شکلگیری اولیه این مرکز به سال ۱۳۴۰ و برنامه رادیویی «فرهنگ مردم» برمیگردد که منجر به تاسیس مرکز «فرهنگ مردم» در سال ۱۳۴۵ میشود. در همین سال هم‌زمان با آغاز به کار تلویزیون ملی ایران، کمیته «سنجش افکار» راه‌اندازی شد که پس از آن به «مرکز تحقیقات اجتماعی و نظرخواهی برنامه‌ها» تغییر نام داد. در سال ۱۳۶۸ واحدهای مختلف پژوهشی با مأموریت‌های متفاوت در صداوسیما شکل گرفتند و در همان سال با ادغام واحد فعالیت‌های فرهنگی و مرکز تحقیقات اجتماعی و ارزشیابی برنامه‌ها، «مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه‌ای» ایجاد شد.
در سال‌های ۷۷، ۸۱ و ۸۵ در ساختار مرکز تجدیدنظرهایی صورت گرفت که نتیجه همه این تغییرات شکلگیری اداره‌کل «پژوهش‌های رسانه و ارتباطات»، اداره‌کل «پژوهش‌های اجتماعی و سنجش برنامه‌ای» و اداره‌کل «پژوهش شهرستان‌ها و خارج از کشور» و سه واحد «فرهنگ مردم»، «آمار و پرسشگری» و «انتشارات و اطلاع‌رسانی» بود. نام مرکز پژوهش و سنجش افکار صداوسیما نیز با تلخیص عنوان به «مرکز تحقیقات صداوسیما» تغییر یافت و در سال ۹۳ ساختار حوزه پژوهش سازمان سریع فضای رسانه‌ای بار دیگر مورد بازنگری قرار گرفت و سیاست‌های جدیدی برای این مرکز تبیین شد.
علی طلوعی، رییس مرکز پژوهش و سنجش افکار سازمان صداوسیما در گفت‌وگویی با ایسنا از تعامل این مرکز با دولت، نهادهای امنیتی، تهیه‌کنندگان برنامه‌های پژوهشی و آمارهایی که درباره مخاطبان تلویزیون اعلام میشود، سخن گفت.
او در ابتدای سخنان خود با اشاره به قدمت مرکز سنجش افکار صداوسیما اظهار کرد: مرکز پژوهش و سنجش افکار سازمان صداوسیما قدمتی ۵۰ ساله دارد و در واقع این مرکز قدیمی‌ترین مرکز افکارسنجی کشور
محسوب میشود که اتفاقاً می‌خواهیم امسال جشن ۵۰ سالگی آن را در هفته پژوهش برگزار کنیم.
طلوعی با اشاره به نتایج اعلام شده از درصد حضور مردم در دوازدهمین دوره از انتخابات ریاست جمهوری توسط مرکز افکارسنجی صداوسیما پیش از برگزاری انتخابات و نزدیکی آن به درصد اعلام شده توسط وزارت کشور پس از برگزاری انتخابات، گفت: اگر ما امروز در این مرکز به نتایج دقیقی می‌رسیم به خاطر فونداسیونی است که ۵۰ سال پیش خوب گذاشته شده است. همچنین حوزه تحقیقات کشوری مرکز گستره منحصر به فردی دارد که تمام استان‌های کشور را شامل میشود. ما در همه استان‌های کشور از قدیم مدیریت پژوهش استانی داشته‌ایم که با پژوهشگران زبده و پرسشگران زیاد مشغول به کار هستند. صداوسیما حدود ۱۲۰۰ پرسشگر آموزش دیده دارد که نه تنها برای انتخابات بلکه برای موضوعات دیگر نیز کار افکارسنجی می‌کنند. بنابراین نه تنها در این دوره از انتخابات، بلکه در دوره‌های دیگر نیز ما نتایج نزدیک به نشانی داشته‌ایم؛ اما در این دوره ما با توجه به اینکه نرخ تردید را نیز محاسبه کردیم، تقریباً می‌توان گفت که توانستیم دقیق‌ترین نظرسنجی‌های ادوار کل نظرسنجی‌های کشور را به دست آوردیم.
رییس مرکز پژوهش و سنجش افکار سازمان صداوسیما همچنین با بیان اینکه در این سال‌ها تلاش کردیم به مدل‌های سنجش بومی برسیم، خاطرنشان کرد: در ایران مابه‌ازاهای مدل‌های سنجش در خارج از کشور وجود ندارد که با رفتارشناسی ایرانی همخوان باشد.
رابطه مرکز سنجش افکار صداوسیما با دولت و نهادهای امنینی
طلوعی همچنین در پاسخ به این پرسش که چقدر مرکز پژوهش و سنجش افکار صداوسیما با دولت و نهادهای امنیتی در ارتباط است، بیان کرد: در این زمینه ما دو رویکرد مهم داریم؛ رویکرد اول این است که ما یافته‌هایی داریم که فکر می‌کنیم اگر در اختیار برخی از نهادها قرار بگیرد به روند کاری آنها کمک می‌کند که معمولا این کار را انجام می‌دهیم. به عنوان مثال ما الان پژوهشی درباره سرمایه‌های اجتماعی و وضعیت اعتماد مردم به دولتمردان انجام داده‌ایم که اطلاعات آن بسیار مفید است. از سوی دیگر زمانی هم هست که خود نهادها از ما درخواست می‌کنند تا درباره موضوعی کار پژوهشی انجام دهیم که معمولاً نیز این کار را انجام می‌دهیم.
رییس مرکز سنجش افکار سازمان صداوسیما درباره سوژه‌پردازی‌هایی که در این مرکز صورت می‌گیرد، توضیح داد: ما تیم‌های کارشناسی داریم که از مسائل امروز و آینده جامعه مساله‌شناسی می‌کنند. این موضوع بر اساس یک فرآیند برنامه‌ریزی شده صورت می‌گیرد. در کل می‌توان گفت که به صورت متوسط روزی دو و نیم گزارش در مرکز افکارسنجی تولید میشود که این گزارش‌ها از دل روستاها تا تهران را شامل میشود. دو و نیم گزارش در روز را وقتی در عدد ۳۶۵ ضرب کنیم تعداد گزارش‌های مرکز افکارسنجی سازمان در طول سال به دست می‌آید. این عدد با توجه به اینکه هر کدام از گزارش‌های ما قابلیت ۱۰ گزارش را دارند، قابل توجه است. تعداد گزارش‌هایی که در مرکز سنجش افکار سازمان تولید می‌شوند شاید از گزارش‌های تولیدی گالو نیز بیشتر باشد.
آمار مخاطبان تلویزیونی اشتباه نیست
او در پاسخ به پرسشی مبنی بر انتقادهایی که به آمارهای اعلام شده برای مخاطبان برنامه‌های تلویزیونی وارد میشود، بیان کرد: من فراوان این انتقادها را شنیده‌ام و این فضا را می‌شناسم، اما به نظرم هر کسی که این اعتقاد را دارد بهتر است خودش برود و نظرسنجی و نتیجه را مطرح کند. بعضی وقت‌ها دستگاه‌های دیگری هم درباره مخاطبان برنامه‌های تلویزیونی نظرسنجی می‌کنند. به عنوان مثال ایسپا زمانی برای میزان مخاطبان تلویزیون نظرسنجی کرد که همیشه تعداد مخاطبان اعلام شده توسط این مرکز از تعداد مخاطبانی که ما اعلام می‌کنیم بین ۲ تا ۵ درصد بیشتر است.
رییس مرکز سنجش افکار سازمان صداوسیما یادآور شد: تمام دستگاه‌های خارجی که میزان مخاطبان تلویزیون ایران را نیز نظرسنجی کرده‌اند میزان مخاطبان را ۸۵ درصد اعلام کرده‌اند. گاهی افراد فکر می‌کنند چون خودشان تلویزیون نگاه نمی‌کنند بنابراین این رسانه مخاطب ندارد اما واقعیت چیز دیگری است. آمارهای ما دقیق است و چون براساس این آمارها برنامه‌ریزی‌های کلان صورت می‌گیرد معنی ندارد که بخواهیم آمار اشتباه اعلام کنیم.
برای کارهای مهم صداوسیما نسخه پژوهشی می‌پیچیم
طلوعی درباره تعاملی که مرکز پژوهش و سنجش افکار صداوسیما با برنامه‌های پژوهش‌محور این سازمان دارد، بیان کرد: مرکز سنجش افکار دو نقش اساسی و مهم دارد. ما در برخی مواقع در حوزه سیاست‌گذاری‌های اجرایی ایفای نقش می‌کنیم و در مواقعی هم در حوزه بازخورد. در حوزه سیاست‌گذاری‌های محتوایی آن چیزی که سازمان می‌خواهد به صورت کلان به آن بپردازد ما به لحاظ محتوایی کار آن را انجام می‌دهیم. به عنوان مثال در حال حاضر بحث‌های اقتصاد مقاومتی و خانواده مطرح است. اینکه آسیب‌ها چیست؟ رسانه باید چه موضعی داشته باشد و چه راهکارهایی می‌توان پیشنهاد داد؟
رییس مرکز سنجش افکار سازمان صداوسیما ادامه داد: نقش بعدی ما در این مرکز به پس از تولید و پخش برنامه‌ها مربوط میشود. یعنی پس از آنکه برنامه‌ای تولید و پخش شد ما نظرسنجی می‌کنیم که آن برنامه چقدر اقبال داشته و اینکه چقدر به هدف مشخص شده رسیده است. وقتی که گستره فعالیت ما تا این اندازه زیاد است منطقاً نمی‌توانیم در همه برنامه‌های سازمان ورود کنیم. بنابراین یک سیاست‌گذاری کلان می‌کنیم که برنامه‌های عادی موظف به پیروی از آن هستند و در یکسری از برنامه‌های سنگین که تولید آنها بدون پژوهش امکان‌پذیر نیست یعنی کارهای طبقه ب مثل کارهای فاخر نمایشی و مستندها نسخه پژوهشی می‌پیچیم. اما برای کارهای رده ج و د سهم ما همان سیاست کلی است که ابلاغ می‌کنیم.
- 15
- 6
