به گزارش ابتکار، طی چند سال گذشته دولت برای عبور از بحران در بازارهایی مانند سکه و ارز پیشنهاد ورود آن‌ها به بازار بورس را مطرح کرده‌است. روز گذشته احمد مازنی عضو کمیسیون فرهنگی مجلس نیز پیشنهاد ورود سینما به بورس را مطرح کرد. هر چند جزئیات دقیقی از نحوه ورود سینما و یا شرکت‌های تولیدکننده به این بازار را نداد، اما تجربه شکل‌گیری بورس کالا و سکه و عدم توفیق در تشکیل بازار ارز صادراتی نشان می‌دهد این پیشنهاد هم احتمالاً به سرنوشت سایرین دچار خواهد شد.
سوال اصلی این است که چرا اساساً بازار بورس ایران نمی‌تواند مانند سایر کشورهای دنیا پذیرای کالاهایی شود که در بازارهای بیرونی دچار نوسان‌های حبابی و هیجانی می‌شوند. هرچند بررسی ورود سینما به بازار بورس شرایط متفاوت‌تری نسبت به سکه و ارز دارد اما فصل مشترک آن با بورس کالا، ارز و سکه می‌تواند ساختار معیوب بازار بورس برای عدم توفیق حضور آن‌ها باشد.
کارشناسان معتقدند مشکل اصلی بازار بورس ساختار مدیریتی و نظارتی داخل بازار سرمایه است که به شدت دولت زده است. به نظر می‌رسد اصلاح قوانین و مقررات میتواندگرههای به‌وجود آمده در آن را باز کند.
اما تشکیل بازار مشتقه ارزی که به گفته حمیدرضا میرمعینی کارشناس بازار سرمایه، از سال ۸۹ مطرح شده بود، در سال گذشته نیز مطرح شد و البته هر بار که زمزمه های آن مطرح شد باز به بن بست خورد.موضوعی که سال گذشته مورد توافق شورای عالی بورس، بر سر ایجاد بازار اوراق مشتقات ارزی شامل قراردادهای آتی و اوراق اختیار خرید و فروش ارز با سررسیدهای حداکثر شش ماهه بود که با هدف پوشش نوسان نرخ ارز، فرایند معاملات بازار غیر رسمی معاملات فردایی ارز را شفاف می‌کرد که البته این اتفاق رخ نداد.
از ارز و سکه تا سینما در بورس
روز گذشته احمد مازنی به خانه ملت با اشاره به ورود سینما به عرصه بورس و ایجاد صندوق اعتباری هنرمندان توسط مسئولان سینمایی به این منظور با هدف رونق اقتصادی سینما، گفت:«سینما در جهان به صنعتی پولدار تبدیل شده است و یکی از برنامه‌های ایران نیز در عرصه اقتصاد فرهنگی کسب درآمد از طریق سینما است، رونق سینما نیازمند این است که سرمایه‌گذاری در آن برای سرمایه‌گذاران به صرفه باشد و اکران هر فیلمی ارزش‌افزوده‌ای برای سینما به دنبال داشته باشد».
در این میان اما حمیدرضا میرمعینی کارشناس بازار سرمایه به «ابتکار» می‌گوید: «در کل شرکت‌های تولید کننده و دست اندرکاران سینمایی می‌توانند با یک تامین مالی وارد بازار سرمایه شوند اما اینکه محصولات سینمایی وارد این بازار شود کمی بعید به نظر می‌رسد».
وی با اشاره به مزیت‌های استفاده از بورس به عنوان بازار مورد وثوق در دنیا، اظهار می‌کند: سازمان بورس و بازارهای آن طبق یک قواعد و مقررات مشخصی عمل می‌کنند که به هر حال هر خرید و فروشی بر مبنای این قواعد شفاف تر از سایر بازارها انجام می‌گیرد. بازار ارز، اوراق بهادار و بازار مسکن در معاملات کلان، از جمله امکان‌هایی است که می‌تواند در بازار بورس صورت گیرد.
میرمعینی تاکید می‌کند: در دنیا این شیوه جواب داده است و افرادی وارد بورس می‌شوند که حرفه‌ای بوده و مبنای رفتارهای معاملاتی‌شان بر پایه تحلیل است و تاثیر خوبی روی موضوع تامین امنیت سرمایه گذاری، اطلاع‌رسانی دقیق، قیمت گذاری و... می‌گذارد.
وی تصریح می‌کند: اگر بورس بر اساس قواعد و مقرراتی که در کشورهای پیشرفته نهادینه شده اداره شود، بسیار جایگزین مناسبی برای معمالات بخشی و غیر رسمی‌ای است که متولیان خاص دارد.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه در کشور ما بورس کالا در حوزههایی مانند فولاد، پتروشیمی و ... کارآیی خیلی خوبی ندارد، اظهار می‌کند: در بورس کالا به صورت دستوری از سوی نهادهایی مانند وزارت‌خانه ها قیمت‌گذاری می‌شود و فروشنده‌ها موظف هستند با قیمت مشخصی محصولات خود را بخرند اما خریداران به صورت رانتی خریداری می‌کنند و با چند برابر قیمت همان لحظه به فروش می‌رسانند. در یک ساختار ناقص و رانتی نمی‌توان امید یک معامله منطقی داشت».
ساختارهایی که باعث سوء استفاده افراد خاص شده است
میر معینی همچنین می‌گوید: کارکرد تمام ابزارهایی که در بازارهای پیشرفته وجود دارد ربط به سیاست‌های کلان دولت ها و انتخاب مدل آن‌ها برای شرایط اقتصادی کشورشان است. دولت‌ها شرایط را و کارکردهای بازارها را گاهی با تغییر اوضاع عوض می‌کنند اما شرایطی که در کشور وجود دارد نه به نفع شرکتی است که کالای خود را در بورس کالا عرضه می‌کند و نه به نفع مردم عادی است. تنها عده‌ای افراد مشخص از این فرصت سوء استفاده می‌کنند و این باعث شده کارکرد بورس کالا زیر سوال برود.
وی تصریح می کند: اگر بورس ارز هم تشکیل می‌شد و دولت دخالت مستقیم در آن نداشت می‌توانستیم امیدوار باشیم که این وضعیت نابسمانی و حباب‌های غیر منطقی در بازار رخ ندهد. تمام ابزارهایی که در یک اقتصاد وجود داشته و به عنوان بازوی اجرایی در می آید برای به وجود آمدن بازار آزادی است که جریان عرضه و تقاضا قواعد بازار را تعیین کند و براساس شرایط و ویژگی‌های محصول ونیاز متقضیان قیمت‌گذاری صورت گیرد اما در ایران از این نظام استفاده نمی‌کنیم و نتوانستیم بر اساس یکی از مدل‌های موجود در اقتصاد علمی، ساختارهای اقتصاد را بنا کنیم.
وی می افزاید: مدلی در اقتصاد حاکم است که بخشی از آن از اقتصاد اسلامی، بخشی از اقتصاد سرمایه‌داری و بخشی از اقتصاد سوسیالیستی وام گرفته شده است که در این شرایط نمی‌توان در بخش‌های مختلف اقتصاد به تغییر در وضعیت امیدی داشت. فضای کسب و کار کشور در همه زمینه‌ها دچار مشکل است. عرضه ارز نیز در این شرایط ایراددار ساختاری به مشکل خواهد خورد.
پیشنهادی که از سال ۸۹ اجرایی نشد
میر معینی در ادامه می‌گوید: در سال ۸۹ بحث راه‌اندازی بورس مشتقات ارزی را مطرح کردیم. مشتقات ارزی مثل اختیار خرید و فروش، قراردادهای آتی و امثالهم را شامل می‌شد که نیازی به معامله فیزیکی ارزی نیست. صرفاً ابزارهای مالی خرید و فروش می‌شوند . اگر این بازار همان موقع راه افتاده بود شاید این همه جوهای هیجانی کاذب در بازار رخ نمی‌داد.
وی می افزاید: در حال حاضر دغدغه بنگاه‌های اقتصادی غیر از تولید است و فرصتی برای نوآوری در تولید وجود ندارد. زنجیره‌ای که درست کار نکند در همه بخش‌های اقتصادی اثرگذار است. عمده درگیری شرکت‌ها در بحث نقدینگی و سرمایه در گردش و تامین مالی است که نمی‌توان انتظار پیشرفت از آن‌ها داشت و متاسفانه اگر تا به حال توانستند به حیات خود ادامه دهند استفاده غیر‌عملیاتی از تورم بوده است که قیمت دارایی و محصولاتشان را بالا برده است.
این کارشناس بازار سرمایه یادآور می‌شود: اگر بورس‌ها کارکردشان براساس استانداردهای تعریف شده در کشورهای پیشرفته دنیا باشد که دارای قواعد مشخصی است، می‌توانند تاثیر مناسبی بر اقتصاد بگذارند. باید گفت که قرار نیست ما دوباره چرخ را اختراع کنیم اما ما طی این سال ها ساختارهای پیشرفته و استانداردی را وارد اقتصاد کرده‌ایم اما زمان اجرا هر تغییری که خواستیم در آن داده‌ایم و کارکرد اصلی‌اش را از بین برده‌ایم.
ژوبین صفاری
- 12
- 2
