سوریه پس از خروج داعش نیازمند سازندگی است. با توجه به رابطه نزدیک ایران با این کشور و حمایتهای ما از سوریه در دوران جنگ سخت این کشور با داعش، بازار آن می‌تواند محملی برای سرمایه‌گذاری ایران باشد. ساخت و ساز در این کشور پس از تخریبهای داعش و ایجاد رابطه تجاری و اقتصادی مستحکم می‌تواند نیاز هر دو کشور را تامین کند. ایران نیازمند بازار تجاری جدید است و سوریه نیازمند سازندگی و این وجه مشترک می‌تواند زمینه ساز گسترش روابط تجاری میان دو کشور شود.
آمارها نشان می‌دهد سهم ایران از بازار سوریه تنها سه درصد است. ظرفیت‌های اقتصادی دو کشور می‌گوید می‌توان این سهم را افزایش داد.
در چند سال اخیر که دولت و ملت سوریه با تروریسم بین‌المللی مواجه شده‌اند، روابط و تعاملات دو کشور ایران- سوریه عمدتاً از جنبه منافع و مصالح مشترک سیاسی- امنیتی پررنگ‌تر دیده می‌شود، با این حال بررسی‌های آماری نشان می‌دهد در گذشته‌های دور و نزدیک روابط دو کشور علاوه بر سیاست، در زمینه‌های اقتصادی بسیار پررنگ‌تر از وضعیت فعلی بوده است، به‌طوری که میزان صادرات ایران به سوریه در سال ۸۹ بیش از نیم‌میلیارد دلار (۵۱۶ میلیون دلار) بوده که این میزان با کاهش ۶۶ درصدی در سال ۹۶ به ۱۷۲ میلیون دلار و در نیمه اول سال جاری به ۹۲ میلیون دلار رسیده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد برخلاف سیر نزولی مبادلات دوجانبه ایران- سوریه، در این مدت سهم ترکیه از بازار سوریه از حدود ۹ درصد در سال ۲۰۱۰ به بیش از ۲۴ درصد در سال ۲۰۱۷ رسیده است. همچنین بررسی‌های آماری نشان می‌دهد، ایران با سهم حدود سه درصدی از بازار سوریه، پس از کشورهای ترکیه، چین، امارات، مصر، لبنان، کره‌جنوبی و روسیه در رتبه هشتم قرار دارد. قابل ذکر است که طرح این نکات از این منظر دارای اهمیت است که طی هفت‌سال اخیر که سوریه به‌نوعی با جنگ و تروریسم و همچنین تحریم‌های غربی‌ها و آمریکا مواجه بوده، این کشور بخش عمده مصارف وارداتی خود را از کشورهای منطقه تامین کرده است. از دیگر نتایج بررسی‌ها اینکه سبد صادراتی ایران در اغلب اقلام وارداتی بازار سوریه دارای مزیت بوده و همچنین ظرفیت‌های بلااستفاده‌ای همچون خطوط اعتباری و خدمات بانکی از گذشته بین دو کشور برقرار بوده است که درصورت اجرایی شدن تفاهم‌نامه‌های تجاری و البته وجود اراده لازم در دولتمردان، ظرفیت‌های دوجانبه بار دیگر می‌تواند احیا شود.
کاهش ۶۶ درصدی صادرات ایران به سوریه
بررسی داده‌های آماری گمرک ایران نشان می‌دهد میزان صادرات غیرنفتی ایران به سوریه طی ۱۰سال اخیر روند نزولی طی کرده است. بر این اساس، میزان صادرات غیرنفتی ایران به این کشور از ۳۷۷ میلیون دلار در سال ۸۸ به ۵۱۶میلیون دلار در سال ۸۹ و ۳۶۵ میلیون دلار در سال ۹۰ رسیده بود که طی سال‌های ۹۳-۹۰ روند کاهشی را طی کرده و در سال ۹۳ به ۱۰۰ میلیون دلار رسید. در سال ۹۴ میزان صادرات ایران به سوریه روندی افزایشی به خود گرفته و این میزان در سال ۹۵ به حدود ۲۵۶ میلیون دلار رسید، با این حال پس از سال ۹۵ باز هم روند صادرات ایران به سوریه سیر نزولی طی کرده است، به‌طوری که این میزان در سال ۹۶ به ۱۷۲ میلیون دلار و در ۶ ماه نخست سال ۹۷ به ۹۲ میلیون دلار رسیده است که این میزان حتی نسبت به نیمه اول سال۹۶ نیز کاهش ۲۹ درصدی را نشان می‌دهد. در یک جمع‌بندی، میزان صادرات ایران به سوریه طی ۱۰سال اخیر با کاهش ۶۶ درصدی از ۵۱۶میلیون دلار در سال ۸۹ به ۱۷۲ میلیون دلار در سال۹۶ رسیده است.
سهم ترکیه از بازار سوریه ۸ برابر ایران
بررسی آماری نشان می‌دهد میزان واردات سوریه از بازارهای جهانی از حدود ۱۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۸ به ۶/۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۷ رسیده است. بر این اساس در سال ۲۰۱۷ بین کشورهای صادرکننده کالا به سوریه، ترکیه با صادرات بیش از ۳/۱میلیارد دلاری خود در رتبه اول، چین با ۱/۱میلیارد دلار در رتبه دوم، امارات با ۹۶۸میلیون دلار در رتبه سوم، مصر با ۲۳۵میلیون دلار در رتبه چهارم، لبنان با ۲۳۳میلیون دلار در رتبه پنجم، کره‌جنوبی با ۲۱۶میلیون دلار در رتبه ششم، روسیه با ۱۸۷میلیون دلار در رتبه هفتم، ایران با ۱۷۲میلیون دلار در رتبه هشتم، هند با ۱۴۶ میلیون دلار و ایتالیا با ۱۰۵میلیون دلار در رتبه‌های نهم و دهم، اصلی‌ترین صادرکنندگان کالا به سوریه هستند. به‌عبارت دیگر، در سال ۲۰۱۷ سهم ترکیه از بازار سوریه ۳۷/۲۴درصد، سهم چین ۶/۱۹درصد، سهم امارات ۲/۱۷درصد، سهم مصر و لبنان هرکدام چهار درصد، سهم کره‌جنوبی، روسیه و ایران تقریباً سه درصد و مابقی نیز در اختیار سایر کشورهای جهان است.
بر‌این‌اساس، آمارها نشان می‌دهد تمرکز سوری‌ها روی خرید کالا از کشورهای منطقه است که در این بین تجار ایرانی علاوه‌بر اینکه نتوانسته‌اند سهم شایسته‌ای در بازار این کشور به دست آورند، جایگاه قبلی خود را نیز (جایگاه سال ۸۹) طی سال‌های اخیر از دست داده‌اند، به‌طوری که در‌حال‌حاضر میزان صادرات ترکیه به سوریه تقریباً هشت‌برابر صادرات ایران به سوریه است. نکته قابل تامل اینکه برخلاف سیر نزولی صادرات کالایی ایران به سوریه طی ۱۰ سال اخیر، سهم ترکیه در بازار سوریه از حدود ۹ درصد در سال ۲۰۱۰ به ۱۵ درصد در سال ۲۰۱۴، حدود ۲۰ درصد در سال ۲۰۱۵ و ۲۴ درصد در سال ۲۰۱۷ رسیده است. لذا با توجه به سابقه دیرینه تجارت دوطرفه ایران - سوریه، براساس آنچه در ادامه خواهد آمد، فرصت‌های بسیار طلایی برای ارتقای میزان مبادلات تجاری دوجانبه وجود دارد و درصورت وجود اراده دو طرف و تقویت زیرساخت‌های مبادلاتی، ایران در کنار ترکیه، چین و امارات می‌تواند سهم قابل‌توجهی در بازار سوریه به دست آورد.
> ایران چه کالاهایی به سوریه صادر می‌کند؟
همان‌طور که گفته شد در سال ۲۰۱۷ میلادی واردات سوریه ۵ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار بوده است. بررسی داده‌های آماری نشان می‌دهد «ماشین‌آلات و تجهیزات الکتریکی و قطعات آن، وسایل نقلیه غیر از قطار یا تراموا و قطعات آن، پلاستیک و محصولات آن، ماشین‌آلات، وسایل مکانیکی، رآکتورهای هسته‌ای و دیگ‌های بخار، شکر، چربی‌ها و روغن‌های گیاهی و حیوانی، قهوه، چای و ادویه‌جات، غلات، آهن و فولاد، پارچه‌های بافتنی یا قلاب‌دوزی، محصولات دارویی و دخانیات و تنباکو»، ۱۲ قلم عمده واردات سوریه در سال ۲۰۱۷ هستند. همان‌طور که از عنوان این اقلام وارداتی مشخص است، تقریباً همه این اقلام جزو مزیت‌های صادراتی بخش‌های مختلف صنعتی و کشاورزی کشور هستند.
اما بررسی اقلام عمده صادراتی ایران به سوریه نشان می‌دهد برخی اقلام مصرفی سوری‌ها در سبد صادراتی ایران به این کشور قرار ندارد، به‌طوری که براساس داده‌های آماری گمرک ایران، ۱۰ قلم از اقلام عمده صادراتی ایران به سوریه شامل «ترکیبات آلی، دستگاه‌های رادار، مکمل‌های دارویی، دستگاه مانیتور علائم حیاتی، ماشین‌آلات و دستگاه‌ها برای آسیاب غلات یا سبزیجات غلاف‌دار، مغز پسته تازه یا خشک، شیرآلات بهداشتی حمام و دستشویی، اجزا و قطعات توربین‌های بخار، ماشین بیهوشی و اقلام پزشکی یا دامپزشکی» بوده و در سبد صادراتی ایران به این کشور خبری از آهن و فولاد، پلاستیک و محصولات آن، پارچه‌های بافتنی یا قلاب‌دوزی و ده‌ها اقلام دیگر نیست.
سوریه چه کالاهایی به ایران صادر می‌کند؟
داده‌های گمرک ایران نشان می‌دهد در سال۹۶ حدود ۱۳میلیون دلار انواع کالا از سوریه به ایران وارد شده است که برخی از اقلام عمده آن شامل «روغن زیتون بکر و اجزای آن، نباتات مصرفی در عطر‌سازی و داروسازی، تخم رازیانه رومی، تخم بادیان، زیره سیاه یا مرزه، تخم سرو کوهی، دانتل‌های مکانیکی از الیاف سنتتیک یا مصنوعی، تخم زیره سبز خردنشده و سابیده‌نشده در بسته‌‌بندی آماده برای غیرخرده‌فروشی، جوراب، پاپوش و کش‌باف یا قلاب‌باف و اشیای تزئینی» است. بر این مبنا اگرچه در گزارش حاضر ظرفیت‌های بازار کالایی ایران برای اقلام صادراتی سوریه مورد ارزیابی قرار نگرفته است، با این حال با توجه به سابقه دیرینه تجارت دوجانبه، در سال‌های آتی و در روزهایی که ملت و دولت سوریه اقدام به بازسازی این کشور خواهند کرد، فرصت‌ها و ظرفیت‌های خوبی در بازار ایران برای محصولات و تجار سوری وجود دارد.
بانک مشترک ایران و سوریه
برای گسترش روابط تجاری میان دوکشور اخیرا ایجاد بانک مشترک ایران و سوریه و اجرای مفاد تفاهم نامه بانک‌های مرکزی ایران و سوریه در دیدار نمایندگان بانک‌های دو کشور مورد بررسی قرار گرفته است.
همتی رئیس کل بانک مرکزی در این نشست با اشاره به توافقات صورت گرفته بین بانک‌های مرکزی ایران و سوریه ابراز امیدواری کرد که اقدامات عملیاتی بین بانک‌های دو کشور در راستای گسترش همکاری‌های اقتصادی به سرعت اجرا شود.
رئیس کل بانک مرکزی همچنین حمایت همه جانبه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران از توسعه روابط بانک‌های دو کشور را اعلام کرد و افزود: روابط اقتصادی ایران و سوریه وارد مرحله جدیدی شده و توافقات بانکی اخیر حاوی پیامی مهم برای شرکت‌ها و گامی جدی برای گسترش تبادلات بازرگانان و تجار دو کشور است.
نمایندگان بانک‌های ایرانی حاضر در این جلسه نیز با مرور تعاملات بانکی گذشته با بانک‌های سوری و اعلام آمادگی برای افزایش روابط بانکی با بانک‌های این کشور، به راه‌اندازی سیستم سپام بین بانک‌های دو کشور اشاره کردند و پیشنهادات اجرایی خود در خصوص موضوعاتی اعم از ایجاد بانک مشترک ایران و سوریه، استفاده از ارزهای ملی در مبادلات تجاری دو کشور، تقویت خطوط اعتباری بین بانک‌های دو کشور، رفع مشکلات ضمانت‌های بانکی طرفین،راه‌اندازی سیستم کارت‌های پرداخت مشترک بین شهروندان دو کشور و سایر موارد را مطرح کردند.
در این دیدار همچنین رئیس کل بانک مرکزی سوریه با بیان اینکه در گذشته مشکلاتی در روابط بانکی دو کشور وجود داشته است، گفت: خوشبختانه در حال حاضر این روابط در مسیر صحیح قرار گرفته و آرزوی گسترش روابط بانکی بین ایران و سوریه در حال تحقق است.
گسترش روابط تجاری و خدمات فنی مهندسی
سیده فاطمه مقیمی عضو هیئت رئیسه اتاق بازرگانی تهران در گفت‌وگو با آفتاب یزد در این زمینه گفت: در یک ارتباط تجاری هر دو طرف باید آمادگی ایجاد شرایط مربوطه را داشته باشند. از جمله ایران فرصت صادرات به سوریه را می‌دهد و سوریه هم بستر مناسب منابع ایران را دارد که از این مسئله استفاده کند.
وی افزود: با توجه به شرایط تحریم‌های پیش‌روی ایران با این که ما با سوریه هم مرز نیستیم، اما نزدیکی سطوح جغرافیایی، فرهنگی ومذهبی می‌تواند فرصت جدیدی را ایجاد کند تا در شرایط تجارت بین‌المللی سوریه به عنوان شریک تجاری ما شود.
وی خاطرنشان کرد: سوریه سالها دچار جنگ با داعش بوده و نیازمند موادغذایی، مواد اولیه، مصالح ساختمانی و ساخت وساز است. ما می‌توانیم علاوه بر صادرات کالا، خدمات فنی ومهندسی به این کشور ارایه بدهیم و در جایگاه خوبی برای درآمدزایی قرار بگیریم.
عضو هیئت مدیره اتاق بازرگانی تهران افزود: سهولت دسترسی به سوریه فرصت مناسبی را در اختیار ما قرار می‌دهد تا با گسترش روابط تجاری و اقتصادی منافع خود را تامین کنیم. این که بانک مرکزی در تدارک کلید زدن بانک مشترک ایران و سوریه است می‌تواند شرایط مناسبی را برای ارتباط تجار و نقل وانتقال پول به صورت مستقیم فراهم کند تا با کارکرد مشترک در امور تجاری و اقتصادی زمینه گسترش روابط در این حوزه را فراهم کنیم.
سوریه در سال۲۰۱۷ میلادی در مجموع ۵.۶میلیارد دلار کالا از کشورهای مختلف و عمدتاً از سطح منطقه وارد کرده است. در این میان ترکیه با صادرات ۱.۳میلیارد دلار در رتبه اول، چین با صادرات ۱.۱میلیارد دلار در رتبه دوم و امارات با صادرات ۹۶۸میلیون دلار در رتبه سوم بوده است. ایران با صادرات ۱۷۲میلیون دلار (آمار سال۹۶ گمرک) در رتبه هشتم صادرکننده به سوریه بوده است، البته گفته شده که اخیراً امارات جای چین را گرفته است.
- 19
- 1
