واکاوی صندلی اضافه فرزندان هیات علمی در دانشگاه/ حاصل فضل پدر برای فرزند

خبرنگاران ما پیگیری سوژه انواع سهمیه ها در کنکور را در دستور کار دارند و این بار به سراغ سهمیه فرزندان اعضای هیات علمی دانشگاه ها در کنکور رفته‌اند.

در این باره با اصغر سلیمی عضو سخنگوی کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور در مجلس شورای اسلامی درباره سهمیه فرزندان اعضای هیات علمی دانشگاه ها در کنکور گفت‌وگو کرده‌ایم.

*دو امتیاز فرزندان اعضای هیات علمی برای تحصیل در دانشگاه

از گذشته سهمیه‌ها و امتیازهایی در کنکور وجود داشته است که یکی از این امتیازها، امتیاز فرزندان اعضای هیأت علمی است. سهمیه فرزندان اعضای هیات علمی در کنکور چگونه است و چرا گفته می شود که این افراد از امتیاز ویژه‌ای در کنکور برخوردار هستند؟

سلیمی: طبق بخش‌نامه تسهیلات فرزندان اعضای هیات علمی و مراکز آموزش عالی کشور، فرزندان هیات علمی دانشگاه‌ها امکان انتقال به محل خدمت والدین خود را دارند که البته استفاده از این امکان، دارای شرایطی است و متقاضی برای انتقالی باید ۹۰ درصد نمره آخرین نفر پذیرفته شده در سهمیه آزاد را کسب کند و برای تغییر رشته باید ۹۲/۵ درصد نمره آخرین نفر پذیرفته شده در سهمیه آزاد را بدست آورند و در این صورت می‌توانند دانشگاه محل تحصیل یا رشته تحصیلی خود را تغییر دهند؛ این امتیاز وقتی در دانشگاه‌های معتبر و رشته‌های پرمتقاضی افزایش می‌یابد، حساسیت بیشتری ایجاد می‌کند؛ زیرا به صورت عادی امکان تغییر دانشگاه و تغییر رشته برای داوطلبان و پذیرفته‌شدگان کنکور وجود ندارد اما این بخش از داوطلبان هر دو امکان را دارند.

* یار کمکی فرزندان هیات علمی برای تحصیل در دانشگاه

چرا امتیاز فرزندان اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها ناعادلانه خوانده می‌شود؟

سلیمی: مخالفان معتقدند فردی که در حال حاضر عضو هیات علمی دانشگاه است، از نظر موقیعت اجتماعی، اقتصادی، علمی و فرهنگی در جایگاه مناسبی قرار دارد و نسبت به یک کارمند ساده، کارگر، عشایر، روستایی و کشاورز موقعیت بهتری دارد، هر دوی این افراد به نوعی در حال خدمت به کشور و جامعه هستند، پس چرا باید یک عضو هیات علمی بتواند از این امکان برای فرزند خود استفاده کند اما یک فرد عادی جامعه این امتیاز را نداشته باشد؟

می‌بینیم که در حال حاضر کسانی که در بهترین دانشگاه‌های کشور تدریس می کند و از امکانات کافی برخوردار هستند، می‌توانند برای فرزندان خود بهترین امکانات را تهیه کنند، او را به مدرسه خصوصی بفرستند و به بهترین منابع علمی دسترسی داشته باشند باز هم در یک رقابت علمی به فرزند خود کمک می‌رسانند؛ اما یک کارمند و یک کارگر ساده که امکان تهیه این امکانات علمی و آموزشی را ندارد، در رقابت کنکور هم دچار ضرر می‌شود.

*مجلس طرحی برای تغییر امتیاز فرزندان هیات علمی در کنکور ندارد

تاکنون در چندین نوبت صحبت از ضرورت ساماندهی انواع سهمیه‌ها مطرح شده است؛ آیا در حال حاضر طرحی برای تغییر امتیاز فرزندان اعضای هیات علمی‌ در دستور کار مجلس قرار دارد؟

سلیمی: در حال حاضر نظرات نسبت به موضوع امتیاز فرزندان اعضای هیات علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی در آزمون کنکور به صورت طرحی کامل دیده نشده است اما به طور کلی برخی نمایندگان نسبت به این موضوع اعتراض دارند و با آن مخالف هستند.

انتظار داریم  تمام سهمیه‌ها به حداقل ممکن برسند تا آنهایی که واقعا به این نوع امتیازها و سهمیه‌ها احتیاج دارند و در جامعه دچار مشکل  و نیازمند قدری کمک هستند، بتوانند از این امتیازها و حمایت‌ها استفاده کنند.

تحقق عدالت آموزشی یعنی اینکه دولت از کسی که در روستاها و مناطق محروم زندگی می‌کند، از مرزها حمایت می‌کند، از بی سکنه شدن روستاهای کشور جلوگیری می‌کند و به بسیاری از امکانات آموزشی و علمی دسترسی ندارد، حمایت کند.

*فرزندان اعضای هیأت علمی جای کسی را در دانشگاه نمی‌گیرند

در بحث انتقال فرزندان اعضای هیأت علمی به دانشگاه محل خدمت والدین، این نکته مطرح می‌شود که از آنجا که این جابجایی بعد از اعلام نتایج کنکور انجام می‌شود و ظرفیت مربوط به صورت اضافه بر ظرفیت کنکور در نظر گرفته می‌شود، در نتیجه فرزندان اعضای هیأت علمی جای کسی را در دانشگاه‌ها نمی‌گیرند و حق کسی را ضایع نمی‌کنند؛ علاوه بر اینکه باید حد نصاب علمی ۹۰ درصد آخرین فرد قبول شده را هم برای استفاده از این امتیاز کسب کنند.

سلیمی: اینکه فرزندان اعضای هیأت علمی متقاضی انتقال و تغییر رشته باید ۹۰ درصد و ۹۲.۵ درصد نمره آخرین نفر پذیرفته شده در سهمیه را کسب کنند تا قادر به جابجایی یا تغیر رشته باشند، سطح علمی آنان را پایش می‌کند.

با این حال این سوال مطرح می‌شود که اگر برای این افراد در دانشگاه‌ها ظرفیت وجود دارد چرا از قبل از کنکور این ظرفیت به کنکور اضافه نمی‌شود؟ چرا دانشگاه قبل از کنکور این ظرفیت را برای استفاده همه داوطلبان اعلام نکرده است؟ معتقدیم تفاوتی بین قبل و بعد از کنکور نیست. 

*هیات علمی فقط در دانشگاه‌های دولتی تهران نیست؛ بیشتر مشمولان در شهرستان هستند

در پاسخ به این گلایه گفته می‌‌شود که اشاره کردن به انتقال فرزندان اعضای هیات علمی به دانشگاه‌های برتر بحث را منحرف می‌‌کند، برای مثال وزیر علوم در پاسخ به این پرسش توضیح داد که در بحث انتقال فرزندان اعضای هیات علمی همه این تصور را دارند که منظور از هیات علمی، هیات علمی دانشگاه تهران یا هیات علمی دانشگاه‌های مستقر در تهران است که از این امتیاز استفاده می‌کنند در حالی که تعداد زیادی هیات علمی دانشگاه در شهرستان‌ها داریم و اغلب جابجایی‌ها در شهرستان‌ها انجام شده است.

سلیمی: بحث سهمیه فرزندان هیأت علمی در واقع جمعیت زیادی از اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی شامل دانشگاه‌های دولتی، دانشگاه‌های پیام نور، دانشگاه‌های غیر انتفاعی و دانشگاه آزاد اسلامی را شامل می‌شود که همه این افراد می‌توانند از این مزیت استفاده کنند.

اگرچه حساسیت روی انتقال فرزندان اعضای هیات علمی به دانشگاه های برتر بیشتر است اما به طور کلی با توجه به جمعیت زیاد مشمول این امتیاز مخالف آن چه برای استفاده در دانشگاه های برتر و چه دانشگاه های سطح پایین‌تر هستیم.

با توجه به دلایل بیان شده معتقدیم مجلس باید به گونه شایسته‌ای بررسی موضوع را در دستور کار قرار دهد.

این سهمیه‌ها و امتیازات از گذشته وضع شده‌اند و کار کارشناسی روی آنها انجام نشده است. انتظار داریم این موضوعات در مجلس مطرح شود و این سهمیه‌ها حذف شوند تا در عوض کسانی که توانایی علمی بالاتری دارند در کرسی‌های دانشگاه‌ها مستقر شوند.

معتقدیم این امتیاز در کل یک بی‌عدالتی آموزشی است؛ زیرا آیا برای یک فرد عادی که علاقه داشته باشد فرزند خود را به نزدیکی محل زندگی خود جابجا کند، این امکان وجود دارد  یا به راحتی برایش امکان پذیر است؟

*قانون برای همه یکسان شود 

استدلال امتیاز فرزندان اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها، سیاست بومی‌گزینی در آموزش عالی عنوان شده است؛ همچنان که وزارت علوم در پاسخ به گلایه از این امتیاز، اعلام کرده که در راستای بومی‌گزینی رویکرد موافقت با تغییر محل دانشگاه به محل اقامت والدین به ویژه برای دانشجویان دختر در دستور کار وزارت علوم است، آیا این پاسخ کامل است؟

سلیمی: معتقدیم که این قانون در مجموع باعث تبعیض می‌شود و باید اصلاح و حتی حذف شود.

باید قانون برای همه یکسان باشد. معتقدیم هر کس که می‌خواهد دانشگاهی قبول شود باید خودش تلاش کند و در همان دانشگاه پذیرفته شود و انتقال معنی ندارد. زیرا سطح علمی دانشجویان باید جایگاه آنان را در نظام آموزش عالی معین کند.

اگر متقاضیان در هر دانشگاهی قبول شوند بتوانند به محل دانشگاه دلخواه منتقل شوند، ارزش قبولی‌ها و تفاوت علمی کم می‌شود. 

معتقدیم بازنگری در سهمیه فرزندان هیات علمی در همه مقاطع و همه رشته ها ضروری است. افرادی که با سهمیه‌های مختلف در دانشگاه تحصیل می‌کنند مصائب مخصوص به خود را دارند؛ بسیاری از آنها در حالی که در رشته و دانشگاهی تحصیل می‌کنند که به صورت مشخص از دیگر رقبای غیرسهیمه‌ای خود، توان علمی کمتری دارند و باید بیشتر تلاش کنند.

این موضوع علاوه بر جنبه فردی، دارای تبعات آموزشی برای جامعه هم هست؛ نظام آموزشی کشور برای تربیت دانشجو برای نیاز کشور هزینه می‌‌کند و اگر نتیجه موثر نباشد اتلاف منابع است؛ اگر دانشجویی که با سهمیه پذیرفته شده یا با امتیاز در رشته ای با منابع دولتی تحصیل کرده نتواند از عهده دروس خود برآید و مشروط شود و درس را رها کند، یا به رشته پایین‌‌تری تغییر رشته دهد یا حتی اگر درس را تمام کند اما در رشته‌ای که فارغ‌التحصیل شده بازدهی لازم را برای کشور نداشته باشد، منابع را هدر داده است.

از این رو باید روی خروجی دانشجویانی که با سهمیه و امتیاز تحصیل کرده‌اند کار کارشناسی انجام شود. برای مثال رشته‌ای مهم‌تر، حساس‌تر و تاثیرگذارتر از پزشکی نداریم. نظام آموزش عالی برای دانشجویان این رشته هزینه می‌کند تا نیاز کشور را پاسخ‌گو باشند، اگر دانشجوی پزشکی به لطف سهمیه و امتیاز تحصیل کند و کارایی لازم را نداشته باشد هم کار کشور را لنگ گذاشته،‌ هم ظرفیت کشور را به هدر داده و هم حق داوطلب شایسته دیگری که می‌توانست به حق در این رشته تحصیل کند و مفید باشد را تضییع کرده است.