دولت نمی‌تواند نرخ تورم را کنترل کند/ «زمان‌فروشی» طبقه متوسط تشدید شد

به گزارش ایلنا، کامران ندری درباره وعده‌های دولت سیزدهم مبنی بر کنترل و مهار افزایش نرخ تورم در شرایط فعلی کشور اظهار داشت: واقعیت این است که اقتصاد ایران در وضعیت بدی گیر کرده‌ است که عمده این گرفتاری به نحوه مدیریت اقتصاد کلان برمی‌گردد. آزاد شدن روابط تجاری، کاهش تعرفه‌های تجاری‌، افزایش واردات تا حدودی به کاهش نرخ تورم کمک می‌کند اما باید توجه داشت که تولید داخلی هم متاثر از این سیاست خواهند بود چراکه عمده تولیدکنندگان داخلی توانایی رقابت با کالای خارجی را ندارند.

وی ادامه داد: فضای کسب و کار در ایران و نوع مدیریت در سطح کلان به گونه‌ای است که هزینه تولیدکننده ایرانی را افزایش می‌دهد و از آنجایی که دولت بر روی درآمد‌های مالیاتی پافشاری می‌کند، پرداخت این مالیات هزینه تولیدکننده را افزایش می‌دهد و در نهایت تولیدکننده تمام این هزینه‌ها را به مصرف‌کننده منتقل می‌کند.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه بسیاری از مشکلات اقتصادی کشور مربوط به نحوه مدیریت اقتصاد کلان است، گفت:  در حال حاضر بسیاری از قیمت‌ها سرکوب شده‌اند از جمله حقوق و دستمزد که دولت آن را فریز کرده‌ و حقوق و دستمزد کارمندان امسال  ۱۰ درصد افزایش داشته که این مقدار فاصله معناداری از نرخ تورم دارد و این افزایش ۱۰ درصدی در حالی که هیچ تناسبی با نرخ تورم سال گذشته نداشت، تورم امسال هم به آن اضافه شد.  

ندری افزود: در حالی که فشار سنگینی به مردم وارد شده، حقوق و دستمزد آنها ترمیم نشده و این شرایط زندگی را برای مردم سخت کرده و طبیعی است که اعتراضاتی به این وضیعت و شرایط زندگی ایجاد شود و شکل بگیرد و اعتراضاتی که امروز با آن مواجه هستیم ریشه اقتصادی دارند. سوال این است که تا چه زمانی این روند را می‌خواهند ادامه دهند؟ تا چه زمانی می‌توانند به مردم و تولیدکنندگان فشار وارد کنند؟

ادامه افزایش نرخ تورم

این کارشناس اقتصادی با اشاره به وضعیت نرخ تورم تا سال آینده گفت: با تداوم این وضعیت افزایش نرخ تورم هم ادامه‌دار خواهد بود، ممکن است مانند خرداد ماه دیگر با نرخ تورم ماهانه ۱۲ درصدی مواجه نباشیم  اما حتی تورم ۳ درصدی در سال به ۳۶ درصد می‌رسد. بنابراین با این وضعیت در بهترین حالت به نرخ تورم حدود ۵۰ درصدی امسال در سال آینده ۳۶ درصد اضافه شود.

وی اظهار داشت: باید توجه داشت از آنجایی که قیمت‌ها افزایش پیدا کرده‌ است تورم ۳۶ درصد هم قیمت‌ها را به طور قابل توجهی افزایش می‌‌دهد، برای مثال در افزایش ۳۵ درصدی کالایی با قیمت ۱۰۰ تومان با ۳۵ تومان افزایش قیمت مواجه می‌شود اما اگر قیمت آن کالا تا ۱۰۰۰ تومان افزایش پیدا کرده باشد با همین نرخ تورم، ۳۵۰ تومان به قیمت آن اضافه می‌شود. به همین دلیل است که کنترل نرخ تورم شدنی نیست و بعید است که دولت بتواند نرخ تورم را کنترل کند.

ندری با بیان اینکه قیمت حامل‌های انرژی هم منجمد شده و ثابت باقی مانده و این موارد از روند نرخ تورم در چند سال گذشته عقب مانده‌اند، ادامه داد:‌ اگر اصلاح قیمت‌ها از جمله اصلاح نرخ حامل‌های انرژی ‌به اجرا نرسد به نرخ تورم نزردیک ۵۰ درصدی امسال در آینده در بهترین حالت ۳۶ درصد اضافه می‌شود اما نکته مهم این است که دولت اعلام کرده امسال نرخ حامل‌های انرژی تغییر نمی‌کند و قولی نداده است که در سال ۱۴۰۲ هم همین قیمت‌ها ثابت باقی بماند. یادمان باشد که در حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی هم شاهد همین رفتار از دولت بودیم.

دولت سیزدهم برای کنترل تورم اقدام خاصی انجام نداد

این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: امسال تورم میانگین هم عدد بالایی خواهد بود و سال آینده هم افزایش نرخ تورم مهار نمی‌شود و دولت سیزدهم نه تنها برای کنترل تورم اقدام خاصی انجام نداده بلکه هر حرفی که می‌زند تورم‌زا است. وقتی درباره سیاست‌های مالیاتی صحبت می‌کنند، اثر تورمی دارد، وقتی درباره اصلاح قیمت حامل‌های انرژی صحبت می‌کنند، اثر تورمی ایجاد می‌کنند، ساماندهی یارانه‌های مردمی هم اثر تورمی داشت. در کنار تمام این‌ موضوعات اقتصاد ایران مشکل ساختاری دارد و با خلق پول درحال مدارا کردن با این مشکل ساختاری هستیم.

وی با بیان اینکه عمده بانک‌ها با خلق پول سر پا هستند و اگر روزانه پولی توسط بانک مرکزی خلق نشود این بانک‌ها با مشکل مواجه خواهند شد، گفت: بسیار بعید است این دولت با این روند بتواند تورم را کنترل کند. شاید در بهترین حالت تورم ۵۰ درصدی امسال را در سال آینده به ۳۰ درصد برساند اما همین ۳۰ درصد هم نرخ قابل توجهی برای اقتصاد ایران خواهد بود.

این کارشناس اقتصادی درباره سیاست دولت برای کنترل حجم نقدینگی و امکان کاهش نرخ تورم با این سیاست، اظهار داشت: اشتباهی که دولت می‌کند این است که گمان می‌کنند با کنترل پایه پولی آن هم به صورت نیم بند، این رشد نقدینگی کنترل و مهار می‌شود اما خلق پول به صورت عمده در بانک‌ها انجام می‌شود و دولت‌ها هم اساسا نمی‌تواند کنترلی بر روی بانک‌ها داشته باشد. اشتباه دیگر دولت این است که گمان می‌کند با کنترل نقدینگی، نرخ تورم متوقف می‌شود اما نقش انتظارات تورمی را نادیده می‌گیرد.

مردم صحبت‌های دولتمردان را باور ندارند

وی افزود: از آنجایی که دولت آن اعتبار باید را نزد مردم از دست داده و اعتماد مردم نسبت به این که دولت توانایی لازم برای کنترل اقتصاد را دارد، از دست رفته بنابراین دولت امکان مهار و کنترل انتظارات تورمی را ندارد. به همین دلیل است که با یک افزایش نرخ ارز شاهد افزایش تمام قیمت‌ها در بازارها هستیم.ندری ادامه داد: متاسفانه از آنجایی که دولت با مردم صادق نبوده و شفافیت لازم را نداشته و معمولا در حوزه‌های اجتماعی و اقتصادی مردم صحبت‌های دولتمردان را باور ندارند، کنترل انتظارات تورمی بسیار سخت است. از این رو دولت حتی اگر بتواند رشد نقدینگی را کنترل کند، نمی‌تواند از پس انتظارات تورمی برآید.

این کارشناس اقتصادی گفت: زمانی می‌توان انتظارات تورمی را کنترل کرد که مردم به دولت اعتماد داشته باشند مانند آنچه که امروز در کشور آلمان می‌بینیم. پس از اتفاقاتی در کشور آلمان در بحث حامل‌های انرژی رخ داد و افزایش نرخ تورمی که از افزایش قیمت حامل‌های انرژی نشات گرفت، از آنجایی که مردم آلمان توانمندی دولت کشورشان را باور دارند، در این کشور شاهد اثرات انتظارات تورمی در اقتصاد نیستیم اما در ایران با یک موج خبری مثبت یا منفی همه بازارها بهم می‌ریزند.

وی با اشاره به اهمیت حمایت مردم از دولت تاکید کرد: دیدیم که زمستان هم وارد اروپا شد و هیچ کدام از پیش بینی مسئولان کشورمان درباره زمستان سرد و سخت در اروپا اتفاق نیفتاد و این نشان دهنده برنامه‌ریزی درست سیاست‌مداران اروپایی است و موضوع مهمتر اینکه دولت‌های اروپایی از پشتوانه مردمی برخوردار هستند.  

ندری ادامه داد: دولت هر چقدر هم اعلام کند که در حال کنترل رشد نقدینگی است اما از آنجایی که تصور و پیش بینی مردم افزایش قیمت‌ها است، براساس این پیش‌بینی تقاضا برای هر نوع کالایی را افزایش می‌دهند. در این شرایط دولت هیچ جایگزینی هم برای این کالاها را باقی نگذاشته است و همین روند منجر به افزایش قیمت ها و در نتیجه افزایش تورم می‌شود.

جهت‌گیری دولت در برجام اشتباه است

این کارشناس اقتصادی با تاکید بر اینکه دولت آقای رییسی متاسفانه آن فرصت اولیه را در یک سال اول ریاست جمهوری از دست داد، اظهار داشت: این فرصت انتخاب مدیران درست و بکارگیری افراد متخصص بود و با این اقدام می‌توانست به مردم نشان دهد که از تجارب افراد متخصص و دانشمند استفاده می‌کند همچنین می‌توانست با جهت‌گیری درست در مذاکرات برجام، شرایط اقتصادی را بهبود بخشد و معتقدم هنوز هم جهت‌گیری دولت در بحث برجام اشتباه است و این فکر و تصور اشتباهی است که می‌توانند بدون برجام مشکلات اقتصادی کشور را حل و برطرف کنند.

وی افزود: از سوی دیگر سختگیری‌های این دولت در حوزه‌های اجتماعی به مراتب از دولت‌های قبل بیشتر بود و در کنار تمام مشکلات اقتصادی، این مسائل اجتماعی هم اضافه شد و بر روح و روان مردم تاثیر منفی گذاشت. بنابراین آن سیگنال‌هایی که مردم باید در یک سال اول دریافت می‌کردند تا باور کنند این دولت قصد دارد سطح رفاه آنان را افزایش دهد را دریافت نکردند و حتی کسانی که به آقای رییسی رای دادند این سیگنال‌ها را دریافت نکردند و بسیار ناامید هستند.

جراحی دولت، رفاه مردم را کاهش داد

ندری با اشاره به افزایش هزینه خانوار در طول یک سال گذشته گفت: هزینه خانوار ایرانی همیشه در حوزه مسکن و خودرو بالا بوده اما خوراک و مواد غذایی در ایران نسبت به سایر کشورها ارزان بود که آقای رییسی قیمت مواد غذایی را هم با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی افزایش داد که نام این اقدام را هم جراحی گذاشتند به این معنا که پس از این جراحی برای مردم رفاه ایجاد می‌شود اما نه تنها هیچ رفاهی برای مردم ایجاد نشد بلکه افزایش نرخ تورم سطح رفاهی مردم را به شدت کاهش داد و تمام این موضوعات منجر به بی‌اعتماد مردم به دولت می‌شود.

وی ادامه داد: در حالی که اعتماد مردم به دولت سرمایه است، دولت‌ها به این سرمایه توجهی ندارد. به ویژه اینکه صدا و سیما با روایت برخی از اخبار و گزارش‌ها به این سرمایه به شدت آسیب می‌زند و این سرمایه که امروز باید پشتوانه برنامه‌های دولت باشد متاسقانه اساسا وجود ندارد. حتی اگر این دولت بخواهد برنامه درستی را به اجرا برساند که البته چنین برنامه‌ای در این دولت و تیم اقتصادی دولت دیده نمی‌شود، اگر پشتیبانی این سرمایه اجتماعی وجود نداشته باشد، این برنامه درست هم نتیجه نخواهد داشت.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به راهکار برون رفت از این شرایط تاکید کرد: اولین کاری که دولت آقای رییسی باید انجام دهد این است که نسبت به تغییر برخی از مدیران و اعضای تیم دولت اقدام کند البته این کار سختی است و اساسا چنین برنامه‌ای را هم امروز در دولت نمی‌بینیم. واقعیت این است که آن پختگی لازم در تیم اقتصادی دولت دیده نمی‌شود و با اجرای سیاست حذف ارز ترجیحی هم ضربه بسیار محکمی هم وارد آوردند هر چند که مخالف اصلاح قیمت‌ها نیستم اما اینکه ارز ۴۲۰۰ تومانی در این شرایط حقوق و دستمزد به ۲۸ هزار تومان برسد، اشتباه است.

خوشبختانه وعده‌ ساخت ۴ میلیون مسکن عملیاتی نشد

وی با بیان اینکه بعید است که وعده‌های اقتصادی آقای رییسی به اجرا برسند، اظهار داشت:  البته خوشبختانه در بخشی از وعده‌ها مانند بحث ساخت ۴ میلیون مسکن اقدامی انجام نداده‌اند چراکه اگر نسبت به اجرای این وعده‌ها اقدام کنند، قیمت مسکن از اینکه امروز در بازار با آن مواجه هستیم بیشتر خواهد شد. آقای احمدی‌نژاد هم با تمام شعارهایی که داد و حتی با خلق پول نتوانست مشکل مسکن را برطرف کند و امروز مشکل مسکن در ایران حادتر هم شده‌است.   

***

«زمان‌فروشی» طبقه متوسط تشدید شد

تجارت نیوز نوشت: ابرچالش‌های رهاشده در اقتصاد ایران به جان طبقه متوسط افتاده است. طبقه متوسط برای رهایی از این وضعیت به‌طور بی‌وقفه‌ای در تلاش است. اما شکافی که بین درآمد و هزینه ایجاد شده، هر روز عمیق‌تر می‌شود و هر لحظه خانواده جدیدی از طبقه متوسط را به درون چاه ویل فقر می‌کشاند. یکی از نتایج سوء تلاش بی‌وقفه برای حفظ حداقل استاندارد زندگی، تشدید زمان‌فروشی بوده که نگرانی‌های زیادی را به دنبال داشته است.

اخیرا، ارقام متفاوتی از خط فقر به‌ویژه از سوی فعالان کارگری اعلام شده است؛ از ۱۸ تا ۲۰ میلیون تومان. ارقامی که از عمیق‌تر شدن شکاف میان درآمد و هزینه خبر می‌دهند. حداقل دستمزد کارگران از ۶ میلیون تومان فراتر نمی‌رود، از سوی دیگر نرخ تورم ایران به رقم تامل‌برانگیز حدود ۵۰ درصد رسیده است. صندوق بین‌المللی پول هم پیش‌بینی کرده که نرخ تورم در اقتصاد ایران برای دو سال آینده به رشد خود ادامه خواهد داد.

در این بین، گزارش‌ها از کاهش نگران‌کننده مصرف برخی کالاهای خوراکی خبر می‌دهند؛ مصرف گوشت ۵۰ درصد و مصرف مرغ ۳۰ درصد! در عین حال، قدرت خرید نیز به طرز باورنکردنی کاهش یافته است؛ برخی فعالان کارگری از کاهش ۷۰ درصدی خبر می‌دهند. مردمی که تا پیش از این به دلیل بروز نوسانات شدیدی ارزی ناشی از سوءمدیریت داخلی و تحریم‌ها به کالاهای دست دوم روی آورده بودند، حالا حتی توان مالی برای خرید این نوع از کالاها را هم ندارند. همین اوضاع سبب شده تا کارشناسان مختلف نسبت به افزایش فشارها بر طبقه متوسط که منجر به سقوط آنها به طبقات پایین‌تر شده، مکررا هشدار بدهند.

فقر زمانی طبقه متوسط به اوج خود رسید

اخیرا، وحید محمودی- اقتصاددان- در پاسخ به این پرسش که نتیجه فشار بر طبقه متوسط چیست، گفت: ۵۴درصد از معلمان و ۶۰ درصد از کادر درمان دچار فقر زمانی و درآمدی شده‌اند. وی از واژه «زمان‌فروشی» برای تشریح بهتر این وضعیت به‌کار برد.

در واقع، زمانی که قیمت‌ها سر به فلک می‌کشند و چهار نعل به سمت بیشتر شدن می‌تازند، نتیجه این خواهد بود که سرپرست خانوار به اشتغال مضاعف روی می‌آورد. چند شغله بودن برای حفظ حداقل استانداردهای زندگی به تدریج این خانوار را دچار مشکلات عدیده‌ای می‌کند. در واقع فردی که چندشغله است، دیگر زمانی برای مطالعه، تفریح، مسافرت و … نخواهد داشت. اطلاعات منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران نیز مهر تاییدی می‌زند بر این ادعا. به گزارش این مرکز، تنها ۳۰ درصد از مردم ایران در سال ۱۴۰۰ به مسافرت رفتند. همچنین، ۷۶ درصد مسافران در خانه بستگان خود اقامت داشته‌اند. می‌توان تمام این جملات را در «زمان‌فروشی» خلاصه کرد.

آمارسازی به‌جای ارائه راهکار!

اقتصاد ایران با شوک‌های متعدد از تحریم و کرونا گرفته تا قطعی اینترنت و گرانی دلار مواجه شده است. در این بین طبقه متوسط هرچقدر تلاش می‌کند نمی‌تواند شکافی که در اثر این شوک‌ها میان درآمد و هزینه‌اش به‌وجود آمده، پُر کند. یکی از نتایج همین فقر زمانی است که در بالا ذکر آن رفت، در آخر هم همین پدیده به مهاجرت قشر متوسط که عامل رشد تولید است، می‌انجامد. در حالی‌که مقامات اقتصادی به‌جای ارائه راهکارهای سنجیده و صحیح، تنها به آمارسازی اکتفا می‌کنند.