پول الکترونیکی خطرات امنیتی را افزایش می دهدپول الکترونیکی چیست؟
پول الکترونیکی یا پول دیجیتالی، ارزش پول واحدهای پول منتشره از طرف دولت یا بخش خصوصی است که به صورت الکترونیکی بر روی یک وسیله الکترونیکی ذخیره شده است. نشر گسترده پول الکترونیکی آثار تجاری، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی قابل توجهی دارد. مهم ترین اثر گسترش استفاده از پول الکترونیکی بر عرضه پول، سیاست های پولی و بانک مرکزی اختصاص دارد. پول الكترونیكی نوعی ابزار مالی الكترونیكی است كه لااقل از عهده انجام تمامی وظایف پول برمی آید. ارزش پولی ذخیره شده بر روی وسیله الكترونیكی با اجازه مصرف كننده درگیر معاملات پرداختی، می تواند به وسیله الكترونیكی دیگری انتقال یابد.
این روش با سیستمهای پرداخت الكترونیكی رایج، مانند كارتهای پرداخت و اعتباری و نقل و انتقالات كابلی كه هر كدام معمولاً نیازمند اخذ مجوز مستمر بوده و ممكن است در هر معامله متضمن بدهكار كردن و بستانكار كردن حسابهای بانكی باشند، متفاوت است. با توجه به قابلیت پول الکترونیکی برای جایگزینی به جای اسکناس و مسکوک، این امکان وجود دارد که پول الکترونیکی کم کم جایگزین پول بانک مرکزی شود و به این ترتیب وضعیت انحصاری بانک مرکزی در زمینه های سیاست گذاری پولی، نظارت بانکی، نظارت بر نظام پرداخت ها، ثبات نظام مالی و به ویژه استقلال آن با خطر مواجه شود.
پول الکترونیکی تأثیر زیادی بر تقاضای سیاست‌های پولی و همچنین بر ترکیب این سیاست‌ها داردنتایج ارزیابی آثار گسترش کاربرد پول الکترونیکی بر اقتصاد ایران نشان می دهد نشر گسترده پول الکترونیکی اثر ناچیزی بر حجم پول، قدرت کنترلی بانک مرکزی و سیاست های پول بهمراه خواهد داشت. البته واکنش های بانک مرکزی در قبال نشر پول الکترونیکی، نقش بسیار مهمی در نحوه تاثیرگذاری توسعه و گسترش کاربرد پول الکترونیکی بر اقتصاد دارد. از سال ۱۹۱۸ تاکنون که زمان آغاز پرداخت های الکترونیکی بوده، پرداخت الکترونیکی به شکل های مختلف صورت گرفته است و پرداخت بر خط هم بکار گرفته شده که طی آن پول از خریدار کالا و خدمات به فروشنده به صورت آنلاین و بدون حضور فیزیکی و ملاقات فروشنده و خریدار و بر اساس قراردادی که فروشندگان با بانک ها مقرر کرده اند، انتقال می یابد. در این راستا پول الکترونیک مطرح شده است که در واقع مفهوم کیف پول را همراه خود دارد.
پول الكترونیكی با اسامی مختلف Ecash ،Digital money و Emoney به انگلیسی و در فارسی با عبارت هایی مثل پول بر پایه اطلاعات، پول غیرقابل لمس، پول رقمی و پول الكترونیكی شناخته شده است. هویت پول الكترونیكی از نظر ساختاری، عبارت است از بیت های موجود در حافظه رایانه كه دارای ارزشی برابر با ارزش پول نقد میباشد.
تاریخچه پول الکترونیکی
تاریخچه استفاده از کیف پول، رابطه تنگاتنگی با روی کار آمدن اسکناس دارد. علت اصلی استفاده از کیف پول این بود که افراد تمام پول و سرمایه خود را در طی روز جابه جا نکرده و تنها مقدار ما یحتاج روزانه خود را بهمراه داشته باشند. با استفاده از کیف پول، هر مقدار وجه که جهت گذراندن امور روزانه مورد نیاز بود، قابل حمل شد. به این ترتیب کیف پول به یکی از وسایل ضروری هر شخص تبدیل شد.
انواع مختلف پول الکترونیکی نیاز به فرآیند تسویه‌ی درون سازمانی دارندبا پیشرفت علم و توسعه و گسترش استفاده از تلفن های هوشمند و کامپیوترها، کاربرد پول به شکل اسکناس کاهش یافت. در دوران کنونی، تبادلات به صورت الکترونیکی و با استفاده از تلفن های همراه بسیار رایج شده است. اکنون ۸۰ درصد تبادلات مالی در آمريکا به صورت الکترونیکی انجام می شود. با توجه به این افزایش چشمگیر استفاده از تکنولوژی در تبادلات بانکی، مفهوم کیف پول الکترونیکی هم روی کار آمده است.
فواید کیف پول الکترونیکی
گفته می شود که سهولت در استفاده، امن و مطمئن بودن، سرعت بالا، ارتباط آسان با سایر حساب ها و تجمیع تراکنش های خرد من جمله فواید استفاده از کیف پول الکترونیکی است. بعلاوه، این طرح هم میتواند گامی مؤثر در نزدیک شدن به بانکداری دیجیتال باشد و هم این که در پی شیوع ویروس کرونا، لزوم توجه به الکترونیک شدن تمام خدمات بیشتر حس شد که این اقدام، میتواند مصائبی که نظام بانکی در حین درگیری با این بیماری درگیر بود را در زمان آینده و وضعیت مشابه بیماری های همه گیر تقلیل دهد.
انواع کیف پول الکترونیکی
به طور کلی سه نوع کیف پول الکترونیکی وجود دارد:
۱. کیف پول الکترونیکی باز:
این نوع پول الکترونیکی را صرفا از طریق بانک ها یا در مشارکت با بانک ها میتوان صادر کرد. از این کیف پول ها میتوان در تمام تراکنش ها استفاده کرد و همینطور میتوان از دستگاه های عابربانک پول دریافت کرد. نمونه ی این کیف ها در درون کشور هم چنان در مراحل آزمایشی به سر می برد.
۲. کیف پول الکترونیکی بسته:
در کشور ما عموما کیف پول الکترونیکی بسته در قالب کارت های هدیه ارائه می شود که مبالغ از قبل مشخصی در آنها قرار دارد.
۳. کیف پول الکترونیکی نیمه بسته:
نمونه ای از کیف پول الکترونیکی نیمه بسته در ایران، اپلیکیشن هایی هستند که میتوان در آنها حساب کاربری خود را با استفاده از کارت های بانکی شارژ و در خریدها از آن استفاده کرد. جامعهٔ اروپا در پیش نویس دستورالعمل خود، پول الکترونیکی را بدین طریق توصیف کرده است:
- به منظور انتقال الکترونیکی وجوه و پرداخت های با مقدار محدود ایجاد شده است.
- به عنوان یک وسیلهٔ پرداخت برای تعهدات اشخاصی غیر از مؤسسهٔ صادرکننده، قبول شده است.
- کیف پول الکترونیکی به این منظور به وجود آمده است که بعنوان جانشین الکترونیکی برای سکه و اسکناس در دسترس و اختیار استفاده کنندگان قرار گیرد.
در کل سه نوع کیف پول الکترونیکی وجود دارد که شامل بسته، نیمه بسته و باز میشود- بر روی قطعه ای الکترونیکی شبیه تراشه ی کارت و یا حافظه ی رایانه به صورت الکترونیکی ذخیره شده است.
ویژگی های پول الکترونیکی
اگر چه در فرایند توسعه پول الکترونیکی، انواع بسیار گوناگونی از فرآورده های پول الکترونیکی با خصوصیت های مختلف ارائه شده است ولی در طراحی تمامی آن ها تلاش شده حداقل همه ویژگی های پول بانک مرکزی لحاظ شود. بطور کلی فرآورده های پول الکترونیکی را از نظر فنی میتوان به دو گروه تقسیم کرد.
۱- پول الکترونیکی مبتنی بر کارت های هوشمند
۲- پول الکترونیکی مبتنی بر نرم افزار رایانه ای
> ارزش پول بر روی قطعه یا وسیلهٔ الکترونیکی و به صورت الکترونیکی ذخیره می شود. محصولات مختلف از نظر اجرای تکنیکی متفاوت هستند. در پول الکترونیکی مبتنی بر کارت، یک قطعهٔ سخت افزاری کامپیوتری که قابل حمل بوده و نوعاً یک ریزپردازنده است، در یک کارت پلاستیکی جای داده شده در حالی که در پول الکترونیکی مبتنی بر نرم افزار، از یک نرم افزار تخصصی و مخصوص که بر روی کامپیوتر شخصی نصب شده، استفاده می شود.
> فرآورده های پول الکترونیکی مبتنی بر نرم افزار رایانه ای نیز از طریق کاهش هزینه های مبادلاتی با تسهیل نقل و انتقال پول بین انواع گوناگون حساب ها، بانک ها و کشورها و نیز سرریز های یادگیری، تقاضای سپرده های دیداری را تحت‌تأثیر قرار می دهد و آنرا کاهش خواهد داد.
> ارزش موجود در پول الکترونیکی به چند طریق و به صورت الکترونیکی منتقل می شود. بعضی از انواع پول الکترونیکی امکان انتقال موازنه های الکترونیکی را مستقیماً از یک مصرف کننده به دیگری و بدون دخالت شخص ثالث (همانند صادرکنندهٔ پول الکترونیکی) فراهم می آورند و آنچه که بیشتر رایج و مرسوم است آن است که تنها پرداخت های مجاز و ممکن، پرداخت از مصرف کننده به تاجر و همینطور امکان بازخرید ارزش پول الکترونیکی برای تجار است.
> مهمترین خصوصیت پول الکترونیکی یعنی فراملیتی یا بی مرز بودن آن نقش مهمی در اثربخشی بر سایر متغیرهای اقتصادی ایفا می کند. اگر چه این خصوصیت از نظر دولت ها منشأ بعضی تبعات منفی نشر گسترده پول الکترونیک به حساب میروند ولی به ارتقای سطح کارایی مبادلات بین المللی نیز کمک قابل ملاحظه ای می کند.
> با افزایش بی سابقه کارایی پرداخت های بین المللی، امکان دارد بی ثباتی نظام پولی جهانی فزونی یابد و به بروز درگیری بین ناشران و استفاده کنندگان پول الکترونیکی از یک جهت و بانک های مرکزی کشورها از طرف دیگر منجر شود.
> تعداد شرکا و طرفینی که به نحو کارکردی و مؤثر در معامله های پول الکترونیکی دخیل و درگیر هستند، بسیار بیش از معاملات قراردادی است. عموماً در معاملهٔ پول الکترونیکی، چهار گروه از افراد دخیل هستند:صادرکنندهٔ ارزش پول الکترونیکی، اپراتور شبکه، فروشندهٔ سخت افزارها و نرم افزارهای خاص و ویژه، نقل و انتقال دهنده و تسویه کنندهٔ معاملات پول الکترونیکی. صادرکنندهٔ پول الکترونیکی مهم ترین شخص در این میان است در حالیکه اپراتور شبکه و فروشنده، ارائه کنندگان خدمات فنی هستند و نهادهای انتقال دهنده و تسویه کنندهٔ پول الکترونیکی، بانک ها یا شرکت هایی با ماهیت بانک هستند که خدماتی را ارائه میدهند که مشابه با خدماتی است که برای دیگر ابزارهای پرداخت بدون پول نقد هم ارائه می شود.
> طبیعتا با استفاده از پول الکترونیکی، هزینه نقل و انتقال بین المللی وجوه، بطور چشمگیر کاهش خواهد یافت.
آثار كلان اقتصادی پول الکترونیکی
پول الكترونیكی نماینده پول در جهان واقعی است و بر حسب همان پولهای سخت موجود انتشار یافته پول الكترونیكی دلار، پول الكترونیكی ین و دیگر پول ها می توانند با پول سخت معادل خود در هر زمان مبادله شود بدین ترتیب پول الكترونیكی به مفهومی كه دلار، مارك یا ین جدید هستند، پول جدیدی نیست. پول الكترونیكی، پولی است كه به وسیله بانكها با استفاده از پول واقعی بعنوان پایه، ایجاد میشود و قابلیت تبدیل آن به پول حقیقی، تضمین شده است.
پیامدهای اقتصادی گسترش استفاده از پول الکترونیکی
نشر گسترده پول الکترونیکی با توجه به ویژگی های خاص آن، بطور گسترده سایر بازارها و متغیرهای اقتصادی را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد. یکی از مهم ترین پیامدهای مثبت گسترش استفاده از پول الکترونیکی، افزایش کارایی مبادلات است.
پول الکترونیکی و بازارهای مالی
پول الكترونیكی نماینده پول واقعی است كه توسط موسسات بانكی و غیره در ازای دریافت اسكناس و مسكوك انتشار یافته و تبدیل آن به اسكناس و مسكوك بنا به درخواست مشتریان ضمانت شده است با وجود این، امكان دارد كه ناشران پول الكترونیكی نتوانند به خوبی از عهده تعهد قابلیت تبدیل پذیری آن به اسكناس و مسكوك، برآیند. بدیهی است در صورتیکه بانكی به اندازه پول واقعی دریافتی از مشتریان خود اقدام به انتشار پول الكترونیكی كند و از محل منابع حاصل از تبدیل پول واقعی به پول الكترونیكی وام ندهد می تواند همه تقاضای مشتریان خود برای اسكناس و مسكوك را پاسخ دهد.
در این وضعیت ورشكستگی بانكها غیر متحمل خواهد بود ولی از آن جا كه همانند شیوه های مرسوم بانكداری، بانكها فراتر از سپرده های پول نقد خودشان به اعطای وام به صورت پول الكترونیكی، خواهند پرداخت، چنانچه مشتریان بانك همه بطور هم زمان برای تبدیل موجودی پول الكترونیكی خود مراجعه كنند، بانك توانایی پاسخگویی به مشتریان را نداشته و در نتیجه ورشكسته خواهد شد كه این امر می تواند به بروز بحران در بازارهای مالی منجر شود.
با استفاده از پول الکترونیکی، هزینه نقل و انتقال بین المللی وجوه کاهش خواهد یافتمعایب پول الكترونیكی
از جمله مشكلات پول الكترونیكی وابستگی شدید به فناوری روز و نیاز به پشتیبانی كامل و سریع است. داشتن آگاهی فنی به نوع مبادله در سطوح كاربری و مدیریت و نیز پیچیده بودن بعضی رویه های فنی مشكل خیلی از كاربران این سیستم است. كاركردهای ضعیف بعضی دستگاه های ارائه دهنده خدمات باعث عدم كارایی این سیستم ها خواهند بود. استفاده نكردن از اینترنت از طریق تلفن همراه و دسترسی بسیار سخت و پرهزینه به اینترنت، سدی بلند دربرابر استفاده از پول الكترونیكی به شمار می رود.
گردآوری: بخش اقتصاد سرپوش
- 11
- 6
