به گزارش دنیای اقتصاد، هوش مصنوعی حالا به ابزار قدرت بشر تبدیل شده است و به تدریج آنچه را که بشر برای رسیدن به قدرتمندی نیاز دارد فراهم آورده است. از جمله کشورهایی که برای بهرهبرداری بیشتر از این ابداع تلاش کرده روسیه است که حالا به قدرت چهارم جهان در حوزه هوش مصنوعی تبدیل شده است. بررسی اخیر مرکز پژوهشهای مجلس درباره روسیه و استفاده دولت این کشور از هوش مصنوعی و به ویژه در صنایع دفاعی نشان داده که روسیه در حوزه هوش مصنوعی رتبه چهارم جهانی بعد از آمریکا، چین و هند را دارد.
براساس تحقیقات موسسه راهنمای علوم (Science Guide) هوش مصنوعی در روسیه در سه سال آینده بسیار سودآور خواهد بود. هوش مصنوعی بهعنوان یک عرصه نوپا در فناوریهای روسیه امروز جایگاه مهمی در عرصه کاربردی مدنی و نظامی پیدا کرده و بهعنوان چهارمین قدرت در زمینه هوش مصنوعی توانسته است از این فناوری بهگونهای بهره بگیرد تا هم از آن برای اداره کشور و حکمرانی ملی و هم در حوزه دفاعی و نظامی به منظور رفاه اجتماعی و موازنه قدرت بینالمللی از رقیبان خود عقب نماند.
گزارش تازه مرکز پژوهشهای مجلس میگوید که روسیه در دو دهه اخیر با هدف تسهیل امر حکمرانی ملی، تقویت قدرت نظامی و مقابله و مداخله در امور داخلی رقبای سیاسی و با اولویت ویژه ملی به دنبال دستیابی به فناوریهای مربوط به هوش مصنوعی است. نکته مهم آن است که با وجود اینکه روسیه رتبه اقتصادی نامناسبی دارد و به دلیل تحریمهای غرب و نیز خامفروشی انرژی در معرض فشار، آسیب و تهدید است، اما جایگاهش در عرصه هوش مصنوعی و فناوریهای نوین درخور توجه است.
روسیه با بالاترین میزان ثبت اختراع در ۱۵ کشور جهان بیشترین میزان شرکتهای فناوری پیشرفته مانند اینترنت، هوافضا و بالاترین درجه فارغالتحصیلی دانشمندان و مهندسان را دارد. بنابراین پژوهشگران مرکز پژوهشهای مجلس با هدف اینکه ابعاد مختلف و شکلگیری، ساختارها و کارکردهای هوش مصنوعی در روسیه چگونه تنظیم شده و روسیه چرا و چگونه درصدد دستیابی به فناوریهای هوش مصنوعی است، این گزارش را تهیه کردهاند.
اهمیت هوش مصنوعی در جهان
به تعبیر برخی از تحلیلگران حوزههای فنی، چهارمین انقلاب تکنولوژیک در جهان امروز، روی اینترنت سیار، هوش مصنوعی و یادگیری ماشین ساخته شده است. با توجه به پیشبینیهای شرکت تحقیقاتی بینالمللی Markets and Markets، تا سال ۲۰۲۰ بازار هوش مصنوعی بیش از ۶۰ درصد در سال افزایش خواهد یافت و ارزش آن تا سال ۲۰۲۲ به ۰۶/ ۱۶ میلیارد دلار خواهد رسید. روسیه نیز با آگاهی از این نفوذ با گسترده کردن زمینههای استفاده از فناوری اطلاعات حالا به نظر میرسد در این حوزه جایگاه مناسبی دارد. روسیه بیشترین فارغالتحصیلان دانشگاهی را نسبت به هر کشور دیگری در دارد.
در پیشبینی توسعه اجتماعی و اقتصادی فدراسیون روسیه برای سال ۲۰۱۷ و دوره برنامهریزی سال ۲۰۱۹- ۲۰۱۸ کاربرد فناوری اطلاعات در عرصه اجتماعی و اقتصادی، مدیریت دولتی و تجارت پیشبینی شده است و اصلیترین عوامل بازدارنده نیز مشخص شدهاند که کمبود پرسنل، سطح آمادگی متخصصان و تعداد محدود تحقیقات در سطح جهانی ازجمله این موارد هستند. براساس این استراتژی اجرای برنامهها در صورتی موفق محسوب می شود که تا سال ۲۰۲۴ همه شاخصهای برنامهریزی شده به دست آمده باشد.
از جمله اینکه تا سال ۲۰۲۴ در روسیه باید ۱۰ شرکت در سطح جهانی ظهور کرده باشد، همچنین شرکتهایی باید به وجود بیایند که با تکنولوژیهای پیشرفته بتوانند پلتفرمهای تکنولوژیک را مدیریت کنند، حداقل ۵۰۰ واحد کسب وکار کوچک و بزرگ کار کنند که ارتباط با حوزههای ایجاد تکنولوژی اطلاعاتی داشته باشند. تعداد فارغالتحصیلان در شاخههای تکنولوژی اطلاعاتی- ارتباطی حداقل باید ۱۲۰ هزار نفر در سال باشد، تعداد فارغالتحصیلان با صلاحیت در حوزه تکنولوژی اطلاعات در سطح متوسط نباید کمتر از ۸۰۰ هزار در سال باشد. ۷۳ درصد جامعه روسیه باید مهارتهای دیجیتال داشته باشند.
تعداد طرحهای اجرا شده در حوزه اقتصاد دیجیتال با حجم سرمایهگذاری ۱۰۰میلیون روبل نباید کمتر از ۳۰ پروژه باشد.تعداد سازمانهای روسی در اجرای پروژههای بزرگ در حوزه اقتصاد دیجیتال با حجم ۳ میلیون دلار در رشتههای اولویتدار همکاریهای فنی بینالمللی نباید کمتر از ۱۰ شرکت باشد. آنچه مربوط به ایجاد صلاحیتهای تحقیقاتی است، تعداد پروژههای انجام شده نباید کمتر از ۳۰ عدد باشد.
تعداد سازمانهای روس که در اجرای پروژههای دارای اولویت شرکت دارند در بخشهای همکاری بینالمللی باید حداقل ۱۰ شرکت باشد. ۹۷ درصد از شهروندان به اینترنت پرسرعت دسترسی داشته باشند. سرعت اینترنت در شهرهای بالای یک میلیون نفر ۵G باشد. با تکیه بر این مفاهیم، دولت و جامعه روسیه به نقطهای رسیده است که هوش مصنوعی و تکنولوژی را ایجاد کند که درنهایت به «اقتصاد دیجیتال»، فناوری اطلاعات در نظام مدیریت دولتی، اقتصاد ملی، بهبود عملکرد دولت و کیفیت زندگی شهروندان کمک کند.
درواقع، دولت روسیه در عصر جهانی شدن و فناوریهای ارتباطی ضرورتهای دولت الکترونیک و اقتصاد دیجیتال و بهرهگیری از هوش مصنوعی را به خوبی دریافته و برای جا نماندن از قافله دولتهای الکترونیک و پسامدرن، هم به لحاظ ساختاری و هم از نظر فنی تمهیدات مناسب را برای ایفای وظیفه در این قلمرو حساس به عمل آورده است.
براساس گزارش SAP، طی ۱۰ سال گذشته، ساختارهای دولتی روسیه در زمینه هوش مصنوعی حدود ۲۳ میلیارد روبل سرمایهگذاری کردهاند. بیشترین سرمایهگذاری در پروژههای تجزیه و تحلیل اطلاعات (۳۳درصد)، سیستمهای پشتیبانی تصمیمگیری (۵/ ۱۶ درصد) و سیستمهای تشخیص تصویر و ویدئو (۹/ ۱۳ درصد) بوده است.
این پروژهها عمدتا بر بخش دولتی، حمل ونقل، دفاع و امنیت، صنعت نفت و گاز و سلامت تمرکز دارند. در بخش خصوصی روسیه نیز ۳۴ درصد از پروژههای هوش مصنوعی در سیستمهای تشخیص تصویر و ویدئو، ۱۹ درصد در سیستمهای تشخیص متن و گفتار، ۱۵ درصد در سیستمهای پشتیبانی تصمیمگیری و ۱۲درصد در تجزیه و تحلیل دادهها هستند.
هوش مصنوعی از دیدگاه پوتین
پوتین، رئیسجمهور فدراسیون روسیه از هوش مصنوعی بهعنوان عاملی مهم در آینده حکمرانی و رهبری بر جهان یاد کرده و پیشرفت در این زمینه را ابزاری برای سلطه و حکمرانی موثر بر جهان دانسته است. البته این اظهارنظر ولادیمیر پوتین در مورد اینکه کشوری که به برتری در ساخت هوش مصنوعی برسد حاکم جهان خواهد شد، باعث نگرانی جامعه کارشناسی غرب ازجمله افرادی مانند ایلان ماسک بنیانگذار شرکتهای تسلاموتورز، پیپال و اسپیسایکس شد.
ماسک معتقد است که سرانجام این امر منجر به جنگ جهانی سوم خواهد شد و چنین رقابتی میتواند پایهای برای یک درگیری نظامی در مقیاس بزرگ در جهان باشد که از چین و روسیه آغاز شده است و سپس همه کشورهایی را که در علوم رایانه قوی هستند دربرمیگیرد. بر همین اساس بود که عدهای از دانشمندان حوزه تکنولوژیهای جدید دادخواستی را به سازمان ملل ارائه دادند که از گسترش سلاحهایی که در آنها هوش مصنوعی به کار رفته است جلوگیری کنند.
ابعاد نظامی هوش مصنوعی در روسیه
مسابقه فناوری جدید جهان در آینده نه چندان دور، منجر به ورود جدیدترین نوآوریها در حوزه نظامی خواهد شد. تمام قدرتهای جهان درحال کار روی این موضوع هستند؛ چراکه هر تاخیری از رقبا، آسیبپذیری را افزایش میدهد که برای پوشش سلاحهای متعارف بسیار مشکل است. علاوه بر این، ظهور فناوریهای جدید میتواند به تغییرات قابل توجه در استراتژی، برنامهریزی و سازماندهی فعالیتهای نیروهای مسلح منجر شود.
بر این اساس تلاشهای فنی در روسیه تحت نظارت وزارت دفاع قرار دارد و پروژههای مربوط به پردازش تصویر، تشخیص چهره، صدا و دادهها و همچنین توانایی استفاده از اطلاعات رادار و ماهواره و پشتیبانی اطلاعات درحال پیشرفت هستند. این کشور درحال سازماندهی جدی برای اهداف هوش مصنوعی است؛ از میزبانی انجمنهایی که با هدف پیشرفت اطلاعات فنی تلاش میکنند تا انجام مسابقات طراحی روباتیک، دعوت از کارشناسان دفاعی و غیرنظامیان برای پیوستن به نیروها همه و همه حکایت از اراده جدی برای این عرصه دارد.
کمیسیون صنعت نظامی دولت روسیه، روباتیک کردن ۳۰ درصد تجهیزات نظامی روسیه را تا سال ۲۰۲۵ در برنامه دارد. در ۲۰ آگوست ۲۰۱۸ یکی از معاونان وزارت دفاع روسیه الکسی کریواروچکا خبر داد که ارتش روسیه دارای سلاحی شده که در آن هوش مصنوعی به کار رفته است. همچنین خبر از استفاده از هوش مصنوعی در جنگنده نسل پنجم داد و اینکه اولین جنگنده جدید Su-۵۷ در سال ۲۰۱۹ تحویل نیروی هوایی میشود.
یوری باریسوف، معاون وزیر دفاع، در نمایشگاه «ارتش – ۲۰۱۸» در کنفرانس «هوش مصنوعی، مشکلات و مسیر راه حلها» گفت: «هوش مصنوعی باید بهطور موثر در مقابل چالشهای موجود در فضای اطلاعات و کسب پیروزی در جنگهای سایبری کمک کند.» او تاکید کرد که روسیه مبنا و پایه را دارد و تمام فرصتها برای دستیابی به موفقیت در این حوزه وجود دارد. با همه این اوصاف اما هوش مصنوعی در جهان به پدیده مهمی تبدیل شده است که در سالهای اخیر با واکنشهای مختلفی از سوی رهبران فناوری روبهرو شده است؛ از ایلان ماسک مخالف گسترش بیرویه این فناوری تا مارک زاکربرگ خوشبین به آینده آن.
با این حال، روسیه سابقه علمی قوی در زمینه علوم طبیعی و فنی دارد. کارآفرینان انتظار دارند سیستمهای هوش مصنوعی قادر به افزایش بهرهوری، کاهش تلفات و افزایش درآمد شرکتها باشند. به همین دلیل هوش مصنوعی در سالهای آینده در روسیه بسیار سودآور خواهد بود. اما نکته مهمی که باید مورد دقت قرار گیرد آن است که ضعفهای اقتصادی روسیه در برابر غرب و به ویژه آسیبپذیری آن در برابر تحریمهای سال ۲۰۱۴ به بعد موجب محدودیتهای جدی برای کرملین شده است و این موضوع طبیعتا در عرصه دانشهای نوین نیز بیتاثیر نخواهد بود.
لیدا ایاز
- 16
- 2
