چند حقیقت شگفت انگیز درباره واکنش های غیر ارادی بدن انسان

انسان ها موجودات واقعاً پیچیده ای هستند. مثلاً رفلکس ها یا همان واکنش های غیر ارادی بدن مان را در نظر بگیرید. این واکنش ها برای ساده تر شدن زندگی مان به ما اعطا شده اند، اما واقعیت آن است که اغلب نتیجه ای غیر منتظره برای ما دارند. آیا می دانید که ما انسان ها چرا کنجکاو هستیم؟ تنبلی ما را از چه چیزی محافظت می کند؟ میل به ادرار کردن در حمام از کجا می آید؟ و احساسات دیگران چطور به ما «سرایت» می کند؟

در ادامه به حقایقی جالب و شگفت انگیز درباره ی واکنش های غیر ارادی بدن انسان می پردازیم.

۱- همه ی نوزادان با دهان باز زیر آب شنا می کنند

همه نوزادان ۳ تا ۶ ماهه وقتی به زیر آب می روند در واکنشی غیر ارادی نفس خود را حبس می کنند. علاوه بر این، به طور غریزی شروع به حرکت می کنند. اگر آب وارد دهان شان شود، تارهای صورتی و اپیگلوت (زبانه ای غضروفی در بالای حنجره) آن ها بسته می شوند و به این ترتیب از ورود آب به درون ریه ها جلوگیری می شود. نوزادان بالای ۶ ماه این توانایی ها را از دست می دهند و باید شنا کردن را از ابتدا یاد بگیرند، به طوری که انگار هرگز قبل از آن شنا بلد نبوده اند.

۲- بسته به علت گریه، ترکیب مواد اشک تغییر می کند

ترکیبات مواد اشک های ما همیشه یکسان نیستند. مثلاً وقتی پلک می زنید یا مدت زمان زیادی را جلوی کامپیوتر می گذرانید، مایع درون چشم تان سرشار از عناصر آنتی باکتریال است و رطوب چشم هایتان را حفظ می کند. به علاوه اشک چشم ها می تواند حاوی عناصر مختلفی باشد و منشأ ایجاد آن یک عامل تحریک آمیز خارجی باشد، مثل وقت هایی که پیاز خرد می کنید یا یک مژه داخل چشم هایتان می رود و یا اطراف تان را دود گرفته.

وقتی از روی احساس گریه می کنیم، اشک های ما حاوی هورمون های مخصوصی هستند که به بدن کمک می کنند سریع تر از پس اضطراب برآید و حس درد را کاهش می دهند.

۳- تنبلی یک مکانیزم دفاعی است که توسط طبیعت طراحی شده

واکنش غیر ارادی مقاومت (آزادی) واکنشی است به هر گونه محرک بیرونی که سعی در محدود کردن شما در چیزی داشته باشد. برخلاف دیگر واکنش های غیر ارادی انسان، هر چه مدت زمان بیشتری این محدودیت ها را تجربه کنیم، بیشتر دلمان می خواهد که از شرشان خلاص شویم. ما هرگز به آن ها عادت نمی کنیم.

به همین دلیل، بعضی دانشمندان معتقدند تنبلی نه یک عادت بد، بلکه نوعی شورش درونی است که در آن بدن سعی می کند خود را از موقعیت اضطراب آوری حفظ کند که به نوعی او را محدود می سازد.

۴- اگر مدت زیادی را در تاریکی بگذرانید، چشم هایتان شروع به دیدن توده های نورانی غیر عادی ای می کند

این واکنش غیر ارادی برای فضانوردان و طرفداران مدیتیشن بسیار آشنا است و به آن «سینمای زندانی» (The Prisoner’s Cinema) گفته می شود. به گفته ی دانشمندان، این بارقه های نور می توانند تغییر رنگ دهند و به اشکال مختلفی درآیند. علت ظاهر شدن این توده های نورانی در تاریکی، تنش روانی، قوی بودن میدان های مغناطیسی و مواد شیمیایی است و آن ها حتی می توانند چشم ها را تحت تأثیر قرار دهند. بنابراین هیچ جادویی در کار نیست.

۵- کنجکاوی عملکردی خودکار است که شانس برخورداری از یک زندگی طولانی و شاد را بالا می برد

کنجکاوی یکی از نمونه های واکنش جلب توجه است. اندام های بدن دائماً در حال دریافت اطلاعاتی درباره ی دنیای پیرامون ما هستند و مغز داده های جدید را با داده هایی که پیش از این به دست آورده، مقایسه می کند. اگر تفاوت زیادی میان داده های قبلی و جدید وجود داشته باشد، یک واکنش جلب توجه رخ می دهد؛ یعنی مثلاً به طرف صدای غیر معمولی برمی گردیم یا توجه مان را روی چیز جدیدی متمرکز می کنیم.

واکنش جلب توجه، هسته ی اصلی رفتاری است که ما را وا می دارد به دنبال یادگیری چیزهای جدیدی باشیم. مغز با حس مفرح بودن به خود پاداش می دهد که کنجکاوی را از قبل هم بیشتر می سازد.

عصب شناسان معتقدند کسانی که از حس کنجکاوی زیادی برخوردارند به یادگیری چیزهای جدید، حتی در سنین بالا، ادامه می دهند، عمر طولانی تری دارند و از زندگی شادتری برخوردارند چون با استفاده از هورمون ها، به مغز خود توان دوباره ای می دهند.

۶- کارهای نیمه تمام مغز را اشغال می کنند و آن را در حالتی شبیه به مدیتیشن قرار می دهند

وقتی مجبور می شوید کار یکنواخت و خسته کننده ای را انجام دهید، مغزتان دست از کار می کشد اما از فرآیند در حال انجام چشم برنمی دارد و بر آن نظارت می کند. اگر کار نیمه تمام بماند، ممکن است مغز وارد حالت خاصی بسیار شبیه به مدیتیشن شود. در این حالت مغز با حذف تمامی افکار غیر ضروری، برای کار نیمه تمام جا باز می کند و فضای خود را به آن اختصاص می دهد و سعی می کند متوجه شود چه کاری باید به پایان برسد. در اینصورت ممکن است کار جدیدی که شروع کرده اید درست جلوی چشمان تان باشد اما مغز نتواند به طور کامل بر روی آن تمرکز کند.

این فرآیند مثلاً می تواند حس فراموش کردن چیزی را برایتان داشته باشد. در این حالت شما نمی توانید روی کارهای خود تمرکز کنید. در نهایت، شما پی خواهید برد که در خانه را نبستید در حالی که حتی ورودتان به خانه را به یاد نمی آورید چون در آن زمان در حال صحبت کردن با تلفن بودید.

۷- خاطرات دستشویی رفتن مان باعث می شود بخواهیم زیر دوش ادرار کنیم

شنیدن صدای جریان آب در بسیاری از آدم ها ممکن است میل به دستشویی رفتن به وجود آورد. به عقیده ی دانشمندان این واکنشی غیر ارادی است که در دوران کودکی آن را کسب کرده ایم. صدای فرآیند دستشویی کردن و همینطور صدای آب هنگام شستن دست ها در خاطر بچه ها ثبت می شود. در حمام هم افراد به خاطر گرمای آب میل به ادرار کردن پیدا می کنند.

۸- به محض فرو بردن صورت خود در آب خنک، ضربان قلب پایین می آید

علت این مسأله واکنش شیرجه است: به محض اینکه صورت تان با آب خنک تماس پیدا می کند، بدن شما وارد حالت متفاوتی از مصرف انرژی می شود. در این حالت، بدن با این تصور که فرد خود را برای شیرجه زدن آماده می کند، مقاومت خود را در برابر فشار بالا می برد و مصرف اکسیژن را کاهش می دهد. از اینجا است که ضربان قلب پایین می آید، دمای بدن افت می کند، عروق خونی تنگ تر می شوند، خون به سمت اندام های حیاتی جریان پیدا می کند، سطح هموگلوبین بالا می رود و خون اکسیژن بیشتری می گیرد.

لازم به ذکر است که شیرجه ی سریع به داخل آب سرد روشی است مؤثر برای کمک به توقف تپش قلب در عرض یک دقیقه و در صورت ابتلا به میگرن می تواند سردرد را تسکین بخشد.

۹- اضطراب، کنترل مردمک چشم را برای مغز سخت می کند

علت نیستاگموس یا همان حرکت مکرر و غیر ارادی چشم ها می تواند خستگی، کمبود خواب، افراط در مصرف قهوه یا مصرف بعضی داروها باشد. این حالت در نتیجه ی رفلکس دهلیزی-چشمی رخ می دهد یعنی زمانی که مغز سعی دارد تصویر دقیقی از آنچه در حال وقوع است به دست آورد اما به دلیل تنش و اضطراب زیاد، درواقع قادر به تمرکز نیست.

برای اینکه تصوری از این حالت پیدا کنید، خودتان را سوار بر یک چرخ و فلک یا صندلی اداری چرخشی در نظر بگیرید. به محض اینکه از چرخش بایستید، مردمک چشم هایتان تا مدتی تکان خواهد خورد.

۱۰- آدم ها سرخ می شوند تا دیگران را دستپاچه کنند

اعتقاد بر این است که سرخ شدن بخشی از مکانیزم دفاعی جنگ یا گریز است (واکنش جنگ یا گریز به عکس العمل اولیه و غریزی بدن در برابر یک تهدید یا حمله برای نجات جان ما اطلاق می شود). قبل از سرخ شدن، در واکنش به یک محرک بیرونی، در بدن آدرنالین ترشح می شود. اندازه ی مردمک ها بزرگ می شود، قلب با سرعت بیشتری می زند و خون مملوء از اکسیژن به درون عضلات پمپاژ می شود. این فرآیند تمام بدن را در برمی گیرد اما قرمزی ناشی از آن در اطراف گوش ها، گردن، قسمت بالای قفسه ی سینه و صورت، نمود بیشتری پیدا می کند.

به ادعای دانشمندان این واکنش غیر ارادی فقط در انسان ها وجود دارد و راهی است برای ابراز پشیمانی، به همین دلیل ممکن است غریزه ای اجتماعی محسوب شود. وقتی متوجه سرخ شدن کسی می شویم، دستپاچه می شویم که باید چه کنیم و سعی می کنیم در موقعیت پیش آمده یا نقش فرد در آن تجدید نظر کنیم. آدم ها از کسانی که در موقعیت های خجالت آور سرخ می شوند بیشتر خوش شان می آید تا کسانی که خونسردی خود را در ظاهر حفظ می کنند.

۱۱- سیخ شدن موهای بدن نشانه ی یک تغییر احساسی ناگهانی است

در گذشته این حالت واکنشی بود به تغییر ناگهانی دما؛ موهای بدن یک لایه هوای گرم را دور پوست نگه می داشتند و بر عکس، پوست از عرق پوشیده می شد تا دمای بدن را پایین آورد. ما نمی دانیم که چرا در تغییرات روحی ناگهانی هم این واکنش غیر ارادی را داریم، مثل وقت هایی که از چیزی می ترسیم، لرز می کنیم یا موسیقی تأثیرگذاری می شنویم.

۱۲- مغز به احساسات دیگران «دچار» می شود و آن ها را احساسات خودش تلقی می کند

به نوزادان دقت کنید: وقتی پدر یا مادرشان ناراحت باشد، نوزادان هم متوجه می شوند و شروع به گریه کردن می کنند، با وجود اینکه دلیل آن را نمی دانند. علت این مسأله سرایت هیجانی است. به همین خاطر است که ما به کسانی جذب می شویم که شاد هستند. گرچه خود لزوماً دلیلی برای داشتن این احساس نداریم، اما ناخودآگاه سعی می کنیم از طریق شخص دیگری به آن دست یابیم، به همین دلیل است که می خواهیم با آن آدم ها ارتباط داشته باشیم.

در هر حال، توانایی سرایت دادن احساسات و دچار شدن به آن ها امری غریزی است.

۱۳- هنگام حرکت دادن سر یا بدن چشم ها می توانند یکجا ثابت بمانند

ما آدم ها چطور سر خود را چپ و راست می کنیم و در عین حال، چشم های خود را متمرکز روی چیزی نگه می داریم؟ این وظیفه بر دوش رفلکس دهلیزی-چشمی است که به کمک آن مغز تصویری که می بینیم را ثابت می کند.

۱۴- نگاه کردن به خورشید باعث عطسه می شود

این اتفاق در اثر واکنش عطسه نوری رخ می دهد. از هر چهار نفر یکی هنگام نگاه کردن به نور شدید خورشید عطسه می کند. دانشمندان هنوز به لزوم این واکنش پی نبرده اند اما می دانند که این ویژگی از والدین به ارث می رسد.