موبایل‌های قدیمی به کجا می‌روند؟

چند سالی می‌شود که تلفن همراه از اجزای جداناشدنی افراد جوامع مختلف شده است. طبق آماری که سال گذشته منتشر شد حدود ۸ میلیارد موبایل روی کره زمین وجود دارد و هر سال هم میلیون‌ها موبایل از چرخه مصرف خارج می‌شوند. موضوعی که در این گزارش به آن خواهیم پرداخت مربوط به آن بخشی می‌شود که از چرخه استفاده خارج می‌شوند. این موبایل‌های غیر قابل استفاده اگر بازیافت استاندارد نشوند آسیب‌های بسیاری به محیط زیست و به‌تبع آن افراد جامعه وارد می‌آورند.

به‌طور میانگین هر کاربر تلفن همراه پس از دو یا سه سال تلفن هوشمند خود را عوض خواهد کرد، اما با تلفن قدیمی خود چه می‌کند. کارشناسان راه‌حل‌های مختلفی برای موبایل‌های غیر قابل استفاده پیش روی کاربران قرار داده‌اند که از آنها همچنان استفاده کنند. مثلا برخی گفته‌اند گوشی‌های بی‌استفاده و قدیمی را به‌عنوان دوربین فیلمبرداری و عکسبرداری استفاده کنید. برخی گفته‌اند می‌توان از آنها به‌عنوان GPS استفاده کرد یا حتی برخی پیشنهاد نصب اپلیکیشن Unified Remote را داده‌اند تا ماوس و کیبورد کامپیوتر را بتوان در کامپیوتر به کمک بلوتوث یا Wi-Fi کنترل کرد.

بعضی افراد همچنین از موبایل‌های بی‌استفاده به‌عنوان دستگاه پخش موسیقی استفاده می‌کنند و برخی دیگر هم به کمک Google Chromecast در تلویزیون، موبایل خود را به کنسول بازی تبدیل می‌کنند. به‌طور کلی راه‌های بسیاری وجود دارد تا از گوشی هوشمند قدیمی خود استفاده کنیم، ولی نکته مهم در این میان سلامت گوشی است. عمر مفید باتری تلفن‌‌های هوشمند پس از دو، سه سال استفاده از بین می‌رود و درواقع گوشی‌های قدیمی با باتری‌های قدیمی می‌توانند به‌طور جدی خطرناک باشند. برخی افراد برای اینکه گوشی جدید و گران‌قیمت خود را از دست فرزندشان دور نگاه دارند موبایل قدیمی خود را به او می‌دهند و با نصب چند اپلیکیشن کودکانه سعی در سرگرم‌کردن فرزند خود دارند درحالی‌که نمی‌دانند این اقدام تا چه حد می‌تواند خطرناک باشد.

خطر انفجار

موضوع دیگری که در این بین مطرح می‌شود این است که اگر می‌خواهید جوانب احتیاط را رعایت کنید و گوشی قدیمی‌تان را از خود دور کنید آن را نباید در سطل زباله بیندازید. جدا از اینکه این نوع زباله‌ها باید به‌طور استاندارد بازیافت شوند پرت‌کردن موبایل در سطل زباله مشکلات دیگری هم به همراه می‌آورد. چند روز پیش یک کامیون زباله در ایالات متحده که حاوی چند گوشی تلفن همراه بود منفجر و موجب آتش‌سوزی شده و برای کارکنان حاضر در محل دردسرآفرین شد. بر اساس آماری که منتشر شده باتری‌های لیتیوم‌یون در تلفن‌های همراه مسوول ۶۵ درصد از آتش‌سوزی‌های تاسیسات زباله‌ درکالیفرنیا هستند.

بر اساس این گزارش یک باتری منفجرشده می‌تواند یک واکنش زنجیره‌ای ایجاد کند و به انفجار بزرگ و آتش‌سوزی ویرانگر منتهی شود. در سال‌های اخیر چندین نمونه از این قبیل آتش‌سوزی‌ها در ایالت متحده رخ داده است که ضررهای جبران‌ناپذیری وارد کرده است. به دنبال این وقایع، کالیفرنیا هفته گذشته یک کمپین آگاهی و اطلاع‌رسانی را راه‌اندازی کرد که در آن از صاحبان تلفن‌های هوشمند خواست تا دستگاه‌های خود را از زباله‌ها دربیاورند و برنامه‌های بازیافت زباله‌های الکترونیکی در منطقه خود را بررسی و از آن استفاده کنند. این کمپین همچنین به کاربران اعلام کرده که اگر می‌خواهید موبایل خود را در سطل بازیافت قرار دهید آن را در یک کیسه پلاستیک بگذارید و در آن را محکم ببندید و هرگز فکر نکنید که موبایل یا دستگاه‌های الکترونیکی قدیمی خود را در زباله‌های معمولی قرار دهید.

عناصر سمی

یکی دیگر از معضلات زباله‌های الکترونیکی این است که این دستگاه‌ها بسیار سمی هستند و عناصر خطرناکی درون آنها به کار گرفته شده که بر سلامت انسان تاثیر مخرب دارند. یکی از این عناصر سرب است که اغلب در باتری موبایل‌ها وجود دارد و ضررهای بی‌شمار این عنصر بر هیچ‌کس پوشیده نیست. جیوه یکی دیگر از این عناصر خطرناک است که در صفحات کریستالی موبایل‌ها وجود دارد و به کلیه و مغز انسان آسیب وارد می‌کند. همچنین در میکروچیپ‌ها موبایل‌ها آرسنیک به کار گرفته شده که سمی است. بسیاری عناصر خطرناک دیگر در موبایل‌ها و به‌طور کلی زباله‌های الکترونیک وجود دارد که هریک به‌تنهایی می‌تواند برای انسان و موجودات زنده خطرآفرین باشد.

این زباله‌ها را حتی نمی‌توان دفن کرد چراکه آلودگی ناشی از دفن ‌آنها به منابع آب زیرزمینی سرایت می‌کند و باعث آلودگی آب خواهند شد. از طرفی سوزاندن این زباله‌ها نیز خطرناک است، چراکه باعث تولید گازهای خطرناک و آلودگی هوا می‌شود که با استنشاق آنها بیماری‌های متعددی سراغ افراد جامعه خواهد آمد. بنابر این شواهد و با قبول اینکه این زباله‌ها برای انسان تبعات ناخوشایندی دارد موضوع بازیافت اهمیت بسیاری پیدا می‌کند. درواقع وقتی موبایلی از چرخه مصرف خارج می‌شود بهترین راهکار بازیافت آن است. البته در برخی موارد فقط عناصر درون موبایل را بازیافت می‌کنند و بیشتر موبایل‌ها اصلا بازیافت نمی‌شوند.

تلاش جوامع

چین با توجه به آمار بالای جمعیتی که دارد بالطبع بیشتر با این مشکل دست‌وپنجه نرم می‌کند. شهر گویو در چین درواقع به شهر زباله‌های الکترونیکی تبدیل شده و ده‌ها هزار کارگر در این شهر برای بازیافت زباله‌های الکترونیکی فعالیت می‌کنند. براساس گزارش‌های منتشرشده این شهر سالانه یک‌ونیم میلیون تن زباله الکترونیکی دریافت می‌کند که موبایل نقش چشمگیری در این زباله‌ها دارد. نکته جالب اینجاست که این زباله‌ها فقط مخصوص کاربران چینی نیست و حجم قابل توجهی از آنها از کشورهای اروپایی و آمریکا وارد چین می‌شوند. با این حال کشورهای توسعه‌یافته چند سالی می‌شود که در پی راه‌حلی هستند تا این مشکل را حل و کاری کنند که تا حد امکان آلودگی محیط زیست ناشی از این زباله‌ها کاسته شود.

امروزه در جوامع پیشرفته برای اطمینان از امحای استاندارد زباله‌های الکترونیکی قوانین بسیاری وضع شده است که از سوی مراجع قانونی به‌صورت مستمر و مداوم مورد پیگیری و نظارت قرار می‌گیرد. تمامی شرکت‌ها و سازمان‌های فعال در زمینه بازیافت مواد و زباله‌ها موظف به رعایت و پیروی از این چارچوب‌ها بوده و خاطیان نیز تحت پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت. از طرف دیگر سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف در تلاش هستند که هریک به نوبه خود در راه بازیافت استاندارد موبایل‌ها گامی بردارند.

چندی پیش از سوی ژاپن اعلام شد که مدال‌های ورزشکاران برنده در المپیک ۲۰۲۰ توکیو از فلزات بازیافتی از موبایل‌های دور انداخته شده ساخته خواهد شد. این ایده برای مقابله با زباله‌های الکترونیکی در این کشور مطرح شد که مورد توجه و تحسین بسیاری قرار گرفت. به دنبال این استقبال، کمپینی راه‌اندازی شد که مردم را به بازیافت گوشی‌های هوشمند قدیمی و استفاده از آن در ساخت مدال تشویق می‌کند. در همین راستا بیش از ۲۴۰۰ صندوق برای جمع‌آوری در فروشگاه‌های سراسر شهر قرار داده شد و به این ترتیب مردم در فرآیند ساخت مدال‌های المپیک ۲۰۲۰ نقش موثری خواهند داشت.

اقدامات شرکت‌های تکنولوژی

 موضوع بازیافت زباله‌های الکترونیکی و چالش آن بی‌شک یکی از دغدغه‌های شرکت‌های تولیدکننده دستگاه‌های الکترونیکی هم هست. این کمپانی‌ها نیز در این سال‌ها در تلاشند با ایده‌های نوین و خلاقانه قدمی در این راه بردارند. یکی از این کمپانی‌ها نوکیا است که از پیشروان شرکت‌هایی است که محصولات سازگار با محیط زیست عرضه می‌کند.

این کمپانی در سال ۲۰۰۸ از یک موبایل مفهومی با نام Remade رونمایی کرد که از قوطی‌های آلومینیومی،‌ بطری‌های پلاستیکی و تایرهای قدیمی خودروها ساخته می‌شد. کمپانی اپل هم در این زمینه دستی در کار داشته و دو سه هفته گذشته به مناسبت روز زمین پاک روبات بازیافتی جدید خود را معرفی کرد. این روبات که Daisy نام دارد می‌تواند ۲۰۰دستگاه آی‌فون را در یک ساعت جداسازی کند. اپل با توجه به برنامه‌های بازیافتی خود از سال ۲۰۱۵ تاکنون میزان مصرف اولیه آلومینیوم خود را ۲۳ تا ۲۵ درصد کاهش داده است.