روزنامه جهان‌صنعت نوشت: رهبران آمریکا برخلاف اینکه در بازی با جمهوری اسلامی نشانه‌هایی از صلح‌طلبی نشان می‌دادند در پشت‌پرده نقشه جنگ با ایران را تمرین می‌کردند. دوناتد ترامپ که در روزهای شروع فعالیتش در کاخ سفید وعده صلح برای زمین را می‌داد دست‌کم درباره جمهوری اسلامی جور دیگری می‌اندیشید و با دادن اجازه به بنیامین نتانیاهو برای حمله راه جنگ را باز کرد. نخست‌وزیر اسرائیل که در داخل کشور وضعیت ناجوری دارد و جنگ‌افروزی به او کمک می‌کند تا چند روزی بیشتر در منصب خود بماند روز پنجشنبه دستور تجاوز را صادر کرد.
گسترده‌تر شدن دامنه و عمق جنگ با ایران در همین روزها و احتمال ادامه آن موجب شده است پیامدهای این وضعیت از سوی کارشناسان جهانی در کانون توجه قرار گیرد. یکی از پیامدهای این اتفاق شگفت‌انگیز را می‌توان بر اقتصاد جهانی دانست.
کارشناسان می‌گویند با شروع انتشار خبرهای آغاز تجاوز اسرائیل به جمهوری اسلامی و تشدید تنش‌ها در خاورمیانه گمان می‌رود اقتصاد جهانی نیز تحت‌تاثیر قرار بگیرد. به عقیده آنها دامنه این بحران گسترده‌تر از پیامدهای پس از جنگ اسرائیل با حزب‌الله یا حماس خواهد بود.
در پی حملات گسترده اسرائیل به ایران در ساعات نخستین روز جمعه ۲۳خرداد و نشانه‌های تشدید تنش در خاورمیانه، انتظار می‌رود که پیامدهای این درگیری فراتر از منطقه گسترش یابد و اقتصاد جهانی را نیز تحت‌تاثیر قرار دهد. ظاهرا عمق و پایداری این اثرات بستگی به مدت‌زمان و شدت درگیری دارد. برخلاف جنگ‌های پیشین اسرائیل با حزب‌الله یا حماس، این‌بار دامنه بحران گسترده‌تر و پیامدهای آن جدی‌تر ارزیابی می‌شود.
در نخستین واکنش‌ها، قیمت نفت به‌‌طور قابل‌توجهی افزایش یافت. بهای قراردادهای آتی نفت‌خام برنت که در اروپا رایج است، ۹درصد رشد کرد و به ۳۶/۷۵دلار در هر بشکه رسید. همچنین قیمت طلا نیز ۵/۱درصد افزایش یافت و به نزدیکی بالاترین سطح تاریخی خود رسید. طلا همواره در شرایط بحرانی به‌عنوان پناهگاه امن سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود.
در بازارهای بورس اروپا و آمریکا نیز کاهش شاخص‌ها قابل مشاهده است؛ هرچند افت شاخص‌ها در ساعات ابتدایی شدید نبوده‌اند. در همین حال شاخص نیکی در ژاپن ۳/۱درصد کاهش یافت و بازارهای هنگ‌کنگ و کره‌جنوبی نیز روندی مشابه داشتند.
طبق گزارش‌ها، بانک مرکزی هند نیز در واکنش به کاهش ارزش روپیه، در بازارهای مالی مداخله کرده است. نگرانی از وابستگی شدید هند به واردات نفت و تاثیر منفی قیمت‌ها بر اقتصاد این کشور باعث شده ارزش روپیه تحت‌فشار قرار گیرد.
پیامدهای فراتر از بازارهای مالی
براساس تحلیل شرکت بریتانیایی «کاپیتال اکونومیکس»، افزایش ۵درصدی در قیمت نفت می‌تواند به‌‌طور متوسط نرخ تورم را در کشورهای صنعتی حدود ۱/۰درصد بالا ببرد.
در اکتبر۲۰۲۴، پس از حملات هوایی محدود اسرائیل به ایران و پاسخ موشکی تهران، قیمت نفت به‌‌طور موقت بالا رفت اما با پایان یافتن درگیری‌ها، مجددا کاهش یافت.
تنگه هرمز
براساس آمار منتشرشده، ایران حدود ۴درصد از تولید نفت‌خام جهان را تامین می‌کند و چین بزرگ‌ترین خریدار نفت این کشور است. درحالی‌که ایالات‌متحده شرکت‌های خریدار نفت ایران را تحریم کرده، چین همچنان به واردات ادامه می‌دهد. با این حال، قطع صادرات نفت ایران می‌تواند بر عرضه جهانی تاثیرگذار باشد.
اهمیت اصلی نه در توقف صادرات بلکه در تردد نفتکش‌ها از تنگه هرمز قرار دارد. این تنگه بین ایران و عمان مسیر اصلی انتقال نفت جهان است. ۱۵درصد نفت‌خام جهان و حدود ۲۰درصد کل محصولات نفتی پالایش‌شده از طریق این تنگه حمل می‌شود.
در صورت مسدودشدن این تنگه توسط ایران، پیامدها برای بازار جهانی نفت بسیار شدید خواهد بود. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که بهای نفت ممکن است به ۱۵۰دلار در هر بشکه برسد. بانک جی‌پی‌مورگان نیز برآورد کرده که قیمت‌ها در چنین سناریویی بین ۱۲۰ تا ۱۳۰دلار خواهد بود. به‌نظر می‌رسد چنین تحولی، ایالات‌متحده را نیز به‌صورت مستقیم درگیر بحران خواهد کرد چراکه امنیت عبور و مرور در تنگه‌هرمز همواره از اولویت‌های استراتژیک واشنگتن بوده است.
کاهش رشد اقتصادی جهانی
در این زمینه گابریل فلبلمایر، رییس موسسه تحقیقاتی «ویفو (Wifo)» معتقد است که اگرچه قیمت نفت افزایش یافته اما تصمیم اخیر اوپک برای افزایش جزئی تولید و ضعف فعلی اقتصاد آمریکا و جهان ممکن است از شدت افزایش قیمت بکاهد. براساس گزارش‌ها، احتمال می‌رود جنگ نه‌تنها بازار نفت بلکه هزینه‌های حمل‌ونقل را نیز افزایش دهد که این خود منجربه فشار بیشتر بر قیمت‌ها خواهد شد.
طبق تحلیل شرکت «کاپیتال اکونومیکس»، یک جنگ منطقه‌ای گسترده که اقتصاد ایران را به‌شدت تضعیف کند، به کشورهای همسایه مانند امارات، عراق و ترکیه نیز آسیب می‌زند.
ایران با ۹۰میلیون‌نفر جمعیت، حتی با وجود تحریم‌ها، کشوری بزرگ و پیوسته به اقتصاد جهانی است و حدود ۲/۱درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل می‌دهد. کاهش ۲۵درصدی در اقتصاد ایران می‌تواند رشد اقتصادی جهان را ۳/۰درصد کاهش دهد.
برآوردها نشان می‌دهد یک جنگ تمام‌عیار در منطقه ممکن است حدود ۵/۰درصد از رشد اقتصادی جهانی را کاهش دهد. این در حالی است که بانک جهانی در حال حاضر رشد اقتصاد جهانی در سال‌جاری را ۳/۲درصد پیش‌بینی کرده است. در این برآوردها، پیامدهای احتمالی تخریب زیرساخت‌های اسرائیل نیز در نظر گرفته نشده‌اند.
برخی اطلاعات و تحلیل‌ها نشان می‌دهد ادامه وضعیت فعلی و تشدید جنگ بر اقتصاد ایران نیز تاثیر منفی برجا خواهد گذاشت. در این شرایط تجارت نفت ایران شاید با دشواری‌های تازه روبه‌رو شود و نیز با افزایش قیمت دلار در بازار آزاد حتی در بازار توافقی، قیمت کالاهای دیگر نیز بار دیگر روندی فزاینده را تجربه کند. علاوه‌بر این می‌توان تصور کرد ادامه وضعیت جنگی به کاهش رشد اقتصاد ایران منجر شده و با توجه به نابرابری توزیع درآمد، فقر بیشتری بر جامعه تحمیل شود.
کارشناسان باور دارند برای اینکه وضعیت بدتر نشود می‌توان روزهایی را دید که دولت با برنامه‌ریزی دقیق در توزیع درآمد حاصل از صادرات نفت کارآمدتر از گذشته عمل کند. اقتصاد ایران پیش از این وضعیت نیز روزهای خوبی را تجربه نمی‌کرد. شهروندان ایرانی چشم به راه برنامه‌ریزی کارآمد از دولتند تا این روزهای سخت نیز سپری شود.
- 14
- 2
