چه زمانی تاریخ مصرف اطلاعات دیجیتالی به پایان می رسد؟

زمان زیادی طول کشید تا سرانجام کاربران هزاره سوم دریافتند شرکت‌هایی مثل گوگل و فیس بوک تا چه اندازه می‌توانند در زندگی شخصی آنها وارد شوند و به شخصی‌ترین اطلاعات آنها دسترسی داشته باشند. ما نمی‌توانیم حریم شخصی و امنیت خود را فدای استفاده از اینترنت کنیم. در عین حال باید توجه داشته باشیم نوآوری‌های دیجیتال تشنه‌ اطلاعات شخصی ما هستند و عطش آنها هرگز تمام نمی‌شود. بنابراین چه کاری می‌توانیم انجام دهیم؟

اتحادیه اروپا سال ۲۰۱۶ میلادی کلیات طرحی با عنوان GDPR یا «قانون حفاظت از اطلاعات عمومی» را به تصویب رساند و این قانون چند روز قبل برای تمام سایت‌های اینترنتی بدون هرگونه استثنا اجرا شد. این قانون که برای حفاظت از اطلاعات شخصی و حریم خصوصی شهروندان وضع شده است، جایگزین قانون قبلی می‌شود تا به موجب آن تمام شرکت‌های دنیا که در نظر دارند به شهروندان اتحادیه اروپا خدمات‌رسانی کنند، اطلاعات آنها را محترم بشمارند و به آنها دست‌درازی نکنند. اتحادیه اروپا در بخشی از این قانون، ‌‌بندی را اضافه کرده‌است تا بر اساس آن برای نخستین بار در تاریخ فناوری، عرصه داده‌های دیجیتال تاریخ انقضا داشته باشد و شرکت‌ها نتوانند تا هر زمان که تمایل دارند اطلاعات شخصی مردم را در اختیار بگیرند.

پاک‌کن دیجیتالی

بزرگ‌ترین مسأله‌ای که در گردآوری داده‌ها در صنعت نرم‌افزاری جهان وجود دارد به دوره زمانی نگهداری از اطلاعات شخصی کاربران توسط این نرم‌افزارها مربوط می‌شود. صنعت اینترنت و نرم‌افزار به‌هیچ وجه به «دکمه حذف» اعتقاد ندارد. «جاناتان کروک»مفسر و خبرنگار روزنامه نیویورک تایمز در گزارش تحلیلی خود نوشت: به‌عنوان مثال، بر اساس یک بررسی که هفته گذشته انجام دادم متوجه شدم شرکت گوگل تمام اطلاعات مربوط به موقعیت‌های جغرافیایی من در شش سال گذشته را ذخیره کرده است و فیس‌بوک نیز بر اساس قوانین خود این اجازه را دارد تمام پست‌هایی را که طی ۱۰ سال گذشته از روی صفحه شخصی حذف کردم در اختیار داشته باشد.

وی در ادامه نوشت: این نوع ذخیره‌سازی داده‌ها به‌مدت طولانی ممکن است برای برخی کاربران مشکل خاصی ایجاد نکند ولی گروه دیگری از کاربران وجود دارند که می‌خواهند به طور دقیق بدانند اطلاعات شخصی که آنها چند سال قبل در یک روز بخصوص ایجاد کردند چه سرنوشتی دارد، پیام‌های بازیابی شده چگونه می‌تواند از طریق سرورهای فیس‌بوک قابل دسترسی باشد، یا جست‌وجوهای اینترنتی و عادات مربوط به مرورهای روزانه در جست‌وجوگرها برای چه دوره زمانی نزد شرکت مربوطه باقی می‌ماند.

در حالی که ضمن افزایش تهدید برای سوءاستفاده از این اطلاعات، نظارت دولتی هم افزایش یافته است، مدیریت ذخیره‌سازی طولانی‌مدت اطلاعات که توسط همه شرکت‌های بزرگ فناوری صورت می‌گیرد از بزرگ‌ترین رویاهایی محسوب می‌شود که اتحادیه اروپا هم‌اکنون آن را در قالب طرحی با عنوان «تاریخ انقضای دیجیتالی» پیش می‌برد.

حتی اگر این فرض محال را در نظر بگیریم که دولت‌های غربی هیچ برنامه‌ای برای ردیابی اطلاعات شخصی کاربران نداشته باشند، آگاهی از نظارت‌های بالقوه دولتی می‌تواند در نهایت نوعی خودسانسوری را بین کاربران به‌دنبال داشته باشد. شما به‌عنوان یک کاربر عادی تهدید خاصی محسوب نمی‌شوید و هرگز پلیس فدرال FBI امریکا با ذره‌بین بزرگ خود اطلاعات شخصی شما را رصد نمی‌کند ولی همین که بدانیم آنها می‌توانند به اطلاعات هر یک از ما دسترسی داشته باشند، به‌صورت بالقوه یک ترس بزرگ در جامعه اینترنتی جهان ایجاد می‌کند.

مطالعه سال ۲۰۱۳ میلادی روی گروهی از بزرگ‌ترین نویسندگان امریکایی نشان داد پس از آنکه این افراد متوجه شدند آژانس امنیت ملی امریکا (NSA) طرح‌های گسترده برای جاسوسی اطلاعات اینترنتی در اختیار دارد، یک‌ششم آنها از نوشتن مطلبی با مضمون نظارت دولتی، خودداری کردند تا ناخواسته مورد هدف مأموران اطلاعاتی قرار نگیرند.

همچنین یک نفر از هر شش نویسنده امریکایی اعلام کرد بواسطه ترس ایجاد شده از جاسوسی‌های مذکور، از ورود به هرگونه موضوع بحث برانگیز خودداری می‌کند. برای جلوگیری از این گونه ترس‌ها و نگرانی‌ها و البته جلوگیری از دست‌درازی دولت‌ها به اطلاعات شخصی مردم، اتحادیه اروپا طرح «تاریخ انقضای دیجیتالی» را پیش می‌برد.

چهاردیواری آنلاین

«جاناتان کروک» خبرنگار روزنامه نیویورک تایمز معتقد است ما به‌عنوان یک شهروند دیجیتالی این حق را داریم تا درمورد سرنوشت اطلاعات خود در این دنیای بزرگ کنجکاو باشیم و بدون اینکه از ردیابی‌های دولتی یا بازداشت‌های احتمالی بترسیم، در حریم تعریف شده داده‌های شخصی خود را رد و بدل کنیم. «ادوارد اسنودن» پیمانکار اسبق سازمان جاسوسی امریکا هفته گذشته روی صفحه اختصاصی خود در شبکه اجتماعی توئیتر نوشت: «از خودتان بپرسید: در هر نقطه‌ای از تاریخ چه کسی بیشتر از نظارت‌های ناعادلانه رنج برده است؟ این نوع نظارت‌ها یک امتیاز نیست و باید باور کنیم که یک آسیب است. نظارت یک نوع ایمنی نیست و مسأله‌ای است که در حوزه قدرت بررسی می‌شود. این اتفاق کنترل مردم را توسط گروه‌ها بیشتر می‌کند.»

برای شرکت‌های اینترنتی بزرگ که داده‌های دهه‌های گذشته ما را هنوز هم در اختیار دارند به نوعی کسب و کارهای مختلفی وجود دارند تا از این اطلاعات نهایت استفاده را ببرند شاید اطلاعات قدیمی برای شرکت‌های تبلیغاتی بی‌ارزش هستند، ولی مراکز اینترنتی با تحلیل آنها برمبنای مفاهیم کلان داده و ردیابی اطلاعات می‌توانند عادات مجازی کاربر طی یک دهه گذشته را بررسی کنند و بر اساس آن، نیازهای او در سال‌های پیش‌رو را به‌درستی ببینند.

وی ادامه داد: با همه این توضیحات، به‌نظر شما چرا گوگل اطلاعات جغرافیایی یک کاربر عمومی مثل من را از شش سال گذشته تا امروز نگاه داشته است، یا فیس‌بوک تمام پیام‌های یک دهه گذشته که از روی صفحه شخصی خود حذف کرده‌ام را هنوز هم در اختیار دارد؟ «جاناتان کروک»مفسر روزنامه نیویورک تایمز افزود:  ممکن است من محل زندگی خودم را از موقعیت جغرافیایی شش سال گذشته تغییر داده باشم، ممکن است در فیس‌بوک دوستان مشابه را دیگر اطراف خود نداشته باشم و به‌نوعی علاقه‌مندی‌های من تغییر کرده باشد و به‌طور کلی عادات، شغل، وزن، سطح درآمد و هرآنچه که به من مربوط می‌شود در این دوره زمانی عوض شده باشد ولی با همه این توضیحات کمپانی‌های اینترنتی هیچ تمایلی ندارند انگشت‌شان روی دکمه «دیلیت» برود و اطلاعات شخصی ما را از بین ببرند.

آنگونه که کارشناسان اعلام کرده‌اند، قوانین موجود به این شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا هر زمان که می‌خواهند اطلاعات هر یک از کاربران را در سرورهای خود ذخیره کنند و مهم نیست این اطلاعات در چه سطحی هستند. اتحادیه اروپا با وضع قانون «تاریخ مصرف دیجیتالی» هم‌اکنون شرکت‌های بزرگ را مجبور کرده است اطلاعات شخصی شهروندان اروپایی را در بازه‌های زمانی سه ماهه حذف کنند. این اتفاق به مردم کمک می‌کند همچنان از سرویس‌های مورد علاقه خود استفاده کنند و بدون نگرانی، هیچ گونه ردپای دیجیتالی برجا نگذارند. اتحادیه اروپا می‌گوید که در این طرح شرکت‌ها را مجبور کرده است یک گزینه ویژه در اختیار کاربر قرار دهند و او پایان هر فصل بتواند اطلاعات خود را دانلود کند تا در صورت تمایل آنها را در قالب یک پست الکترونیکی یا یک پیام ویژه در اختیار داشته باشد.

باید قبول کنیم که دنیا دائماً در حال تغییر و حرکت است. ممکن است جلوگیری از مانیتورینگ رفت‌ و آمدهای دیجیتالی ما توسط آژانس جاسوسی (NSA) یا سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (CIA) بسیار دشوار باشد ولی دست‌کم می‌توانیم نخستین گام مهم را در این زمینه برداریم تا مانع هرگونه نظارت احتمالی توسط این سازمان‌ها شویم. این قبیل مراکز نمی‌توانند با فشار دادن یک کلید براحتی در جزئی‌ترین بخش‌های زندگی روزانه و دفتر خاطرات شخصی ما وارد شوند و با تمام جزئیات دریابند که طی ۱۰ سال گذشته چه کارهایی انجام داده‌ایم ولی از آنجایی که همچنان این مراکز روش‌های مختلف را پیش می‌برند، می‌توان امیدوار بود اجرای جامع طرح «تاریخ انقضای دیجیتالی» در دیگر نقاط جهان بتواند امنیت بیشتری را زیر سقف دیجیتالی برای کاربران فراهم کند.

میثم لطفی