سوگ عزیزان‌ می‌تواند باعث مرگ شود؟/ بررسی پدیده‌ای که خیلی‌ها دیده‌اند

 درگذشت دبی رینولدز ستاره سابق هالیوود یک روز بعد از درگذشت دخترش کری فیشر که او هم هنرپیشه‌ای سرشناس بود بار دیگر این قصه قدیمی را زنده کرده است که مرگ عزیزان می توان چنان دل آدمی را بشکند که خود نیز جان به جان آفرین تسلیم کند؟

ما نمی دانیم دقیقا علت درگذشت دبی رینولدز چه بوده، البته ظاهرا علت مرگ سکته مغزی اعلام شده است. با اینکه کری فیشر و دبی رینولدز سال‌ها با هم رابطه نداشتند اما در سال‌های آخر عمر بسیار به هم نزدیک شده بودند.

احتمالا ما هم در طول زندگی شاهد مواردی بوده‌ایم که زن و شهری پس از سال‌های سال زندگی در کنار هم به فاصله کمی از هم به دیار باقی بشتابند، اما آیا واقعا از نظر علمی دلشکستگی می‌توان باعث مرگ شود؟

دو سال پیش تحقیقی منتشر شد که نشان می‌داد، با اینکه مرگ بر اثر دلشکستگی اتفاقی نادر است اما کسانی که یک ماه بعد از مرگ یکی از عزیزانشان به دلیل سکته قلبی یا مغزی می‌میرند، دو برابر کسانی است که به همین عارضه دچار شده اما عزادار مرگ عزیزی نبوده‌اند.

دکتر سونیل شاه یکی از پژوهشگران این تحقیق از دانشگاه سنت جورج لندن به بی‌بی‌سی گفت: "ما اغلب از واژه 'دل شکسته' استفاده می‌‍‌کنیم تا درد از دست دادن عزیزی را برجسته کنیم اما تحقیق ما نشان داد که سوگ عزیزان می‌تواند تاثیر مستقیمی بر قلب داشته باشد."

برخی حتی از "سندرم دلشکستگی" صحبت می‌کنند که در اصلاح پزشکی به آن کاردیومیوپاتی ناشی از استرس یا کاردیومیوپاتی تیکوتسوبو می گویند.

کاردیومیوپاتی به گروهی از بیماری‌های قلبی گفته می‌شود که تغییر شکل یا اشکال در عملکرد ماهیچه قلب، عامل بیماری است.

بنا به تعریف انجمن قلب بریتانیا، کاردیومیوپاتی تیکوتسوبو "یک بیماری موقت است که ماهیچه قلب ناگهان ضعیف شده یا از کار می‌افتد چون بطن چپ تغییر شکل پیدا می‌کند."

"حدود سه چهارم افرادی که دچار کاردیومیوپاتی تیکوتسوبو می‌شوند پیش از این عارضه، استرس جسمی یا روحی شدیدی را متحمل شده‌اند."

این استرس ممکن است سوگ عزیزان باشد اما استرس‌های دیگر هم می‌توانند آن را ایجاد کنند.

موارد تایید شده‌ای از این عارضه دیده شده که علت آن شوخی‌ بوده که باعث وحشت بسیار شده یا استرس صحبت کردن در مقابل جمعیت عامل آن بوده است. احتمال داده می‌شود که ترشح ناگهانی هورمون‌ها بخصوص آدرنالین باعث توقف ناگهانی عضله قلب باشد."

در سکته قلبی، در بیشتر موارد، قلب به این دلیل از کار می‌افتد که رگ‌های خون‌رسان به قلب (رگ‌های کرونر) به علت انسداد نمی‌توانند خون کافی به ماهیچه قلب برسانند.

اما اکثر کسانی که دچار کاردیومیوپاتی تیکوتسوبو می‌شوند رگ‌های کرونرشان در حد قابل قبولی سالم است و گرفتگی یا لخته راه آنها را نبسته است.

بیشتر کسانی که دچار این عارضه می شوند خوب می‌شوند، استرس کاهش پیدا می کند و قلب به حال عادی بر می‌گردد. اما در افراد سالمند یا کسانی که بیماری قلبی دارند تغییر شکل بطن چپ ممکن است به سکته قلبی و در نهایت به مرگ منجر شود.

نام این بیماری، تیکوتسوبو نامی ژاپنی است برای ظرفی به شکل کوزه که برای شکار هشت‌پا از آن استفاده می شده است. 

علت نامگذاری این است که قلب در کاردیومیوپاتی تیکوتسوبو شکلی شبیه ظرف کوزه مانند شکار هشت پا می‌شود.

اما در مورد سکته مغزی چه؟ سکته مغزی دو علت اصلی دارد، یا خون‌ریزی یکی از رگ‌های مغز یا گرفتگی یکی از رگ‌های مغز. در بسیاری از موارد این گرفتگی ناشی از لخته‌ای است که اختلال عملکرد عضله قلب باعث آن شده و لخته وارد یکی از رگ‌های مغز شده و آن را مسدود کرده است.

علاوه بر این، شواهدی هم وجود دارند که از افزایش خطر مرگ پس از بستری شدن شریک زندگی در بیمارستان حکایت می‌کنند. تحقیقی در این باره در سال ۲۰۱۱ منتشر شد و تحقیق دیگری هم که در سال ۲۰۰۶ انجام شد نشان داد احتمال درگذشت همسر تا شش ماه بعد از مرگ شریک زندگی‌اش افزایش پیدا می‌کند. این محققان به این نکته اشاره کردند که رابطه زناشویی که هر دو طرف حامی یکدیگر باشند نوعی ضربه‌گیر در قبال استرس است. در چنین رابطه‌ای، دو طرف همدیگر را تشویق به رفتارهای سالم می‌کنند. داروهای روزانه را به هم یادآوری می‌کنند و مواظبند که دیگری مثلا سیگار نکشد یا در کار دیگری افراط نکند.

با اینکه درگذشت مثلا پدر یا مادر به فاصله کمی از همدیگر برای فرزندان و دیگر وابستگان نزدیک سخت است اما شاید روی بهتر سکه این باشد که آنها از رنج زندگی بدون وجود دیگری رها شده و شاید اینکه دو نفری در تمام عمر یاور یکدیگر بوده و با فاصله کمی از دنیا رفته‌اند، کمی تسلای خاطر باشد.

دلشکستگی فقط در موارد نادری ممکن است باعث مرگ شود اما کاردیومیوپاتی تاکوتسوبو حداقل این را نشان می‌دهد که وقتی جای کسی در قلب ما است یعنی چه.