انگار سرنوشت فیلم «پیرپسر» ساخته «اکتای براهنی» با واژه «توقیف» گره خورده است؛ فیلمی که در سخت‌ترین روزهای همه‌گیری کرونا فیلمبرداری شد، چهار سال در انتظار مجوز نمایش ماند، با زحمت بسیار به پرده سینما رسید، رکورد فروش را شکست، قربانی اکران در روزهای جنگ شد، و حالا پس از انتشار نسخه قاچاق، این‌بار قربانی تصمیمی تازه از سوی ساترا شده است؛ توقیف اکران آنلاین فیلم در پلتفرم فیلم‌نت.
براهنی دهم آبان‌ماه در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «پخش فیلم پیرپسر در فیلم‌نت از ساعت ۳ بعدازظهر امروز به دستور رئیس ساترا متوقف شده است. تلاش‌ها برای نجات تنها مفر درآمد قانونی فیلم به جایی نرسید. جالب است! فیلمی که پروانه نمایش عمومی دارد و چند روز پیش نیز قاچاق شده است و اصلاً تابه‌حال همگان آن را تماشا کرده‌اند. حالا این عمل از سوی ساترا عملاً به قاچاق هرچه بیشتر فیلم دامن می‌زند. انگار می‌خواهند حال سازندگان فیلم را بگیرند! آقایان! فیلم که مجانی در همه‌جا هست! پس نگران چه هستید؟»
همان روز هم پلتفرم فیلم‌نت درباره این توقیف نوشت: «باوجود استقبال بی‌سابقه شما از اکران آنلاین فیلم «پیر پسر» و حمایت از انتشار قانونی فیلم‌های سینمای ایرانی، متأسفانه روند اکران آنلاین این اثر با چالش‌هایی همراه شد و تا اطلاع ثانوی نمایش این اثر در فیلم‌نت متوقف شده است.»
این پلتفرم اعلام کرد مدیران آن در تلاش‌اند هرچه زودتر این مشکل را رفع کنند و این اثر را به چرخه اکران برگردانند: «پیر پسر یکی از پرافتخارترین آثار تاریخ سینمای ایران است و نگاه آسیب‌شناسانه آن مورد پسند طیف‌های گوناگون جامعه با سلایق و تفکرات متفاوت قرار گرفته بود و فیلم‌نت مفتخر است که تنها متولی نمایش این اثر در فضای شبکه نمایش خانگی است.»
توقیف فیلمی که پروانه نمایش رسمی و عمومی دارد، عملاً پرسش‌هایی بنیادین را درباره سازوکار نظارت فرهنگی در کشور پیش می‌کشد. اگر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پس از بررسی‌های فنی و محتوایی، نمایش عمومی فیلم را مجاز دانسته، چگونه ممکن است نهاد دیگری بدون توضیح روشن، همان فیلم را در فضای آنلاین متوقف کند؟
«عباس طاهری»، معاون کاربران و تنظیم‌گری اجتماعی ساترا، به خبرگزاری «ایرنا» گفته است: «فیلم پیرپسر مجوز اکران آنلاین از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نداشته و با دستور قوه قضائیه جلوی پخش آن گرفته شده است. ساترا تنها مجری ابلاغ حکم به سکوهای نمایش آنلاین بوده است.» اما پرسش اینجاست وقتی فیلمی مجوزی از وزارت فرهنگ و ارشاد دریافت می‌کند، به‌طور طبیعی پس از مدتی در پلتفرم‌های آنلاین نیز منتشر می‌شود و «پیرپسر» نخستین فیلمی نیست که این مسیر را طی می‌کند.
از سوی دیگر، این تصمیم در بدترین زمان ممکن اتخاذ شد؛ درست زمانی که نسخه قاچاق فیلم در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده بود و سازندگان برای مقابله با آن، نسخه قانونی را زودتر از موعد در دسترس تماشاگر قرار داده بودند. حالا با توقف اکران آنلاین، عملاً دست مخاطب از نسخه رسمی کوتاه شده و تماشاگران بیشتری سراغ نسخه قاچاق می‌روند.
فراتر از زیان اقتصادی، این اتفاق ضربه‌ای به اعتماد مخاطبی است که به‌جای تماشای نسخه قاچاق سراغ نسخه رسمی می‌رود و برای آن هزینه پرداخت می‌کند. این بی‌اعتمادی، شاید خطرناک‌تر از هر توقیف دیگری باشد؛ زیرا به‌تدریج باور به کارآمدی مسیر رسمی را از میان می‌برد و عادت به نسخه غیرقانونی را نهادینه می‌کند. کمااینکه طی سال‌های اخیر دیده‌ایم وقتی نسخه قاچاق فیلمی منتشر می‌شود، عملاً امید سازندگان برای فروش نسخه رسمی دیگر ناامید می‌شود.
فیلم پیرپسر در همه مراحل ساخت و نمایش، بحران توقیف طولانی تا قاچاق، بارها آسیب دیده و هنوز هم رها نشده. این فیلم حالا فقط یک اثر سینمایی نیست؛ نمادی است از سرگردانی میان قانون و سلیقه، میان مجوز و ممانعت، میان حمایت و حذف.
سینما، برای بقا نیازمند نظم، اعتماد و احترام به قواعد است. اگر نهادهای فرهنگی در چارچوبی مشترک عمل نکنند، نتیجه چیزی جز سردرگمی هنرمند و فرسایش او و بی‌اعتمادی مخاطب نخواهد بود. توقیف «پیرپسر» جدای از اینکه تصمیمی علیه یک فیلم است، هشداری است درباره وضعیتی که سینمای ایران به آن دچار شده.
- 19
- 4
