روزنامه توسعه ایرانی نوشت: از گذشته تا امروز تجارت محصولات کشاورزی در ایران مشکلات و چالش‌های متعددی داشته است. پیش از این، در برخی خبرها دلیل افزایش قیمت محصولات کشاورزی، صادرات بی‌رویه آنها به برخی کشورها اعلام می‌شد. خبرهایی که نشان از وجود این مشکلات جدی دارد.
این مشکلات نه فقط در صادرات بلکه در واردات نیز وجود دارد. واردات بی‌رویه برخی محصولات، موجب ضرر کشاورزان و ماندن محصولات روی دست این قشر زحمتکش می‌شود.
البته در هر دوی این حوزه‌ها بی‌برنامگی وجود دارد. گاه مسئولین ناگهان تصمیم می‌گیرند صادرات یا واردات یک محصول را محدود کنند. برای مثال در ۱۹ آذر امسال، گمرک ایران اعلام کرد که صادرات پیاز و گوجه فرنگی به زودی ممنوع می‌شود. به گزارش تسنیم، گمرک هدف از این ممنوعیت را تنظیم بازار اعلام و به تجار و ذینفعان توصیه کرد برای بازارهای صادراتی خود برنامه‌ریزی کنند. اما آیا تحت چنین شرایطی امکان برنامه‌ریزی برای فعالان یا تولیدکنندگان وجود دارد؟
صادرات بی‌برنامه است
رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی با اشاره به اینکه بدون برنامه و هدف برخی محصولات کشاورزی را صادر می‌کنیم، گفت: باید ابتدا آمار دقیقی از تولید و مصرف داخل داشته باشیم و سپس برای صادرات برنامه‌ریزی کنیم.
رضا نورانی در گفتگو با ایسنا تصریح کرد: وقتی صادرات پیاز و گوجه فرنگی آزاد است صادرکنندگان به دنبال بازار مناسب هستند تا محصولات خود را صادر کنند. در نتیجه بدون هدف و میزان دقیق با خریداران قراردادهایی منعقد می‌کنند. بعد از آنکه در داخل با کمبود مواجه شویم و برای مصرف‌کننده گرانی پیش بیاید به یکباره با اتخاذ تصمیمات شبانه و خلق‌الساعه صادرات به طور کل ممنوع یا عوارض ۱۰۰ درصدی برای آن وضع می‌شود.
او عنوان کرد: وضع عوارض ۱۰۰ درصدی برای صادرات پیاز باعث تنظیم بازار داخل نمی‌شود، بلکه فقط منجر به کندی صادرات می‌شود، زیرا صادرکننده قرارداد خود را از قبل بسته و در نتیجه مجبور است در صورت فسخ قرارداد، خسارت دهد یا قیمت‌ها را تغییر دهد که در بازارهای بین‌المللی امکان تغییر قیمت به یکباره وجود ندارد.
رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی با بیان اینکه باید برای تولید و صادرات هدف‌گذاری کنیم، اظهار کرد: باید ابتدا الگوی کشت را اجرا کنیم. همچنین باید آمار دقیقی از تولید و نیاز داخل جمع آوری و برای صادرات مازاد آن برنامه‌ریزی کنیم. این برنامه‌ریزی باعث خواهد شد که با کمبود یا بیش‌بود محصول مواجه نشویم. همچنین وزارت جهاد کشاورزی باید با تشکل‌های تولیدی و صادراتی در این خصوص وارد مذاکره شود و با آنها تعامل کند.
نورانی در پایان تاکید کرد که تصمیمات خلق‌الساعه منجر به این خواهد شد که بازارهای بین‌المللی از دست برود و در نهایت تولیدکننده و صادرکننده دچار ضرر و زیان شوند.
واردات برنج ۳۰ درصد افزایش یافت
برنج یکی از محصولاتی است برای ایران نقش تعیین‌کننده دارد و تولیدکنندگان بسیاری در آن فعالیت می‌کنند و از مشکلات ناشی از این تصمیمات و همچنین عدم پرداخت مطالباتشان توسط دولت رنج می‌برند.
در این حال، معاون بازرگانی وزارت جهادکشاورزی با بیان اینکه ارز برنج وارداتی نیمایی است، از افزایش ۳۰ درصدی واردات برنج نسبت به مدت مشابه پارسال خبر داد. به گزارش خبرگزاری مهر، احمد خانی‌نوذری با رد برخی ادعاهای طرح شده در مورد میزان تولید داخلی و واردات برنج خارجی، گفت: افزایش چشمگیر قیمت برنج داخلی در سال ۱۴۰۱، ضرورت بالا بردن سطح ذخایر متأثر از نگرانی‌ها بابت جنگ اوکراین و روسیه و افزایش مصرف برنج خارجی متأثر از عواملی مانند افزایش قیمت کالای جایگزین آن یعنی ماکارونی با توجه به حذف آرد یارانه‌ای کارخانجات تولیدکننده ماکارونی، را عمده دلیل افزایش ۳۰ درصدی واردات برنج است.
او تصریح کرد: واردات برنج، به عنوان بخشی از سیاست وزارت جهاد کشاورزی برای مدیریت بازار مصرف و تأمین سبد خانوار جامعه است و فقط به میزان کسری بازار و فاصله تولید داخل تا نیاز مصرفی کشور از آن استفاده خواهد شد. که البته این میزان در برخی مواقع به دلیل جایگزینی این محصول با سایر مواد غذایی، جهش‌های قیمتی و دیگر متغیرها، از یک دامنه نوسان نسبت به میانگین ده ساله برخوردار است.
صادرات به تولید و مصرف فشار وارد می‌کند
یک اقتصاددان درباره سیاست‌های صادراتی محصولات کشاورزی عنوان کرد: صادرات با بخش تولید و نیاز داخل در تعادل نیست و به مصرف و تولید داخلی فشار وارد می‌کند.
مرتضی افقه افزود: در بخش قابل‌توجهی از سیاست‌های تجاری، تحت تاثیر افزایش قیمت ارز، تمایل به صادرات وجود دارد. گاه طبق این سیاست حتی نیاز داخل تامین نشده است اما محصولات تولید شده صادر می‌شوند که این خود مشکل است. او درباره وظیفه دولت در سامان‌دهی تجارت بیان کرد: تمام دولت‌ها متناسب با منافع ملی، اعم از اشتغال و تولید، باید صادرات و واردات را تنظیم کنند و اگر امروز مشکلی وجود دارد، مشکل از سیاست‌های دولت است.
این اقتصاددان تصریح کرد که در مجموع تجارت محصولات کشاورزی بهینه نیست. دولت باید برنامه‌ریزی کند که طبق نیاز داخل واردات انجام شود. افقه درباره واردات محصولات کشاورزی در ایران گفت: امروزه در واردات برخی محصولات چون چای، برنج و غیره، به نظر نمی‌رسد دولت این توان یا تمایل را داشته باشد که تولید و تجارت را با هم به تعادل برسانند.
او ادامه داد: همچنین گاه مافیا باعث می‌شوند تولید ایران دچار مشکل شود. در حالی که تولیدکننده ما نیاز به حمایت و ممانعت از ورود محصولات مشابه دارد، از این حمایت بی‌بهره بماند.
این پژوهشگر مسائل اقتصادی با بیان اینکه محصولات کشاورزی با محصول دیگر صنایع مانند خودرو متفاوت است، تاکید کرد که در صورت عدم فروش محصولات کشاورزی، آنها فاسد می‌شوند و به تولیدکننده ضرر وارد می‌شود.
افقه درباره دیگر مشکلات کشاورزان و تولیدکنندگان اظهار کرد: تحت تاثیر بی‌برنامگی در صادرات و واردات و نظام توزیع، متاسفانه کشاورز ایرانی نمی‌تواند برای تولید خود برنامه‌ریزی کند. گاه کشاورز تولید زیادی دارد اما دولت محصول مشابه را وارد می‌کند.
او تصریح کرد: ناتوانی‌های دولت، همانگونه که در سایر بخش‌های اقتصادی تاثیر گذاشته، در بخش کشاورزی نیز باعث بروز مشکلات جدی در معیشت کشاورزان و تولیدکنندگان شده است.
بازارها با ناکارآمدی از دست رفته است
این اقتصاددان یادآور شد: مشکلات داخلی بیشتر از تحریم‌ها باعث اختلال در تجارت شده است و بازارهای خود را از دست داده‌ایم.
افقه با اشاره به فروپاشی شوروی و سقوط صدام در عراق، عنوان کرد که بعد از این اتفاقات بازارهای خوبی برای صادرات محصولات کشاورزی ایران وجود داشت اما به دلیل ناکارآمدی‌های گمرکی و نظام اداری اجرایی، آنها را از دست دادیم.
او با تاکید بر اینکه در این حوزه تحریم‌ها عامل دوم تاثیرگذاری بوده است، خاطرنشان کرد: بیش از تحریم‌ها، نظام ناکارآمد اجرایی، اداری، بوروکراسی و فساد در دستگاه‌های اداری به تولید و صادرات ما ضربه زده است.
رامتین موثق
- 9
- 1
