۴۵۰ میلیارد دلار عدم‌النفع و معطل ۷ میلیارد دلار!

حالا بار دیگر انتشار خبری درباره آزادسازی هفت میلیارد دلار پول بلوکه شده ایران در کره جنوبی بسیاری را هیجان‌زده کرده و روند کاهشی قیمت ارز را با این اتفاق مرتبط می‌دانند. این هیجان‌زدگی در حالی است که طی دو سال اخیر در دوران فعالیت دولت سیزدهم و البته در دوران فعالیت دولت دوازدهم، بارها ایران برای آزادسازی پل‌های بلوکه شده‌اش نه فقط در کره، که در سایر کشورها تلاش کرد و در نهایت نتوانست توفیقی در این راه کسب کند.

در دو سال اخیر بارها و بارها خبر آزادسازی منابع بلوکه شده ایران منتشر شده است و این اتفاق به حدی تکرار شده که به عقیده برخی کارشناسان حتی دیگر تاثیری بر بازار ایران ندارد و ریزش قیمت ارز در روزهای اخیر نیز ناشی از مذاکراتی است که میان ایران و عمان اتفاق افتاده است.  نکته اینجاست در حالی هفت میلیارد دلار به پولی بسیار باارزش برای مقامات ایران بدل شده است که همتایان نفتی ایران در این دوره زمانی توانسته‌اند با کسب درآمدهای رویایی و سودهای آنچنانی فاصله خود را از ایران بسیار افزایش دهند. ایران روزگاری دومین عرضه‌کننده نفت در اوپک بود. در شرایط فعلی هر چند کشور ما هنوز یکی از بزرگترین دارندگان منابع نفتی و گازی در جهان است، اما به واسطه تحریم نفتی، میزان درآمدهای نفتی‌اش روشن نیست و اخبار منتشر شده از سوی مقامات نیز نشان می‌دهد درآمدهای نفتی ایران در شش ماه چیزی حدود ۱۴ میلیارد دلار بوده است.

همین رقم اندک البته دستمایه تبلیغات گسترده است: «صادرات نفت به رقمی بالاتر از سال‌های بعد از برجام رسید»،«تولید نفت بدون برجام به سه میلیون بشکه نفت رسید»، «ظرفیت تولید نفت به سال‌های قبل از تحریم برگشت» و... اینها بخشی از تیترهای رسانه‌های حامی دولت است که در ماه‌های گذشته بارها منتشر شده و از رشد ظرفیت و رشد تولید و صادرات گفته است. برخی از این رسانه‌ها حتی در آماری که مرجع دقیقی ندارد، مدعی شدند درآمدهای حاصل از صادرات نفت و گاز در پنج‌ماهه ابتدای امسال هشت برابر مدت مشابه سال گذشته شده است! اما جواد اوجی، وزیر نفت، همان زمان خبر می‌دهد در ۱۱‌ماهه ابتدای سال گذشته فقط ۱۴ میلیارد دلار ارز حاصل از فروش نفت و میعانات نفتی به سامانه نیما و مرکز مبادلات ارز ایران تزریق شده است! البته پیش از او مرکز پژوهش‌های مجلس هم گزارش داده بود که با وجود ادعای دولت مبنی بر رشد چشمگیر صادرات نفت و گاز، بخش بزرگی از درآمدهای نفتی بودجه ۱۴۰۱ در شش‌ماهه اول سال محقق نشده است؛ آن‌هم در‌حالی‌که قیمت نفت در بودجه امسال بسیار کمتر از قیمت نفت در بازارهای جهانی سال جاری بوده است.

نگاهی به درآمدهای نفتی  عراق و عربستان

درآمد فروش آرامکو در سال ۲۰۲۲ بیش از ۵۳۵ میلیارد دلار بوده و این در حالیست که در سال ۲۰۲۱ این رقم روی عدد ۳۶۰ میلیارد دلار قرار داشت که رشدی بیش از ۴۸ درصد در یک سال اخیر را رقم زده است. جنگ بین روسیه و اوکراین و همچنین افزایش شدید قیمت نفت و سایر مشتقات نفتی به کام آرامکو تمام شد تا این شرکت بتواند رکورد سودآوری سال‌های اخیر خود را بشکند.

اگر سایر درآمد‌های مربوط به فروش محصول را در نظر بگیریم کل درآمد آرامکو از مرز ۶۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ عبور کرده است. نکته، اما اینجاست که سود خالص شرکت پیش از پرداخت مالیات و زکات به دولت حدود ۳۰۷ میلیارد دلار بوده که این شرکت حدود ۱۴۶ میلیارد دلار مالیات و زکات پرداخت کرده است. یعنی دولت به غیر از سهم خود در شرکت آرامکو و دریافت سود تقسیم شده این شرکت، حدود ۱۴۶ میلیارد دلار نیز در قالب مالیات و زکات دریافت می‌کند که می‌تواند بخش عمده‌ای از بودجه کشور را تأمین ‌کند. سود خالص شرکت بعد از پرداخت مالیات و زکات ۱۶۱ میلیارد دلار بوده در حالی که در سال گذشته این رقم ۱۰۹ میلیارد دلار بوده که رشدی حدودا ۴۷ درصدی را نشان می‌دهد.

طبق گزارش‌هایی که رسانه‌های عربی منتشر کردند درآمد نفتی عراق در سال ۲۰۲۲ از مرز ۱۱۵ میلیارد دلار عبور کرده یعنی به طور متوسط ماهانه ۹.۵ میلیارد دلار که بالاترین درآمد نفتی چهار سال اخیر این کشور محسوب می‌شود.

عراق در حال حاضر دومین تولیدکننده نفت اوپک محسوب می‌شود و درآمد‌های نفتی بیش از ۹۰ درصد کل درآمد‌های این کشور را تشکیل می‌دهد. همسایه غربی در سال ۲۰۲۲ حدود ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون بشکه نفت صادر کرده که معادل ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه در روز است. افزایش قیمت نفت در نتیجه جنگ بین روسیه و اوکراین سهم عمده‌ای در افزایش درآمد‌های نفتی عراق داشته است. در سال ۲۰۱۹ کل درآمد‌های نفتی عراق حدود ۷۸ میلیارد دلار بوده که در سال ۲۰۲۰ در نتیجه شیوع ویروس کرونا به ۴۲ میلیارد دلار رسید و در سال ۲۰۲۱ دوباره به سطح ۷۵ میلیارد دلار بازگشت.

زیان ۴۵۰ میلیارد دلاری ایران

پیمان مولوی، اقتصاددان در گفتگو با اعتماد اظهار کرد: «منابع بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی که مدت‌هاست قرار است آزاد شود تنها ۷ میلیارد دلار است و از زمانی که آمریکا از برجام خارج شد تنها ۴۵۰ میلیارد دلار در درآمدهای نفتی عدم‌النفع داشتیم و این اعداد زمانی که در کنار هم قرار می‌گیرند رقم ۷ میلیارد دلار را برای بهبود شرایط ایران بسیار ناچیز نشان می‌دهند.»

حالا فاصله ایران و اقتصاد ایران با کشورهای همجوار هر روز بیش از گذشته در حال افزایش است. این چنین است که سهم ایران در تجارت جهانی به ۲۴/۰ (۲۴ صدم) درصد رسیده که پایین‌ترین سهم در تاریخ معاصر تلقی می‌شود. در عین حال ماندگاری تورم بالا سبب شده است ایران روز به روز فقیرتر شده و حالا بسیاری از کارشناسان نگران از دست رفتن طبقه متوسط در ایران هستند. طبقه‌ای که البته ریسمان محکم اقتصاد ایران تلقی می‌شود. به این ترتیب روشن است که هفت میلیارد دلار در قیاس با درآمدهایی که نصیب همسایگان و سایر کشورهای نفتی می‌شود، آنقدر ناچیز است که نمی‌تواند نجات‌بخش اقتصاد ایران تلقی شود.

باران زرین قلم