هنر ما لغو کردن بازی‌هاست

بعد از لغو بازی دوستانه با یونان، بازی‌ای که می‌توانست آمادگی تیم ملی برای جام جهانی را چندسطح بالا ببرد، حالا بازی با کوزوو هم لغو شده است. خب همه می‌دانیم که جایگاه فوتبال کوزوو کجاست، تیمی که خودشان هم یادشان رفته آخرین بار کی برده‌اند. لغو یک به یک بازی‌ها، در آستانه جام جهانی، برای تیمی که مشخصا آماده نیست جز فاجعه چه می‌تواند باشد. بازی‌ها به دلایلی نامشخص و بعضا خنده‌دار لغو می‌شوند. احتمالا تنها تیمی که بازی‌اش به خاطر اصرار بر عدم حضور تماشاگران لغو می‌شود، تیم ایران است. ولی انگار کسی خیالش نیست.

بازی با یونان که لغو شد فدراسیون پنج ستاره ما بیانیه داد و از تعلیق روابطش با فدراسیون فوتبال یونان خبر داد. خنده‌دار است. این وضعیت ناشی از هنرنمایی زوج حیرت‌انگیز فدراسیون فوتبال ما با کارلوس کی‌روشی است که رویه‌اش درباره بازی‌های تدارکاتی تردیدهای بسیاری برانگیخته است. خیلی‌ها می‌گویند که کی‌روش از بازی‌های دوستانه هراس دارد، می‌گویند ترس از باخت در این بازی‌ها نوعی بی‌میلی در او ایجاد کرده است. برخی دیگر، که با بدبینی بیشتری به داستان نگاه می‌کنند از آپشن‌های قرارداد کی‌روش می‌گویند و اینکه به ازای برد در هر بازی دوستانه مبلغ قابل توجهی دریافت می‌کند و از این رو بی‌میلی‌اش به باخت در این بازی‌ها دوچندان شده است.

ما احتمالا بدترین برنامه آماده‌سازی را در راه جام جهانی داریم، احتمالا بدترین برنامه در تاریخ حضورهای ایران در جام جهانی. چه کسی می‌تواند بازی با تیمی نامعلوم به نام سیرالئون را برنامه‌ای مناسب ارزیابی کند. حتی همین دیدار با کوزوو، در صورت انجام، هم عایدی چندانی برای فوتبال ما نداشت اما بهتر از بازی نکردن بود. مهم‌ترین بازی‌های ما در راه آماده‌سازی برای جام جهانی یکی بازی با روسیه بود و دیگری تونس. در ماه‌های اخیر اما، ماه‌های منتهی به جام جهانی، غیر از دیدار اخیر با ترکیه عملا هیچ محک جدی‌ای نخورده‌ایم. نگاهی به حضورهای قبلی ما نشان می‌دهد که در آماده‌سازی برای جام جهانی سیری نزولی طی کرده‌ایم. آنچه در پی می‌آید مروری است بر برنامه‌های آماده‌سازی ما در ادوار گذشته جام جهانی.

 جام جهانی ۱۹۷۸ آرژانتین

نخستین حضور ما در جام جهانی همراه بود با چند بازی دوستانه و اردوهای آمادگی مهم. فوتبال در ایران داشت به سرعت مسیر حرفه‌ای شدن را طی می‌کرد. در آن سال‌ها توسعه و حرفه‌ای شدن فوتبال نمادی شده بود از مدرنیزاسیون در کشوری که سودای حضور میان قدرت‌های جهانی را داشت. ایران سه دوره قهرمان جام ملت‌های آسیا شده بود و در المپیک ۱۹۷۶ هم حضور قابل توجهی داشت. چهار سال پیشتر ایران در روز آخر مغلوب استرالیا شد و حالا ولع جام جهانی به حداکثر خود رسیده بود. صعود خیلی آسان میسر شد. ایران هشت بازی دوستانه در مسیر آماده‌سازی برای جام جهانی انجام داد. عمده حریفان ایران تیم‌های قدرتمند بلوک شرق اروپا بودند.

ایران با بلغارستان، مجارستان، رومانی و یوگسلاوی بازی کرد. تیم‌هایی که بسیار آماده بودند و حریفان قدری محسوب می‌شدند. بازی‌هایی که حاصلش سه مساوی و یک باخت بود. در منطقه آفریقا و در چارچوب دیدار سوپرجام آفریقا و آسیا، با غنا بازی کرد و این تیم را سه بر صفر شکست داد. دیگر دیدار دوستانه تیم ملی با ولز در تهران بود، دیداری که با برتری یک بر صفر ولز پایان یافت. اما شاید مهم‌ترین برنامه تدارکاتی ما حضور در تورنمنتی در فرانسه پیش از جام جهانی بود. ایران در آنجا با فرانسه بازی کرد و عملکرد بسیار درخشانی هم از خود به نمایش گذاشت.

مقابل فرانسه نامدار تنها با گل مشکوک آنها در دقایق پایانی بود که بازی را واگذار کردیم. عملکردی که برخی‌ها را بر آن داشت که از کم شدن فاصله میان فوتبال ایران و فوتبال سطح اول جهان سخن بگویند. مجموع برنامه‌های آماده‌سازی برای آن جام، از بازی‌ها و اردوهای تدارکاتی گرفته تا حمایت لجستیکی در سطحی قابل قبول صورت پذیرفت. با این حال همان‌طور که می‌دانیم عملکرد تیم در جام جهانی آن چیزی نبود که انتظار می‌رفت. هراس از جام جهانی کار دست آن تیم داد.

 جام جهانی ۱۹۹۸فرانسه

پس از ۲۰ سال و برای اولین‌بار پس از انقلاب به جام جهانی راه یافتیم. مسیر طولانی و پر پیچ و خم ما در راه رسیدن به جام جهانی، صعود آن سال را شاید به شیرین‌ترین خاطره فوتبال در اذهان ایرانیان بدل کرد. به‌عنوان آخرین تیم صعود کرده به جام جهانی و با لیگی کمابیش آماتور همه توان صرف آماده‌سازی تیم ملی شد. حتی در بازی‌های لیگ آن سال، پرسپولیس به‌خاطر دارا بودن ملی‌پوش‌های بسیار کنار رفت. اردوهای تیم ملی طولانی بود و چشم امید داشتیم به بهترین تئوریسین فوتبالی شرق اروپا، یعنی تومیسلاو ایویچ، که تیم‌مان را آماده مهم‌ترین اتفاق فوتبالی کند.

در مجموع آماده‌سازی تیم خوب و مناسب پیش رفت. حضور در تورنمنت هنگ‌کنگ و دیدار با تیم‌های نیجریه و شیلی، اردوی آمادگی در ایتالیا و دیدار با تیم‌های رم و اینتر، و بازی‌های دوستانه با جامائیکا و به‌ویژه کرواسی، تیم ملی را به‌لحاظ جسمانی و همچنین ذهنی آماده حضور در جام کرد. مهم‌ترین اتفاق در مسیر آماده‌سازی تیم، ماجراهای کنارگذاشتن تومیسلاو ایویچ پس از شکست سنگین ۷بریک مقابل رم است. کسی که می‌گفتند معمار فوتبال مدرن در ایران است و بعدها هم نتایج خوب تیم ملی در جام جهانی را بیشتر به‌حساب او گذاشتند. ما تیم آماده‌ای داشتیم و تنها دو هفته پیش از جام جهانی بازی خوبی در مقابل کرواسی تیم شگفتی‌ساز جام انجام دادیم.در مجموع شاید جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه بهترین خاطرات و مهم‌ترین تاثیرات فوتبالی را داشته است.

 جام جهانی ۲۰۰۶ آلمان

پس از یک دوره غیبت دوباره مزه جام جهانی را چشیدیم. در مرحله مقدماتی، بازی‌های خوبی انجام دادیم و تقریبا با آسودگی راهی جام جهانی می‌شویم. تیم با مربیگری برانکو ایوانکوویچ، خیلی با طراوت بازی نمی‌کند اما خیلی راحت‌تر از آنچه گمان می‌رود به جام جهانی صعود کرد. ما در آن دوره در رده‌بندی فیفا (رده‌بندی که البته خیلی با واقعیت هم تناقض نداشت) در رده ۱۵ تیم‌های فوتبال جهان قرار گرفتیم. فدراسیون محمد دادگان برنامه نسبتا خوبی برای تیم ملی در نظر گرفته بود. تیم ایران ۶ بازی دوستانه در راه آماده‌سازی جام جهانی انجام می‌دهد و آماده جام جهانی می‌شود.

برای اولین‌بار ما بازیکنانی داشتیم که در لیگ‌های اروپا بازی می‌کردند و عملکرد درخشانی هم داشتند. از این جهت ترس ما از فضای بین‌المللی فوتبال ریخته بود. تیم ایران به مصاف لیبی، توگو، کره‌جنوبی، کرواسی، بوسنی و کاستاریکا رفت و تنها به کره‌جنوبی باخت. آمادگی تیم خوب بود اما بحران مصدومیت‌ها و همچنین اختلافات داخلی باعث شد تا جام جهانی ۲۰۰۶ با خاطرات خوبی به یاد آورده نشود.

 جام جهانی ۲۰۱۴ برزیل

در این دوره صعود بسیار سختی داشتیم. تیم به شکل معجزه‌آسا و البته با کمی چاشنی شانس سه بازی آخرش را برد و راهی جام جهانی شد. کمی بحران در روابط ایران با قدرت‌های جهانی بر برنامه آماده‌سازی تیم و بازی‌های دوستانه آن تاثیر گذاشت. با این حال امید می‌رفت با وجود کارلوس کی‌روش که یکی از مربیان گران‌قیمت جام بود، دستاوردی بهتر از دوره‌های قبل داشته باشیم. تیم ما ۶ بازی دوستانه با تیم‌های عمان، گینه، بلاروس، مونته‌نگرو، آنگولا و ترینیداد و توباگو انجام داد، تیم‌هایی که خیلی قوی نبودند اما نکته جالب اینکه تنها موفق به شکست ترینیداد شد. مهم‌ترین اردوی تدارکاتی تیم، اردویی بود در شهر وین که چندبازی تدارکاتی در آنجا انجام دادیم. نتایج در جام جهانی اما بسیار معمولی بود. یک بازی تاریخی و درخشان با آرژانتین و دو بازی معمولی و سطح پایین با نیجریه و بوسنی.

محمد هدایتی