به گزارش تسنیم، به گمان من، فضای مجازی یک جنبه اروتیک پررنگ دارد که بر بسیاری از وجوه دیگر ارتباطات در این فضا سایه انداخته است. این جنبه اروتیک را می‌توان از سه منظر بررسی کرد: کلیت بستر فضای مجازی، نسبت فضای مجازی و فرهنگ ریشه‌دار جامعه ما و اقتضائات کنونی اجتماع‌مان.
از جهت تحلیل و تعریف، صفت «اروتیک» در زمره مفاهیم مشکل‌آفرین در علوم انسانی است که این نکته بیشتر در تفکیک اروتیک از پورن و پورنوگرافی (هرزه‌نگاری) خودنمایی می‌کند. این دشواری تا بدانجاست که گاهی محتوای اروتیک را زیرمجموعه‌ای از محتوای پورن می‌دانند که باکلاس‌تر، خوش‌ساخت‌تر، با بسته‌بندی بهتر و برای مصرف‌کنندگان سطح‌بالاتر است. در این یادداشت، تعبیر «اروتیک» را برای جلوه‌هایی از امر جنسی و عاشقانه به کار می‌برم که در عین زمینی بودن، در هاله‌ای از رازآلودگی و معما پیچیده شده که جایی هم برای تخیل باز می‌گذارد. در این فهم از امر اروتیک، که جلال خالقی مطلق تعبیر «تن‌کامگی» را برای آن پیشنهاد داده است، نوعی رنگ‌وبوی زیبایی‌شناختی و فلسفی برای لذت بردن از تن لحاظ می‌شود.
از منظر اول، بسترهای نوین ارتباطی با آزادسازی ظرفیت‌های تک‌تک افراد اجتماع جهت تولید و مصرف محتوای دلخواه‌شان، زمینه اوج‌گیری تولید و مصرف محتوای جنسی را هم فراهم کردند. در واقع، میل جنسی یکی از عوامل کلیدی در توسعه ابداعات فناورانه ارتباطی در عصر جدید بوده است چنانکه نمونه‌های متعددی از آن را می‌توان برای برخی از مشهورترین نوآوری‌های سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری و همچنین کاربُرد اصلی و اولیه ابداعات دیگر ذکر کرد. تقریباً هرجا پای امر جنسی برهنه و عریان (به معنای هرزه‌نگاری) باز شده است، به موازات آن شاهد گسترش امر جنسی نیمه‌پیدا هم بوده‌ایم که مؤلفه اروتیک قدرتمندی دارد. این بسط میل جنسی در فضای ارتباطی مدرن، جلوه‌های دیگری نیز دارد که در کاربری‌ها و تعاملات اجتماعی مجازی در سراسر دنیا به وضوح دیده می‌شود. نکته آنجاست که شاید گروه‌هایی از مردم در فرهنگ‌های مختلف دنیا، نسبت به امر جنسی عریان موضع‌گیری سفت و سختی داشته باشند، اما گاردهای آنها در برابر امر جنسی نیمه‌پیدا پایین می‌آید و از مواجهه با آن کمتر می‌گریزند که این نیز عامل دیگری برای بسط اتفاقات اروتیک در نقاطی می‌شود که میلی به پذیرش پورن ندارند.
از منظر دوم، در فرهنگ ایرانی ارجاع مستقیم به امر جنسی چندان مرسوم نبوده است و سکچوآلیته در آثار تاریخی ما ایرانیان به‌ویژه ادبیات‌مان بیشتر با پرده‌پوشی یا در قالب استعارات مطرح می‌شده یا مؤلفان گریزی به مرزهای کمتر هویدای آن می‌زده‌اند تا اینکه به‌اصطلاح مستقیم سر اصل مطلب بروند. در اینجا، منظورم از ادبیات صرفاً آفرینش‌های کلامی هنرمندانه نیست بلکه کل متون مکتوب را در نظر دارم. با این اوصاف، شاید بتوان مدعی شد که در مقایسه با برخی فرهنگ‌های دیگر، فرهنگ ما در امر جنسی بیشتر اروتیک است. فضای مجازی نیز چون یک واسطه قدرتمند برای دست‌کاری تجلی‌ها به دلخواه شخص فراهم می‌کند و همچنین فاصله‌ای میان فرد با امر جنسی می‌اندازد، قابلیت قدرتمندی در اختیار مردمان فرهنگ‌هایی می‌گذارد که در اروتیک کردن امر جنسی مهارت تاریخی دارند. از این جهت، ارتباطاتی که عمدتاً متن‌محورند، به‌واسطه تخیلی که در تفسیر متن گنجانده می‌شود و ذهن را مهیای پذیرش جذاب‌تر و عاملانه‌تر امر جنسی می‌کنند، در این بحث مهم‌ترند.
و از منظر سوم، بخشی از ماجرا نیز به فراگیری مسأله نوپدید جنسی در جامعه بازمی‌گردد که به گفته برخی کارشناسان در حد یک بحران اجتماعی است. چون الگوهای سابق در زمینه میل جنسی دیگر پاسخ‌گوی شرایط امروزی نیستند. اقشار جوان‌تر از آداب سنتی ارتباطات دو جنس گذشته‌اند اما هنوز هنجارهای جدیدی برای کنترل و تنظیم این روابط شکل نگرفته‌اند. در این فضای آشوب‌زده، می‌توان انتظار داشت که بخشی از تنش‌های ماجرا به نوعی در فضای مجازی بازتولید شوند چون این فضا کمتر در مدار کنترل اجتماعی قرار می‌گیرد و به همین خاطر، به نوعی تقویت‌کننده آن تنش‌ها نیز می‌شود. با این حال، برخی عوامل موجب پررنگ‌تر شدن جنبه اروتیک این تعاملات مجازی می‌شوند، از جمله: میل تاریخی به پرهیز از مواجهه مستقیم با امر جنسی (به‌ویژه در ارتباطات میان‌فردی)، ترس از مخاطرات مختلف (خواه واقعی یا متصوّر) مربوط به ورود یک‌سره و مستقیم به میدان امر جنسی و آشفتگی در برآورد واکنش‌های مخاطبان به امر جنسی عریان.
با این اوصاف، به گمانم بخش اروتیک یک زیرمجموعه از فضاهای متکثر مجازی ما نیست، بلکه «اروتیک» وصف اصلِ این فضاست.
- 14
- 3
