به گزارش تجارت‌نیوز، اجرای نظام دوری از مهرماه در مدارس ابتدایی؛ تازه‌ترین تصمیم وزارت آموزش‌وپرورش است. الگویی که از کشور فنلاند شروع شد و در سال‌های گذشته بارها صحبت از اجرای آن در ایران شد.
حدو دو هفته دیگر تا آغاز سال تحصیلی جدید و بازگشایی مدارس مانده است. قرار است سال تحصیلی جدید در تمام استان‌ها نظام دوری اجرا می‌شود. البته ۳۲۰ مدرسه مجری این روش خواهند بود. اما نظام دوری به چه معناست؟ کدام دانش‌آموزان مشمول این الگوی جدید آموزشی می‌شند؟ خانواده‌ها باید نگران اجرای نظام دوری باشند یا قرار است به آنها در رشد کودکان کمک شود؟
با اجرای نظام دوری، دانش‌آموزان از سال اول تا سوم ابتدایی را با یک معلم سپری می‌کنند و از او آموزش می‌بینند. البته این سبک آموزشی در کنار موافقان، مخالفانی هم دارد.
خواستگاه نظام آموزشی دوری
محمدرضا نیک‌نژاد، کارشناس حوزه آموزش در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز درباره نظام دوری و خواستگاه آن به تجارت‌نیوز می‌گوید: « فنلاند اولین کشوری بود که نظام آموزشی دوری را اجرا کرد و بیش از دو دهه است که با این الگو کار می‌کند.»
او ادامه می‌دهد: «در فنلاند در تمام دوران دبستان یک معلم برای دانش‌آموزان تدریس می‌کند. دلیل اجرای این نوع آموزش هم در روحیات کودکان و وابستگی‌های عاطفی آنهاست.»
این کارشناس حوزه آموزش می‌گوید: «ممکن است وابستگی‌های آموزشی بین دانش‌آموزان و معلمان ایجاد شود. احتمال ایجاد این وابستگی در دوره دبستان نسبت به مقاطع دیگر بیشتر می‌شود. با توجه به سن کودکان، وابستگی‌های عاطفی آنها به خانواده‌ها، حمایت‌های به‌جا و نابه‌جا در نهاد خانواده و اینکه وارد محیط جدیدی می‌شوند، این نوع نظام آموزشی اجرا شد.»
سال تحصیلی در ایران از ابتدای مهرماه آغاز می‌شود و حدود هشت ماه طول کشید. نیک‌نژاد با اشاره به این موضوع می‌گوید: «در کشور ما سال تحصیلی به یک سال نمی‌کشد. معلم تقریبا حدود هشت ماه با دانش‌آموزان سر و کار دارد و سال دیگر کلاس دو طرف تغییر می‌کند. با این حساب طرفین فرصت چندانی برای برنامه‌ریزی ندارند.»
اجرای نظام دوری چه مزایایی دارد؟
حالا سوال اینجاست که اجرای نظام آموزشی دوری چه مزیت‌هایی برای خانواده‌ها، معلمان و دانش‌آموزان دارد؟ نیک‌نژاد در این مورد به تجارت‌نیوز می‌گوید: «در یک روند عادی آموزش، معلم با دانش‌آموزان مختلفی سر و کار دارد. سرعت یادگیری این دانش‌آموزان با هم متفاوت است. از این جهت در نظام دوری، معلم در همان سال اول دانش‌آموزان خود را می‌شناسد و درکی از ویژگی‌های شخصیتی دانش‌آموزان، پس‌زمینه خانوادگی، اقتصادی و اجتماعی آنها پیدا می‌کند.»
او ادامه می‌دهد: «در این صورت معلم بهتر می‌تواند برای آموزش آنها برنامه‌ریزی کند. کارآیی آموزشی در این نوع آموزش نسبت به سیستمی که معلم هر سال تغییر می‌کند، بیشتر است. عدم انسجام در فرایند یادگیری و شناخت متقابل دانش‌آموز و معلم در آموزش خدشه ایجاد می‌کند و پیامدهای متفاوتی دارد.»
این کارشناس حوزه آموزش می‌گوید: «دانش‌آموزان و خانواده‌ها هم تکلیف خود را می‌دانند. معلم را می‌شناسند و می‌دانند با چه سبک و برنامه‌ای مواجه هستند.»
آموزش فشرده معلمان مانند دوره جنگ
با این حال نظام آموزشی دوری در کنار مزایایی که گفته شد، می‌تواند آسیب‌ها و تبعاتی نیز به دنبال داشته باشد. همانطور که گفته شد دانش‌آموزان و معلمان سه سال پیاپی با هم سر و کار دارند و اگر ارتباط خوب و در چارچوب حرفه‌ای شکل نگیرد، خود می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری داشته باشد.
محمدرضا نیک‌نژاد درباره معایب اجرای نظام دوری هم به تجارت‌نیوز توضیحاتی می‌دهد. او می‌گوید: «معلمان در کشور ما رضایتی از کار خود ندارند. سطح نارضایتی هم متفاوت است. این نارضایتی می‌تواند روی فعالیت آنها اثرگذار باشد.»
او ادامه می‌دهد: «از سوی دیگر جذب معلمان و فرآیند آموزش آنها در کشور مانند دوره جنگ شده است! در زمان جنگ، وضعیت اضطراری ایجاد می‌شود و افراد برای رفتن به جبهه‌ها به صورت فشرده آموزش می‌بینند و اعزام می‌شوند. اکنون جذب معلمان اینگونه است.»
نیک‌نژاد توضیح می‌دهد: «دوره‌های دانشگاه فرهنگیان از چهار سال به سه سال رسیده است؛ یعنی طول دوره‌ها را کاهش داده‌اند. برخلاف کشورهای دیگر مانند فنلاند که دوره آموزشی را به فوق لیسانس رسانده‌اند و معلمان بعد از این مقطع در مدارس حضور پیدا کنند.»
این کارشناس حوزه آموزش توضیح می‌دهد: «از سوی دیگر در آزمون‌های استخدامی، معلمان دوره‌های آموزشی سه ماهه دارند. این افراد با کسانی که در دانشگاه دوره دبیری را می‌گذرانند، فرق دارند. افرادی که در دانشگاه برای دبیری آموزش می‌بینند، واحدهای درسی لازم را می‌گذارنند و کارورزی دارند.»
نیک‌نژاد ادامه می‌دهد: «از این جهت، کیفیت معلمان ورودی برای مثال نسبت به ۱۰ سال قبل کم شده است. معلمی که با آزمون، استخدام شود، در دو یا سه سال اول تدریس برای مسائلی که آموزش ندیده است، تجربه‌اندوزی می‌کند.»
این در حالی‌ست که به گفته نیک‌نژاد برای دانش‌آموزان به‌ویژه پایه اول تا سوم ابتدایی، آموزش بسیار مهم است. در کنار خانواده، پایه‌گذاری برای اندیشیدن و رفتار درست در در همین دوره انجام می‌شود. بنابراین ریسک بالا می‌رود.
آموزش مجازی معلمان و تبعات آن
از دیگر ایراداتی که او به آموزش برخی از معلمان وارد می‌داند، آموزش ضمن خدمت است. این کارشناس حوزه آموزش می‌گوید: «در این شرایط باید نظارت دقیق و آموزش ضمن خدمت دقیقی برای معلمان صورت بگیرد. این در حالی است که آموزش ضمن خدمت مجازی شده است. این نوع ضمن خدمت مثل همان درس خواندن شب امتحان است و فرد یادگیری درستی ندارد.»
او ادامه می‌دهد: «در مجموع این شرایط باعث می‌شود که برخی از معلمان کیفیت و کارآیی لازم را ندارند. در این شرایط اجرای نظام دوری به ضد خودش تبدیل می‌شود؛ یعنی ارتباط درست میان دانش‌آموزان و معلمان شکل نمی‌گیرد.»
سوال دیگری که در مسئله اجرای نظام دوری مطرح می‌شود، تبعات آن برای سیستم‌های آموزشی ایدئولوژیک‌زده است. نیک‌نژاد در این مورد می‌گوید: «در نظام‌های ایدئولوژیک‌زده آموزش‌وپرورش، محتوا و ساختار آموزشی نقش پررنگ‌تری دارد. خوراک ایدئولوژیک بیشتر در محتوای درس‌ها انتقال داده می‌شود. در کشور ما محتوا ثابت است و اتفاقا یکی از اشکالات متمرکز بودن آموزش است.»
او ادامه می‌دهد: «به طور کلی معلمان مجری هستند و شاید بسیاری از آنها با محتوای آموزشی موافق نباشند؛ یعنی معلمانی که با گزینش‌های سفت و سخت جذب می‌شود.»
این کارشناس حوزه آموزش در پایان می‌گوید: «آموزش ایدئولوژیک ناکارآمد است و به ضد خودش تبدیل شده است. یعنی هر چقدر عمیق‌تر می‌شوند از اهداف خود دورتر می‌شوند. با این تفاسیر اینکه یک معلم سه سال اول ابتدایی یک دانش‌آموز را درس دهد، خیلی در این روند تاثیرگذار نیست.»
- 13
- 2
