معرفی رشته متالوژی و گرایشهای آن

ریخته گری نام دیگر رشته متالورژی میباشد

رشته متالوژی

از مهمترین روش ساخت و تولید قطعات صنعتی می توان به رشته متالوژی یا همان ریخته گری اشاره کرد که در صنعتی شدن و خود كفایی كشور، نقش مهمی دارد. ویژگی های صنعت ریخته گری دارای وجه تمایزات بسیاری میباشد كه نظیر سهولت تولید ، امكان ساخت قطعات با اشكال بسیار پیچیده،   تولید قطعات بسیار بزرگ و كوچك، سرعت بالا، ایجاد خواص مكانیكی ویژه، قیمت مناسب قطعه تولیدی محدودیت شكل پذیری برخی از فلزات است.

تاریخچه رشته متالوژی

حدود ۶ تا ۷ هزار سال پیش از هجرت یعنی بعد از عصر حجر، دورهٔ فلزات آغاز شده است. احتمالاً نخستین فلزی که توسط بشر به طور خالص، طبیعی و جدا از مواد معدنی استفاده شد؛ مس بود. ظاهر انواع سنگ های مس از فلز با رنگ های مختلف مانند نیلی،  لاجوردی، سبز، طلایی و سرخ میباشد و بیانگر این مسأله است که بشر اولیه به ترکیبات حاوی مس اهمیت میداد.

عقیده و باور برخی از افراد اینست که گویا انسان، ذرات طلا را که برای نخستین بار در ماسه های کنار رودخانه ها پراکنده بودند، شناسایی کرد. استخراج طلا از سنگ های آن، بیشتر توسط مصریان و شاید هندیان انجام شد ولی آثار متعددی از طلا و نقره  از دورهٔ هخامنشی، در کنار آمودریا و در شهر همدان در ایران کشف شد. از دیگر فلزات کشف شده در طول زمان می توان به نقره،  سرب،  آنتیموان و قلع اشاره کرد. بشر توانست ذوب فلزات را با استفاده از آتش، تجربه کند و آلیاژهای مختلفی را به دست آورد. به عنوان مثال ، مفرغ  در اثر مخلوط کردن قلع و مس حاصل شد و باعث شروع عصر مفرغ گردید.

ماهیت رشته مهندسی مواد و متالوژی

مهندسان مواد با بهره گیری از دانش تخصصی خود در مورد موادی ازجمله ساختار شیمیایی، نقص آن ها، نقاط قوت، استفاده، کاربرد آن ها و قابلیت انعطاف پذیری آن ها باعث ایجاد مواد جدید یا تطبیق محصولات موجود میشوند.

به عنوان مثال، یک مهندس رشته متالوژی، مجوز کار با انواع مواد، نظیر پلاستیک، پلیمر و مواد شیمیایی، سرامیک، پارچه و لاستیک را دارد. مهندسان مواد، فرایندهایی را بوجود می آورند تا از این طریق، مواد مورد استفاده در محصولات متنوع را ایجاد کنند. آن ها با موادی مانند پلاستیک و فلزات، بسته به مشخصات محصول کار می کنند.

رشته متالورژی مهمترین روش ساخت و تولید قطعات صنعتی است

روش های تحصیل در رشته متالوژی

تحصیل در رشته متالوژی در کشور ایران به دو روش شاخه فنی و حرفه ای و شاخه ریاضی فیزیک امکانپذیر است که در ادامه شرح داده شده است:

- متالوژی فنی و حرفه ای:

شاخه فنی و حرفه ای رشته متالوژی به اینصورتست که دانش آموزان از زمان دبیرستان به تحصیل در این رشته در مقطع هنرستان مشغول می شوند و سرانجام دیپلم متالوژی را دریافت می کنند. دانشجویان متقاضی ادامه تحصیل می توانند به ترتیب برای مقاطع فوق دیپلم، لیساس و فوق لیسانس و …اقدام کنند.

هدف از ایجاد شاخه فنی، تربیت تکنسین فنی می باشد. فارغ التحصیلان متالوژی( متالوژی) از هنرستان در فن ریخته گری، توانایی بالایی را به دست می آورند و بلافاصله فعالیت خود را در کارگاه ها و کارخانجات شروع می کنند یا اقدام به تأسیس کارگاه ریخته گری میکنند. این دانشجویان با دروس تخصصی، به غیر از دروس عمومی در طول دوران هنرستان آشنا می شوند که این دروس، شامل تولید قطعات فلزی به روش ریخته گری، دانش فنی پایه، نقشه کشی فنی رایانه ای، مدل سازی و ماهیچه ها، عملیات ذوب و ریخته گری، قالب گیری و آلیاژسازی، تکمیل کاری قطعات فلزی، عملیات تغییر خواص متالوژیکی فلزات و دانش فنی تخصصی است.

- متالوژی ریاضی فیزیک:

رشته مهندسی مواد و متالوژی در شاخه ریاضی و فیزیک، به صورت کارشناسی پیوسته ارائه میشود. دانشجویان کارشناسی پیوسته مهندسی مواد و متالوژی، تواناتر از دانشجویان رشته متالوژی هنرستان، از نظر ریاضیات و محاسبات میشوند. چنین افرادی نسبت به رشته متالوژی، دید عمومی تری پیدا می کنند و صرفا به ریخته گری، محدود نمیشوند اما توجه کنید که این دانشجویان، نسبت به هنرستانی ها از جنبه توانایی فنی، ضعیف تر می باشند. از دروس کارشناسی پیوسته رشته متالوژی می توان به متالوژی فیزیکی، کریستالوگرافی، متالوژی مکانیکی، عملیات حرارتی، روش های شکل دادن اشاره کرد.

وظایف مهندس رشته متالوژی

یکی از وظایف مهندس رشته متالوژی اینست که پلاستیک های تقویت شده فیبر کربنی را قوی تر میکند. مهندسی مواد، کاربردهایی دارد که ازجمله ی آن ها ایجاد تجهیزات ورزشی سبک تر و پلیمر های خاص و تولید سرامیک و ایمپلنت های دندانپزشکی است. در ادامه با سایر وظایف مهندس رشته متالوژی اشنا شوید:

> از وظایف مهندس رشته متالوژی می توان تعیین عملکرد مواد و طریقه فاسد شدن و از بین رفتن آن ها را نام برد.

> مهندس این رشته باید بر روی خاصیت مواد، تحقیق کند و راه‌های جدیدی جهت ترکیب آن ها ارائه دهد.

> دانشجوی رشته متالوژی باید مواد تحت شرایط متفاوت را مورد آزمایش و بررسی قرار دهد.

> این مهندس باید با استفاده از نرم افزارهای مدلسازی کامپیوتر، داده های حاصل از آزمایش ها را تحلیل کند.

> فارغ التحصیل رشته متالوژی موظف است که نمونه های اولیه محصولات جدید را تولید کند.

> طراحی فرآیند تولید محصولات با مواد جدید، از دیگر وظایف دانشجوی رشته متالوژی به شمار می رود.

> یکی از دیگر مسئولیت های دانشجوی رشته متالوژی اینست که علت شکست های ساختاری و جزئی را مورد بررسی قرار دهد.

> یک مهندس مواد باید بر تکنسین ها نظارت داشته باشد.

رشته مهندسی مواد در مقطع کارشناسی دارای دو شاخه متالوژی و سرامیک می باشد.

رشته متالورژی نقش مهم در صنعتی شدن و خود كفایی كشور دارد

گرایش های رشته مهندسی مواد و متالوژی

گرایش های رشته مهندسی مواد و متالوژی به شرح زیر میباشد :

* مهندسی و علم مواد:

زمینه های تخصصی مهندسی و علم مواد و مهندسی سرامیک در گرایش مهندسی مواد، تدوین شده است و به عنوان یک گرایش میان رشته ای محسوب میشود که  به منظور طراحی مواد جدید به رابطه ی بین ساختار و خواص مواد می پردازد و آنرا مورد بررسی قرار می دهد.

* مهندسی متالوژی:

دومین گرایش رشته مهندسی مواد و متالوژی به نام گرایش مهندسی متالوژی میباشد که به زمینه های تخصصی گوناگونی تدوین شده است و این زمینه ها شامل ریخته گری، تولید فلزات، شکل دهی فلزات و مهندسی سطح تعریف و... است.

معرفی دروس رشته مهندسی مواد و متالوژی در مقطع کارشناسی

>> دروس عمومی:

از دروس عمومی رشته متالوژی می توان به انقلاب اسلامی، اخلاق اسلامی، مبانی نظری اسلام، ادبیات فارسی، زبان عمومی، دانش خانواده و جمعیت، تاریخ و تمدن اسلامی، آشنایی با منابع اسلامی، تربیت بدنی ۱ و ۲ اشاره کرد.

>> دروس پایه:

دروسی نظیر ریاضی ۱ و ۲، آزمایشگاه فیزیک ۱ و ۲، فیزیک ۱ و۲، معادلات دیفرانسیل، محاسبات عددی، شیمی عمومی و آزمایشگاه، مبانی کامپیوتر و ریاضی مهندسی از دروس پایه رشته متالوژی محسوب میشوند.

>> دروس اصلی:

دروس اصلی رشته متالوژی شامل مبانی مهندسی برق و آزمایشگاه، مقاومت مصالح، استاتیک، کریستالوگرافی و آزمایشگاه، شیمی فیزیک مواد، خواص فیزیکی ۱و۲، پدیده های انتقال، آز متالوگرافی، ترمودینامیک ۱، کارگاه عمومی، آز خواص مکانیکی ۱، نقشه کشی صنعتی، پروژه و کارآموزی می باشد.

>> دروس تخصصی:

از دروس تخصصی رشته متالوژی می توان انتقال مطالب، انجکاد فلزات، ریخته گری ۱ و آزمایشگاه، شکل دادن فلزات ۱، خواص مکانیکی ۲، متالوژی پودر، روش های نوین آنالیز، متالوژی جوشکاری و آزمایشگاه، خوردگی، استخراج فلزات ۱ و ۲، عملیات حرارتی و آزمایشگاه و آزمایشگاه انجماد فلزات را نام برد.

وضعیت ادامه تحصیل در رشته مهندسی مواد و متالوژی در مقاطع بالاتر

برای دانشجویان متقاضی ادامه تحصیل در مقطع دکترا رشته متالوژی در ایران، چنین قابلیتی فراهم نشده است.

بازارکار و آینده شغلی رشته مهندسی مواد و متالوژی در ایران

علاوه بر مدرک تحصیلی، داشتن مهارت کاری، از شروط اصلی ورود به بازار کار رشته متالوژی محسوب میشود؛ به این دلیل که در دوران دانشگاه به ارائه تئوری ها در این رشته و سایر رشته های فنی مهندسی مانند مهندسی کامپیوتر،  مهندسی مکانیک،  مهندسی برق و … می پردازند و فارغ التحصیلان از لحاظ عملی و مهارت کاری، ضعیف هستند. از این رو کیفیت محصول و بازدهی آن با وجود چنین مهندسینی در هر کارخانه ای بهبود می یابد.

فرصت های شغلی رشته مهندسی مواد و متالوژی

مهندسین رشته متالوژی برای کار در سازمان های دولتی و خصوصی و صنایع باید مهارت کاری لازم را داشته باشند. از این رو دانشجویان این رشته مجوز کار در کارخانه های استخرج و تولید مواد اولیه فلزی، صنایع دفاع، هواپیماسازی، صنایع ریخته گری، سیستم های تهویه مطبوع، صنایع فولاد سازی، خودروسازی، کشتی سازی، تراکتور سازی، صنایع متالوژی پودر، شرکتهای ساخت قطعات مختلف لوازم خانگی، تولید کننده قطعات الکترونیکی، کاشی سازی، شیشه سازی، چینی سازی را دارند.

در حال حاضر امکان ادامه تحصیل در رشته متالورژی در ایران تا مقطع دکترا وجود دارد

گردآوری: بخش دانشگاه سرپوش