تداوم اختلال در دسترسی به اینستاگرام در ایران / ظاهرا هدف اصلی وزارت ارتباطات این است که موجودیت اینترنت را نابود کند

یک کارشناس فناوری اطلاعات درباره ساز و کار محدودیت اینترنت در ایران می‌گوید که به نظر می‌رسد هدف اصلی این است که موجودیت اینترنت را نابود کنند، اگر هم نتوانند هدف این است که به چیزی شبیه چین برسند. یعنی یک اینترنت طبقاتی که بر اساس جایگاهی که دارید، تنها می‌توانید از یک بخش کوچکی از اینترنت استفاده کنید. با توجه به صحبت‌هایی که از اینترنت طبقاتی، اینترنت کودک، دسته بندی DNS و DNS داخلی می‌شود و عدم ایجاد ارتباطات امن، به نظر هدف این است که تا حد امکان شبیه چین شوند.

محمدرضا علی حسینی در گفتگو با «انتخاب» درباره اختلالات ایجاد شده روی اینستاگرام در ایران، گفت: «یک سری از اختلالاتی که روی اینستاگرام داریم، در دریافت داده‌ها از طریق پروتکل DNS است که اختلال ایجاد می‌کنند تا شما نتوانید اینستاگرام را ببینید. بخش بزرگ اختلالات این است که ارتباطات رمزنگاری شده را مختل می‌کنند. این اختلال را گاهی اوقات با گذاشتن سرتیفیکت‌هایی که قرار نیست در ارتباط باشد و گاهی اوقات هم به این شکل است که کلا ارتباطات رمزنگاری را در پاسخ خودشان، یک چیز دیگر برمی‌گردانند. به بیانی دیگر تلاش می‌کنند ارتباط شما خراب شود و نتوانید ارتباطی که با سرورهای اینستاگرام یا هر سایت دیگری گرفته‌اید را به صورت کامل و موفق داشته باشید.»

وی در پاسخ به اینکه کدام یک از این اختلالات روی اینستاگرام در ایران انجام شد، مطرح کرد: « به این شکل که هنگام شروع ارتباط، تلاش می‌کنند که گواهی امنیتی غیرمجاز مربوط به خودشان را در ارتباط جا دهند. کما اینکه در توییتر هم بسیاری از کاربران و متخصصان در این مورد صحبت کردند.»

این کارشناس فناوری اطلاعات افزود: «در قطع ارتباطات ایمن هم همین کار را دارند انجام می‌دهند که بعضی روزها زیاد و بعضی روزها هم کم می‌شود. مشخص نیست الان در حال تست کردن هستند یا می‌خواهند کارشکنی کنند تا مردم کم کم از اینستاگرام استفاده نکنند. ایجاد اختلالات و ارتباطات ایمن هم واضح است. یعنی وقتی ارتباط شما برقرار می‌شود، بعد از مدتی می‌بینید که ارتباط به کلی قطع می‌شود یا پاسخ‌هایی که می‌گیرید مرتبط با آن ارتباط نیست و در واقع در این میان یک نفری دارد یا داده‌ها را کلا از بین می‌برد که شما دریافت نکنید یا اینکه تلاش می‌کند آن داده‌ها را تغییر دهد که در این حالت باز هم نمی‌توانید استفاده کنید.»

حسینی درباره ساز و کارهایی محدودیت اینترنت در ایران، اظهار کرد: «الان کارهایی که برای ایجاد مسدودیت انجام می‌دهند خیلی وسیع است. HTTP3 را طبق گزارشاتOoni به صورت کامل بسته‌اند. DNS over HTPS را هم رسما اعلام کردند که ما در ایران این خدمت را ارائه نمی‌دهیم. چون دو هدف دارند؛ یک اینکه DNS هایجک کنند، به این معنا که وقتی آدرس سایتی را وارد می‌کنید، شما را به سایتی که خودشان می‌خواهند، هدایت می‌کنند نه آن سایتی که مرتبط با آن آدرس است. دیگری هم بحث فیلترینگ است؛ وقتی می‌خواهید یک آدرس فیلتر شده را بیاورید اصلا اجازه نمی‌دهند که شما آدرس آن سایت را پیدا کنید.»

این کارشناس حوزه فناوری اطلاعات ادامه داد: «چند وقت پیش وزیر ارتباطات گفتند که ما می‌خواهیم روستاها را به شبکه ملی اطلاعات متصل کنیم. یعنی حتی کلمه "اینترنت" را هم به کار نمی‌برند. به نظر می‌رسد هدف اصلی این است که موجودیت اینترنت را نابود کنند، اگر هم نتوانند هدف این است که به چیزی شبیه چین برسند. یعنی یک اینترنت طبقاتی که بر اساس جایگاهی که دارید، تنها می‌توانید از یک بخش کوچکی از اینترنت استفاده کنید. با توجه به صحبت‌هایی که از اینترنت طبقاتی، اینترنت کودک، دسته بندی DNS و DNS داخلی می‌شود و عدم ایجاد ارتباطات امن، به نظر هدف این است که تا حد امکان شبیه چین شوند.»

وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا اساسا امکان راه اندازی شبکه ملی اطلاعات در ایران وجود دارد یا خیر، گفت: «امکان‌پذیر خواهد بود ولی با هزینه بسیار بالا برای مردم. چرا که الان وقتی چین می‌تواند این کار را انجام دهد، در وهله اول این است که چین خود را به صورت کامل از اینترنت جهانی جدا نکرده ولی تا همان حد زیادی هم که انجام داده است، یک منبع زیادی از افراد متخصص در این زمینه‌ها دارد. در حالی که ما در ایران دیگر چنین متخصصانی را نداریم. در ایران هر متخصصی که بوده یا مهاجرت کرده یا در حال مهاجرت است. دیگر آن نیروی انسانی که بتواند مثل چین خدمات الکترونیک پیشرفته تولید کند را در ایران نداریم. نتیجه‌اش می‌شود همین سایت‎های دولتی که در ایران می‌بینیم که یا کند یا قطع است.»

علی حسینی در ادامه خاطرنشان کرد: «به نظر می‌رسد که دولت و وزارت ارتباطات چون نمی‌تواند فضای مجازی را کنترل کند و چیزی ورای واقعیتی که می‌سازد و می‌خواهد به مردم ارائه کند را فضای مجازی حقیقتش را نشان می‌دهد، برایش فضای مجازی خطرناک‌تر است و به آن سمت دارد می‌رود که مردم خدمات پایه را بتوانند بگیرند، حال اینترنت قطع هم شود مهم نیست.»

این کارشناس آی تی ضمن بیان اینکه اگر اینترنت بخواهد قطع شود پروسه زمان‌بری است و شاید چند سالی طول بکشد، گفت: «همین الان بسیاری از کسب و کارهای داخلی، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به اینترنت احتیاج دارند. هر چند به نظر می‌رسد هدف زیرساخت ایران، صرفا کاربران خانگی است. اگر دقت کرده باشید در همین مدتی که روی اینستاگرام اختلال شدیدی وجود داشت، شما آن حجم اختلال را در رادار ابرآروان نمی‌دیدید. بنابراین به نظر می‌رسد که همچون آبان ۹۸ که اینترنت دیتا سنترها قطع بود ولی مردم اینترنت نداشتند، در نهایت می‌خواهند به این سمت بروند که دیتا سنترها بتوانند به تمام یا بخشی از اینترنت دسترسی داشته باشند ولی مردم تنها آن بخشی را ببینند که دولت می‌خواهد.»