸ ق.ا.ك و ماده ۴۳ آئين نامه استخدامي شهرداريها و ماده ۶ قانون اصلاح پاره اي از مقررات بازنشستگی مصوب ۱۳/۱۲/۱۳۷۹ برابر است با :

ميزان حقوق بازنشستگی = سنوات خدمت قابل قبول (حداكثر ۳۰ سال) *معدل حقوق و مزايا * ۳۰/۱

معدل حقوق ومزایا = معدل تمامي حقوق و مزاياي دريافتي كه ملاك كسور بازنشستگی است در ۲سال آخر خدمت بااعمال آخرين ضريب حقوق

سنوات خدمت قابل قبول = سنوات خدمتي كه جهت تعيين حقوق ملاك محاسبه قرار مي گيرد 

با توجه به ماده ۴ قانون نظام هماهنگ حقوق بازنشستگی و وظيفه مصوب ۲۳/۰۶/۱۳۷۳ حداقل حقوق بازنشستگی همواره برابر حداقل حقوق و مزاياي مقرر براي مستخدمين شاغل مي باشد.

به موجب ماده ۹۸ ق.ا.ك و تبصره ۴ ماده ۱ قانون نظام هماهنگ پرداخت در صورتيكه ضريب جداول حقوق مستخدمين رسمي شاغل تغيير يابد دولت مكلف است به نسبتي كه هزينه زندگي موجب اين تغيير شده است حقوق بازنشستگان و وظيفه بگيران را ترميم كند .

با توجه به مفاد ماده ۱۰۰ و ۱۲۴ ق.ا.ك مبلغ ماه اول هرگونه افزايش حقوق بازنشستگی و يا وظيفه به صندوق بازنشستگی كشوري پرداخت مي گردد . اين امر در مورد كاركنان شهرداريها تصريح ندارد .

به موجب بند ۵ ماده ۹۱ قانون مالياتهاي مستقيم، حقوق بازنشستگی و وظيفه از پرداخت ماليات معاف می باشد. . 

اخرین قانون بازنشستگی

كسور بازنشستگی

تعريف كسور بازنشستگی

كسور بازنشستگی ، درصدي از حقوق و مزايا است كه حسب مقررات ذيربط ( مفاد مواد ۷۱ و ۷۳ ق.ا.ك و ماده ۷ قانون اصلاح مقررات بازنشستگی و وظيفه مصوب ۱۳/۱۲/۱۳۶۸ و ماده ۳۸ آئين نامه استخدامي شهرداريها ) براي تامين پوشش بازنشستگی و وظيفه مشتركين ( مستخدمين ) صندوق بطور ماهانه به صندوق بازنشستگی كشوری و صندوق بازنشستگی شهرداريها حسب مورد پرداخت مي گردد. درصدي از اين وجوه توسط مستخدمين ( كاركنان ) و درصدي هم توسط كارفرمايان ( دستگاههاي محل اشتغال كاركنان ) پرداخت مي گردد.

نرخ كسور بازنشستگی

نرخ كسور بازنشستگی ، نرخي ( درصدي ) است كه با اعمال آن در جمع حقوق و مزاياي مشمول كسر كسور بازنشستگی ، ميزان كسور بازنشستگی مشخص مي گردد . اين نرخ علي الاصول بر مبناي محاسبات آماري تعيين و در مقاطع چند ساله  با توجه به وضعيت مالي صندوقهاي بازنشستگی مورد بررسي قرار مي گيرد.  نرخ كسور بازنشستگی در مورد مشتركين صندوق بازنشستگی كشوري در حال حاضر به موجب ماده ۱۲ قانون اصلاح پاره اي از مقررات مربوط به حقوق بازنشستگی مصوب ۱۳/۰۲/۱۳۷۹ و مصوبه شماره ۵۵۸۸۰/ت ۲۳۳۵۸ هـ مورخ ۰۷/۱۲/۱۳۷۹ هيئت وزيران از تاريخ ۰۱/۰۷/۱۳۷۹ برابر ۵/۲۲% ميباشد كه ۹% آن مربوط به مستخدمين ( كاركنان ) ميباشد و ۵/۱۳% ( معادل يك برابر و نيم سهم كاركنان ) از آن مربوط به كارفرمايان (‌دستگاههاي محل اشتغال كاركنان ) مي باشد.

 مقرري ماه اول

مقرري ماه اول به وجوهي اطلاق مي شود كه در هنگام تبديل وضعيت استخدامي ( آزمايشي به رسمي ) و يا افزايش حقوق و مزايا به شرح موارد ذيل از حقوق مستخدم برداشت و به صندوق بازنشستگی واريز مي گردد .

به موجب ماده ۷۲ ق.ا.ك وزارتخانه ها و موسسات دولتی مشمول ق.ا.ك مكلفند حقوق و فوق العاده شغل اولين ماه كساني را كه دوره آزمايشي را طي كرده و به استخدام رسمي پذيرفته مي شوند برداشت و به صندوق بازنشستگی كشوري بپردازند .

حسب مفاد ماده ۱۰۰ ق.ا.ك ، مبلغ ماه اول هرگونه افزايش حقوق و تفاوت تطبيق حقوق و فوق العاده شغل مستخدم بايستی به صندوق بازنشستگی كشوري پرداخت گردد .

قانون بازنشستگی با ۶۰ سال سن

جدول ميزان كسور يا حق بيمه دريافتی صندوقهای بازنشستگی:

به صندوق تامين اجتماعي وآينده ساز ۳% هم بابت پوشش بيمه بيكاري توسط كارفرما پرداخــت مي گردد. 

تکاليف دستگاههای اجرايی  براساس قانون استخدام كشوري و اساسنامه صندوق بازنشستگی كشوري

موجب ماده ۱۱۲ ق.ا.ك ، دستورهاي سازمان اموراداري واستخدامي ( صندوق بازنشستگی كشوري ) درزمينه اداره اموربازنشستگی مستخدمين رسمي ووظيفه بگيران درحدود قوانين ومقررات مربوط براي تمام وزارتخانه ها ومؤسسات دولتي مشمول ق.ا.ك لازم الاجرااست .

به موجب مفاد ماده ۷۱ق.ا.ك وماده ۱۲قانون اصلاح پاره اي ازمقررات مصوب ۱۳/۰۲/۱۳۷۹ وتصويب نامه شماره ۵۵۸۸۰/ت ۲۳۳۵۸ هـ مورخ ۰۷/۱۲/۱۳۷۹ هيئت وزيران ، وزارتخانه ها ومؤسسات دولتي مكلف گرديده اند ازتاريخ ۰۱/۰۷/۱۳۷۹ هرماه ۹ درصد ازجمع حقوق وتفاوت تطبيق حقوق ومزاياي مستمروفوق العاده هاي مستخدمين رسمي ومستخدمين آزمايشي رابه استثناء فوق العاده تضمين واضافه كاروكسر صندوق وروزانه وكارانه موضوع ماده ۵ قانون نظام هم آهنگ پرداخت كاركنان دولت راكم كرده وبابت سهم مستخدمين به صندوق بازنشستگی كشوري بپردازند.

به موجب مفاد ماده ۷ قانون اصلاح مقررات بازنشستگی مصوب ۱۳/۱۲/ ۱۳۶۸وزارتخانه ها و موسسات دولتي مشمول قانون استخدام كشوري، شهرداريها، مؤسسات وشركت هاي دولتي خارج ازشمول قانون مزبور كه مستخدمين آنها مشترك صندوق بازنشستگی مي باشند و همچنين مؤسسات موضوع تبصره ۱ ماده ۷۱ و تبصره ۲ ماده ۷۳ ق.ا.ک مکلف گرديده از تاريخ ۰۱/۰۱/۱۳۶۹ علاوه بر کسور بازنشستگی موضوع ماده ۷۱ ق.ا.ک هر ماه معادل ۱,۵ برابر انرا به عنوان سهم کارفرما از بودجه خود به صندوق بازنشستگی كشور واريز نمايند .

به موجب ماده ۷۲ ق.ا.ك ،وزارتخانه ها وموسسات دولتي مشمول ق.ا.ك مكلفند حقوق وفوق العاده شغل اولين ماه كساني راكه دوره آزمايشي راطي كرده وبه استخدام رسمي پذيرفته مي شوند برداشت وبه صندوق بازنشستگی كشوري بپردازند .

حسب مفاد ماده ۱۰۰ق.ا.ك وزارتخانه ها ومؤسسات دولتي مشمول ق.ا.ك مكلفند مبلغ ماه اول هرگونه حقوق وتفاوت تطبيق وفوق العاده شغل مستخدم رابه صندوق بازنشستگی بپردازند .

به موجب ماده ۱۱ اساسنامه صندوق بازنشستگی كشوري مصوب ۰۸/۰۳/۱۳۵۴ كميسيونهاي اموراستخدام وسازمانهاي اموراداري ، اموراقتصادي ودارايي مجلس ، وزارتخانه ها ومؤسسات وشركتهاي دولتي وشهرداريها وساير مؤسسات مربوط مكلفند هرماه كسور بازنشستگی سهم مستخدم وسهم خود راحداكثر تاپايان ماه بعد به حساب صندوق بازنشستگی مربوط واريز نمايند .درصورت تاخير علاوه برتاديه وجوه مذكور مكلف به پرداخت مبلغي معادل نيم درهزاروجوه عقب افتاده براي هرروزتاخير خواهند بود خزانه مكلف است درهرمورد به تقاضاي سازمان مطالبات هريك ازصندوقها راازمحل اعتبارات ياوجوه سازمان مربوط برداشت ودراختيار صندوق قراردهد .

به موجب ماده ۱۷ اساسنامه صندوق بازنشستگی ، وزارتخانه ها ومؤسسات وشركتهاي دولتي وشهرداريها موظفند كليه اطلاعات واسناد واوراق ومدارك مورد نياز رادراختيار سازمان بازنشستگی قراردهند .

  تكاليف براساس ماده ۱۰۲ق.ا.ك وآئين نامه اجرايي

به موجب ماده ۱۰۲ ق.ا.ك ،ترتيب وتشريفات مربوط به تقاضاي بازنشستگی وصدور احكام وبرقراري حقوق بازنشستگی ووظيفه وترتيب وصول و پرداخت وجوه بازنشستگی ووظيفه مستخدمين رسمي وهمچنين ترتيب نگهداري حسابها طبق آئين نامه اي خواهد بود كه توسط سازمان اموراداري واستخدامي كشور( درحال حاضر سازمان مديريت وبرنامه ريزي كشور ) تهيه وبه تصويب شوراي اموراداري واستخدامي كشور مي رسد . آئين نامه مزبور درتاريخ ۲۶/۰۲/۱۳۶۶ به تصويب شوراي اموراداري واستخدامي كشور رسيده است .

به موجب ماده ۱۴ آئين نامه اجرايي ماده ۱۰۲ ق .ا.ك به منظور انعكاس سوابق پرداخت كسور بازنشستگی مستخدم دستگاهها مكلفند به هنگام انتقال اين گونه مستخدمين صورت حقوق ومزايا وكسورات بازنشستگی آنان را مطابق فرم ع -۸۲(۳-۶۶) تهيه وپس ازتائيد ذيحساب يامديرامورمالي ( دردستگاههاي فاقد ذيحساب ) به همراه پرونده مربوط به دستگاه جديد محل خدمت آنان ارسال نمايند .ضمنا" نهادهاي انقلاب اسلامي نيز موظفند درمورد مستخدميني كه برطبق ماده ۲ آئين نامه ماموريت ها به آن دستگاهها مامورگرديده اند به نحوفوق الذكر عمل نموده وفهرست تنظيمي راپس ازپايان ماموريت به دستگاه اصلي مستخدم ارسال دارند .

به موجب مفاد ماده ۱۸ آئين نامه اجرايي ماده ۱۰۲ق.ا.ك ، كليه دستگاهها مكلفند كسور بازنشستگی مستخدمين مشترك صندوق بازنشستگی كشوري خود رابه همراه سهم كارفرمايي وهمچنين كسور خدمات غير رسمي راحداكثر تاپايان ماه بعدبه حساب صندوق بازنشستگی كشوري واريز نمايند ودرصورت تاخير مشمول حكم ماده ۱۱اساسنامه صندوق بازنشستگی كشوري خواهند شد.

به موجب مفاد ۱۹ آئين نامه اشاره شده دستگاهها مكلفند وجوه مربوط به حقوق بازنشستگان ووظيفه بگيران راكه دراختيار دارند وطبق ضوابط مقررقابل پرداخت به ذينفع نمي باشد دراسرع وقت به حساب صندوق بازنشستگی برگشت داده وباارسال مدارك مربوط صندوق بازنشستگی كشوري رامطلع نمايند .

بـــاتوجه به مفاد ماده ۱۱۲ ق.ا.ك مبني برلازم الاجرا بودن دستورهاي سازمان اموراداري واستخدامي ( صندوق بازنشستگی كشوري ) درزمينه اداره امور بازنشستگی مستخدمين رسمي ووظيفه بگيران ومفاد تبصره ۱ بند"ج" ماده ۱۸ آئين نامه اجرايي ماده ۱۰۲ ق.ا.ك مبني براختيار صندوق بازنشستگی كشوري درخصوص تغيير حسابهاي وصول كسور وباتوجه به تفاهمات فيمابين صندوق بازنشستگی كشوري و وزارت اموراقتصادي ودارايي ( معاونت هزينه - اداره كل خزانه) وافتتاح حسابهاي ذيربط بنام صندوق بازنشستگی كشوري ( بجاي حساب خزانه ) ازسوي صندوق بازنشستگی كشوري دستورالعمل نحوه پرداخت كسور بازنشستگی ودريافت حقوق بازنشستگان وموظفين توسط دستگاههاي اجرايي طي بخشنامه شماره ۱۴۰/۱۰ مورخ ۱۶/۰۱/۱۳۷۷ به كليه وزارتخانه ها ، موسسات وشركتهاي دولتي وشهرداريها جهت اجراء ابلاغ گرديده وحسب .اصلاحيه دستورالعمل مزبور كه طي بخشنامه شماره ۹۹۸۰ مورخ ۲۳/۰۲/۸۰به كليه دستگاهها ابلاغ گرديده براي آنها لازم الاجرا است .

سن بازنشستگی تامین اجتماعی

گردآوری: بخش کارو کارگر سرپوش