با ساز بالالایکا و انواع آن آشنا شوید

بالالایکا کلمه‌ای آهنگین است

بالالایکا

جنس ساز بالالایکا از چوب می باشد. این ساز معمولاً بدنه ی مثلثی شکل بهمراه دسته بلندی دارد. این ساز دارای سه سیم و شش سیم میباشد که در سه جفت مرتب می شوند. ساز بالالایکا را می توانید از طریق تکنیک زخمه زدن با انگشت اشاره بنوازید. نام این ساز برای نخستین بار در سال ۱۶۶۸ در مستندات تاریخی و در شهر مسکو در دست نوشته های به جا مانده ثبت شده است. برخلاف تصور افرادی که میگویند بالالایکا صرفا بدنه ی مثلثی دارد؛ بهتر است بدانند که دارای اشکال دیگری نیز میباشد ، مثلا بعضی از سازهای بالالایکا به شکل بیضی یا دایره ای است اما بدنه مثلثی شکل ساز بالالایکا به عنوان رایجترین فرم بالالایکا محسوب میشود که در نقاشی ها و آثار تاریخی نمایان است.

معمولاً جنس بدنه ی مثلثی شکل بالالایکا از چوب سخت میباشد و میتواند در انواع گوناگونی ازجمله ساده یا بسیار تزئینی با منبت چوب تیره تر، نقاشی دستی و یا دارای سوراخ صوتی در وسط باشد.

انواع ساز بالالایکا

بدنه ی ساز بالالایكا مثلثی شکل است و سه سیم( گاهی اوقات ۶ سیم در سه جفت) دارد. برای نواختن سیمای بالالایكا باید از انگشتان، استفاده کرد ولی این ساز نیز با زخمه، قابل نواختن است. بالالایكا دارای انواع مختلفی از نظر اندازه از كوچك به بزرگ میباشد که عبارتند از:

> پیكولو( piccolo)

> پریما( prima)

> سكوندا( secunda)

> آلتو( alto)

> باس( bass)

> كنترباس( contrabass)

تاریخچه‌ی بالالایکا از بسیاری جهات شبیه به تاریخچه‌ی ساز بانجو آمریکایی است

بالالایکای مدرن

بالالایکای مدرن به عنوان یک ساز ترکیبی از عناصری نظیر موسیقی فولک، پاپ و هنر یا موسیقی کلاسیک تشکیل میشود و عمدتاً اموزش آن در مدارس موسیقی در هنرستان های هنرهای زیبا می باشد. ساز بالالایکا محبوبیت بسیاری در ارکسترها و گروه‌های سازهای سنتی و در میان ساکنان منطقه ی روسیه و قفقاز دارد.

ساختار ساز بالالایکا

بالالایکا دارای یک بدنه مثلثی با سه سیم میباشد که از جنس صنوبر و افرا است و به سمت دسته دارای پرده، مخروطی شده است. سیمها با اتصال به انتها بر روی خرکی کشیده شده است که شبیه خرک ویولن یا خرک فشاری می باشد. معمولاً با استفاده از انگشتان دست، این سیما را مینوازند درحالیکه نواختن سیمای فلزی با استفاده از یک زخمه چرمی می باشد. البته این ساز با تعداد سیم متفاوت، در اشکال مختلف بدنه مثلثی شکل و بیضوی و پرده های قابل جابجا شدن وجود دارد. تصور و باور برخی از افراد اینست که طراحی سه گوش این ساز، برگرفته از برش های چهارگانه ی یک کدو تنبل می باشد.

اجزای بالالایکا

از اجزای تشکیل دهنده ساز بالالایکا می توان به کاسه طنینی، شیطانک، سیم ها، دسته ساز، گوشی ها، خرک، پرده و سوراخ صدا اشاره کرد.

تکنیک های نوازندگی ساز بالالایکا

مهم ترین تکنیک برای این که ساز بالالایکا را بنوازید به این صورت است که از انگشت شست چپ بر روی نت های سیم پایینی ساز استفاده کنید. در این محل، آکوردهای ساز را می نوازند. نوازندگان در بالالایکای پریما برای نوازندگی از انگشت سبابه دست راست خود استفاده می کنند اما از یک زخمه برای نواختن بالالایکاهای بزرگتر استفاده می کنند. برخی از نوازندگان با استفاده از زخمه، سازهای کوچک را می نوازند اما در فرهنگ روسی، مرسوم نیست و بهتر است که از زخمه صرفا برای نواختن سازهای بزرگ استفاده شود.

از بزرگترین و بم ترین سازها می توان به بالالایکای باس و کنتر باس اشاره کرد. این ساز را در هنگام نواختن بر روی زمین می گذارند تا تعادلشان بیشتر حفظ شود.

بالالایکا دارای یک بدنه مثلثی از جنس صنوبر و افرا با سه سیم است

بالالایکای پریما، از استاندارترین و رایج ترین مدل بالالایکا به شمار می رود. این ساز به صورت « لا»،« می»،« می» کوک میشود که نحوه ی کوک پائین ترین سیم روی نت« لا» و سیم های بالایی هر دو با نت« می» میباشد. این ساز توسط نوازندگان سنتی با استفاده از یک لوله ی زیر و بمی کوک میشود درحالیکه اکثر نوازندگان این ساز برای تنظیمش از کامپیوتر یا موبایل استفاده می کنند.

سازهای بالالایکای قدیمی از این نظر با نمونه های مدرن آن تفاوت دارند که جنس تمام سیم ها در زمان گذشته از روده بوده است درحالیکه امروزه جنس یکی از سیم های ساز از فلز و جنس دو سیم دیگر از نایلون می باشد.

نحوه كوک كردن برخی از سازهای بالالایكا

- پریما:

پریما كه روی EFA كوك می شود؛ به عنوان رایج ترین نوع بالالایكا محسوب میشود ( سیمای دوم و سوم روی یك نت كوك می شوند.) گاهی اوقات گیتاریست روسی برای راحتتر نواختن بالالایكا، آنرا به سبك گیتار روی GBD( تقلیدی از سه سیم بالای گیتار روسی) كوك می کند. اگرچه این نوع كوك كردن، مورد قبول بسیاری از طرفداران بالالایكا نیست.

- سكوندا:

نحوه ی كوك بالالایكای سكوندا بر روی AAD می باشد؛ به این صورت که( اولین سیم:D در اكتاو اول) –( دومین سیم:A در اكتاو مینور) –( سومین سیم A در اكتاو مینور) تنظیم میشود. در نظر داشته باشید که سیم دوم و سوم بر روی یك نت یكسان كوك می شود.

- آلتو:

نحوه ی كوك بالالایكای آلتو بر روی EEA است؛ به این طریق که( اولین سیم:A در اكتاو مینور) –( دومین سیم:Eدر اكتاو مینور) –( سیم سوم:E در اكتاو مینور) تنظیم میشود. سیمای دوم و سوم روی زیر و بمی یكسانی كوك می شوند.

- باس و كنترباس:

معمولاً نحوه ی كوك باس و كنترباس به صورت یكسان است ولی كنترباس، بزرگتر است. معمولاً كوك شدن هر دو نوع بالالایكا بر روی EAD یعنی( اولین سیم:D در اكتاو مینور) –( دومین سیم:A در اكتاو ماژور) –( سومین سیم:E در اكتاو ماژور) است.

بالالایکا دارای ریتم، دینامیک و لحن است

گردآوری: بخش هنر و سینما سرپوش