هوش مصنوعی همه مشکلات بشر را حل می‌کند؟

هوش مصنوعی را می توان به عنوان یکی از دستاوردهای اساسی فناورانه زمان در عصر حاضر دانست. غوغای اخیر هوش مصنوعی در دنیا منجر به این باور عمومی شده است که هوش مصنوعی نه تنها نحوه زندگی، برقراری ارتباط، کار و سفر در آینده ای نزدیک را تغییر خواهد داد، بلکه راه حل های مبتنی بر هوش مصنوعی مشکلات اساسی جوامع ما از تشخیص بیماری ها و اطلاعات نادرست گرفته تا نفرت پراکنی کلامی و پویایی شهری را مرتفع خواهد کرد. از این رو غوغای اخیر درباره هوش مصنوعی با این موضوع ارتباط دارد که هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) به خودی خود مشکلات اصلی جوامع را برطرف خواهد کرد.

در جلسات استماع کنگره ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۱۸ مارک زاکربرگ مدیرعامل« فیس بوک »، از عباراتی مانند« هوش مصنوعی چاره مشکل است» و« در آینده ما فناوری ای خواهیم داشت که به این موضوعات رسیدگی کند» بیش از ده ها بار در پاسخ به اتهامات سوء استفاده از اطلاعات، عدم نظارت بر نفرت پراکنی کلامی و نقض حریم خصوصی استفاده کرد. در بخش های دیگر، مشاغل و فناوری ها بر این باورند که فناوری ها و محصولات مبتنی بر هوش مصنوعی می توانند سرطان را در مراحل اولیه تشخیص دهند، الگوهای کلاهبرداری مالیاتی را ردیابی کنند، وسایل نقلیه را بطور مؤثر در مناطق شهری راهنمایی کنند و همچنین رفتارهای ضداجتماعی و جنایتکارانه را در فضاهای عمومی شناسایی کنند.

به اذعان برخی از دانشمندان، این روایت که فناوری مشکلات اجتماعی را برطرف خواهد کرد در واقع موضوعی تکراری در تاریخ ظهور و رشد فناوری و جامعه است. تدبیر فناورانه به دنبال ایجاد و ارائه راه حل های کاربردی برای مشکلات اجتماعی و سیاسی است: وسایل نقلیه خودران ممکن است با امنیت بیشتری در سطح شهر تردد کنند، اما پویایی شهری را برای بخش های وسیعی از جمعیت فراهم نمی کنند. نرم افزارهای فیلترینگ ممکن است با شناسایی اطلاعات غلط و نفرت پراکنی کلامی بهبود یابند اما این بهبود باعث ریشه کن کردن موارد فوق نمی شود و بنابراین قادر به ایجاد تعادل کامل میان آزادی بیان و نظارت بر گفتار مضر نخواهد بود. این مشکلات اساسا ساختاری اجتماعی دارند و بنابراین تنها یک جواب درست و صحیح که بتواند از لحاظ فناوری عملی باشد وجود ندارد.

به اعتقاد این دسته از دانشمندان، این روایت که «هوش مصنوعی چاره مشکلات است» نیز به خودی خود گمراه کننده است، چرا که باعث منحرف کردن توجه از عامل انسانی و روابط اجتماعی به عنوان زیربنای اصلی هوش مصنوعی می شود. محصولات مبتنی بر هوش مصنوعی به خودی خود به وجود نمی آیند بلکه محصولاتی ساخته دست بشر هستند.دستگاه ها و خدمات معمول مبتنی بر هوش مصنوعی مانند وسایل نقلیه خودران و ابزارهای تشخیص تصویر را باید محصولات شرکت هایی با علایق تجاری و مفروضات هنجاری دانست، بنابراین مشاهده این گونه علایق تجاری در محصولات موجود در بازار به آسانی قابل تشخیص است. علاوه بر این محصولات هوش مصنوعی ماحصل میزان توجه پذیری از کار انسانی است، از مدل های پیچیده ریاضی گرفته تا فعالیت های روزمره مانند روش های آموزش هوش مصنوعی تصویر در تصویر.

در نتیجه به اعتقاد دانشمندان حتی اگر خدمات و دستگاه های دارای هوش مصنوعی در آینده عملکرد کاملا قابل قبول و مطابق با معیارهای از پیش تعیین شده داشته باشند، جمله هوش مصنوعی چاره مشکلات است همچنان به عنوان ساختاری کاملا گمراه کننده باقی خواهد ماند. بسیاری از این مشکلات اساسا اجتماعی هستند و راه حل عملی فناورانه برای آن ها وجود ندارد. فناوری هوش مصنوعی یک عامل خودمختار نیست بلکه ماحصل تعامل انسان و جامعه است. بنابراین با استناد به ادعای این دسته از صاحب نظران علوم ارتباطات، هوش مصنوعی نمی تواند همه چیز را اصلاح کند و ممکن است انسان هایی که از هوش مصنوعی استفاده می کنند، بعضی از مشکلات را مرتفع کنند.

هوش مصنوعی کاربردهای بسياري دارد

در همین راستا مصطفی مرشدی محقق و پژوهشگر حوزه تحول دیجیتال به «جهان صنعت» گفت: برای تعریف هوش مصنوعی ما سه نوع سطح داریم» ؛ اولین سطح هوش مصنوعی را هوش مصنوعی ضعیف نامگذاری کرده اند. این هوش مصنوعی یک فعالیتی را به طور خاص به ماشین یا همان هوش مصنوعی می سپاریم تا انجام دهد. به عنوان مثال روبات هایی که منازل را جارو می کنند در این سطح از هوش مصنوعی قرار می گیرند و فقط برای این کار طراحی شده اند. این هوش مصنوعی ضعیف می تواند در حوزه زندگی و کسب و کار و فرآیند های روزمره به ما کمک کند. در هوش مصنوعی ضعیف ریسک هایی که ممکن است از انسان قوی تر شود وجود ندارد.

مرشدی در ادامه افزود:سطح بالاتری از هوش مصنوعی وجود دارد به نام هوش مصنوعی قوی. این هوش مصنوعی آموزش هایی را می بیند تا بتواند بدون کمک انسان فکر کند و تصمیم بگیرد. در دنیا هنوز هوش مصنوعی قوی ای که به بلوغ رسیده باشد نداریم. مشکلی که هوش مصنوعی قوی دارد این است که فرآیند تصمیم گیری و به نتیجه رسیدن آن به گونه ای است که تصمیمی که گرفته را نمی توانیم بفهمیم که چه روال و مسیری را طی کرده تا به این نتیجه رسیده است.وی در ادامه گفت:حالت سوم، حالتی است که از تکنولوژی هم فراتر می رود و بالاتر از انسان قرار می گیرد. به لحاظ فنی با این سطح از هوش مصنوعی فاصله بسیاری داریم. نکته ای که وجود دارد این است که برخی از متخصصان می گویند هوش مصنوعی نوع سوم در حالت بلوغ خود تحت کنترل انسان است و بعضی دیگر از آن ها بر این باورند که امکان دارد از تحت کنترل انسان خارج شود.

او افزود: با این حال هوش مصنوعی ضعیف می تواند راهگشا در موارد مختلف باشد. در حال حاضر دستیارهای مسیریاب که ما از آنها استفاده می کنیم یک نوع هوش مصنوعی ضعیف است. بنابراین هوش مصنوعی ضعیف برای ما کاربردهای بسیاری دارد ولی هرچه به سمت حالت دوم و سوم هوش مصنوعی می رویم ممکن است ریسک های آن افزایش پیدا کند.

هوش مصنوعی از پاسخ دادن به نیاز درونی انسان عاجز است

همچنین امین سمیع زاده پژوهشگر حوزه تحول دیجیتال در گفت و گو با« جهان صنعت» گفت:به طور کلی مبحث هوش مصنوعی یکی از ۱۰ ابزار اساسی تحول دیجیتال است. با توجه به اینکه هوش مصنوعی ، فضایی در سبک زندگی و کسب و کارها به وجود آورده، تحول دیجیتال را انقلاب صنعتی چهارم نام گذاری کرده اند. همچنین ظهور بیماری کرونا (corona) هم آنرا تسریع کرد. اتفاقاتی که در این دو سال گذشته افتاده، عموما اثراتی بوده که نقش فناوری اطلاعات را برجسته کرده است. در این ماجرا هوش مصنوعی به عنوان یکی از آن ۱۰ ابزار نقش مهمی دارد. ما در بحث تحول دیجیتال با بسیاری از مباحث سر و کار داریم. اینکه هوش مصنوعی میتواند تقریباً تمامی نیازهای بشر را تامین کند، تا حد زیادی درست است ولی اینکه به پدیده ای برسیم که بتواند تمامی نیازهای درونی بشر را تحت پوشش قرار دهد شدنی نیست که دلیل آن هم پیچیدگی رفتاری انسان است. او افزود:تکنولوژی زایده دست انسان هاست. اگرچه در بحث تکنولوژی به مرحله ای رسیده ایم که یک سوال اساسی مطرح شده که آیا انسان، تکنولوژی را روبه جلو می برد؟ یا انسان به عنوان یک دنبال رونده تکنولوژی شناخته شده است؟ یعنی فضا به گونه ای شده که نمی توان جلوی رشد تکنولوژی را گرفت.وی در ادامه گفت:در حال حاضر یکی از پدیده های اساسی هوش مصنوعی است. هوش مصنوعی یک تفاوت اساسی با اتوماسیون دارد و این دو مبحث در بسیاری از مواقع با هم اشتباه گرفته می شوند. اتوماسیون به این دلیل که قابلیت یادگیری ندارد، اصولا برای کارهای تکراری و ساده مورد استفاده قرار می گیرد. در عین حال که اتوماسیون برای ما ایجاد اطلاعات می کند از تحلیل این اطلاعات عاجز است. نقطه مقابل اتوماسیون، هوش مصنوعی است. هوش مصنوعی برای رفتارهای پیچیده و غیرتکراری به وجود آمده و خود قابلیت پاسخگویی به اطلاعاتی که به دست می آورد را دارد و می تواند با داده هایی که از قبل دارد این اطلاعات را مورد تحلیل قرار دهد.

وی در پایان گفت: اصولا هوش مصنوعی از درک مباحث درونی انسان ها مثل احساسات عاجز است. با این حال تلاش بسياري شده تا احساسات را شبيه سازي کنند. به عنوان نکته آخر هوش مصنوعی می تواند بسياري از نیازهای بیرونی انسان ها را جواب دهد ولی در حال حاضر از پاسخ دادن به نیازهای درونی بشر عاجز است.

نویسنده: علی حسینی