نشانه های خودکشی چیست و برای پیشگیری از خودکشی باید چه کار کنیم؟

یکی از موثرترین روش‌های پیشگیری از خودکشی، تشویق افراد به حضور موثر در اجتماع است

پیشگیری از خودکشی

از پدیده های پیچیده ای که مورد توجه فیلسوفان، حکما، پزشکان، جامعه شناسان و هنرمندان در طی چندین قرن بوده، می توان به خودکشی اشاره کرد.

خودکشی، بعنوان یک اسیب چند بعدی رفتاری محسوب میشود که دلایل بسیاری باعث اتفاق چنین امری میشود. خودکشی درواقع از مشکلات و نگرانی  های همیشگی بهداشت عمومی به شمار میرود. با استفاده از یک طرح جهانی بهمراه استراتژی های ملّی و اقدامات محلی می توان از این آسیب پیش  گیری کرد. برای این که یک استراتژی پیش  گیری از خودکشی را فراهم کنید باید تمام سطوح پیش  گیری را در نظر داشته باشید و با همکاری و مشارکت نهادهای مختلفی همچون اموزش و پرورش، بهزیستی، صدا و سیما، وزارت ارشاد و وزارت بهداشت و درمان، اجزای آن میسر می  شود.

عوامل موثر در اقدام به خودکشی

عوامل متعددی در بروز خودکشی، دخیل هستند که از آن ها می توان به عوامل روانی- عاطفی مانند افسردگی، بیکاری، ناامیدی، اعتیاد، فقر، احساس گناه، مشکل های اقتصادی و حتی مشکلات سیاسی در جوامع غربی اشاره کرد. درواقع، آنچه که باعث میشود انسان به فکر خودکشی بیفتد؛ رسیدن به بن بست فکری، روانی و انگیزشی میباشد و همین مسئله او را نسبت به آينده ناامید میکند. بیکاری، اثرات بسیار زیادی در بروز خودکشی دارد؛ بحدی که تا ۶ برابر، این خطر را افزایش می دهد. افرادی که تا به حال خودکشی کرده اند ، افرادی که در خانواده سابقه خودکشی کردن را دارند، افرادی که با بحران های عاطفی نظیر مرگ همسر، شکست عاطفی، طلاق یا ورشکستگی مواجه شده اند، افرادی که مبتلا به یک بیماری مزمن هستند و یا در معرض مشکلات دیگری همچون خشونت، تصادفات رانندگی، سواستفاده جنسی و تبعیض اجتماعی قرار گرفته اند، بیشتر به سراغ خودکشی می روند.

نشانه های خودکشی

وظیفه ی هر فردی بعنوان یکی از اعضای جامعه انسانی اینست که با نشانه های خودکشی آشنایی داشته باشد؛ چون اگر از مهارت های لازم و شناخت نسبت به خودکشی برخوردار نباشد، براحتی و بدون توجه به فردی که علامت خودکشی را دارد از کنار او میگذرد. اگر فردی در این تصور باشد که دیگران در نبود او بیشتر، احساس راحتی می کنند و یا در آرزوی مرگ است و علاوه بر کناره گیری از خانواده، دوستان و همسالان، انجام فعالیت های معمولی برایش لذتبخش نیست و با افت شغلی و تحصیلی مواجه شده است؛ باید این نشانه ها را مدنظر قرار داد.

- حس بی ارزش بودن:

فرد در این حالت با احساس بیهودگی رو به رو میشود؛ به همین علت هیچ چیز را قبول نمیکند و درواقع این فرد معتقد است که هرگونه توجه، علاقه و تشویق دیگران، غیرموجه و برمبنای یک فرض اشتباه محسوب میشود.

- تنهایی:

شخص با گذشت زمان در اثر تنهایی احساس می کند که کسی را ندارد و از نظر هیچ کسی زنده بودن یا مردن این شخص مهم نیست. از علائم بارز فرد خودکشی گرا می توان به احساس تنهایی و انزوا اشاره کرد.

خودکشی، نوعی اختلال و آسیب چند بعدی رفتاری است

- حس ناامیدی و بی پناهی :

فرد در شرایط ناامیدی در این فکر است که شرایط از این بهتر نمی شود و هیچکس در حق او کمکی نمی کند.

- خشم:

افراد خشمگین معمولاً به سراغ خودکشی میروند یا به قصد انتقام از خودکشی استفاده می کنند.

- افسردگی:

افراد مبتلا به افسردگی، معمولاً برداشتی منفی از خود، دیگران یا شرایط موجود دارند. علاوه بر شایع بودن احساسات مذکور در میان افراد افسرده، بلکه این احساسات از نظرشان کاملاً درست و منطقی است.

- احساس درماندگی:

وقتی فرد، درگیر مشکلات زیاد نظیر مشکلات تحصیلی، خانوادگی و هم زمان با آن ها پایان یافتن یک رابطه می شود؛ احساس درد و غم باعث درماندگی و ناتوانی او میشود.

- داشتن استرس در سطح بالا و نامناسب:

افرادی که از نظر شخصی و تحصیلی از خودشان، انتظارات بالا و غیرواقع بینانه دارند؛ معمولاً دچار استرس میشوند. یکی از عوامل بروز استرس، داشتن انتظارات بالای تحصیلی از دانشجویان می باشد.

مهمترین گام ها برای پیشگیری از خودکشی

یکی از تلاش های ناامیدانه ای که افراد در مواجهه با رنجی غیر قابل تحمل به آن روی می آورند؛ خودکشی می باشد. کسی که حس تنفر، ناامیدی و انزوا دارد، توانایی روبرویی با راهی که از مرگ تسکین دهنده تر باشد را ندارد. افرادی که خودکشی می کنند علاوه بر این که به پایان درد، تمایل دارند؛ اکثرا درگیری عمیقی در مورد پایان دادن به زندگیشان دارند.

آرزوی چنین افرادی اینست که به جای خودکشی، یک گزینه ی دیگری وجود داشته باشد. ولی نمی توانند به انتخاب های دیگری در چنین موقعیتی روی بیاورند. به همین خاطر توصیه میشود که اطرافیان آنها اطلاعاتی کافی در مورد پیشگیری از خودکشی داشته باشند. بنابراین نخستین و مهمترین قدم در پیشگیری از خودکشی، جدی گرفتن نشانه های آن می باشد. درصورت مشاهده ی این نشانه ها در یکی از اطرافیانتان یا حرف زدن با کسی که قصد خودکشی کردن را دارد، باید نکات زیر را مدنظر قرار دهید :

>> شما نباید در قالب یه شخص نصیحت کننده فرو بروید و به او نگاه عاقل اندر سفیه یک ناجی را داشته باشید. شما برای او در چنین موقعیتی صرفا می توانید به عنوان یک همراه باشید، همین! درصورت مشاهده ی علائم خودکشی در یک فرد، چاره ای جز این که با او حرف بزنید؛ ندارید.

>> شما به شخص اجازه دهید که به این مسأله پی ببرد که نزد شما جایگاه مهمی دارد و تنها نیست.

>> باید اجازه دهید که دوست یا عزیزتان صحبت کند و از این طریق به بیان و تخلیه ی احساسات خود بپردازد. میزان منفی بودن مکالمه اهمیتی ندارد، باکه مهم اینست که مکالمه در حال انجام است.

هرچه فرد تنهاتر و منزوی‌تر باشد احتمال خودکشی او بیشتر می‌شود

>> با شخصی که قصد خودکشی کردن را دارد؛ نباید به بحث و جدل بپردازید. یعنی استفاده از بعضی جملات در نزد چنین افراد ممنوع است که این جملات عبارتست از:“تو برای زندگی کردن ، انگیزه های زیادی داری”، “خودکشی تو باعث آسیب رساندن به خانواده ات می شود” یا “فقط از این حالت بیرون بیا”.

>> در عین دلسوز بودن نباید قضاوت کنید، فردی که به فکر خودکشی است اگر در مورد احساسات خود، صحبت کند؛ هر چقدر شنیدن آن برایتان دشوار باشد، این کارش درست است.

>> شما نباید به صورت شوکه شده عمل کنید، حرفهایی که می زنید نباید در حیطه ارزش زندگی باشد و حتی در مورد اشتباه بودن خودکشی، استدلال نکنید.

>> شما باید به شخصی که قصد خودکشی دارد؛ امید دهید. عزیزانتان را از این بابت خاطرجمع کنید که می توانید به آن ها کمک کنید و احساسات خودکشی، یک امر موقتی تلقی میشود. فرد را از این مسأله واقف کنید که زندگی او برای شما از اهمیت خاصی برخوردار است.

>> اگر فرد از جملاتی نظیر“من خیلی افسرده ام، نمی توانم ادامه دهم” استفاده کند ، از آن ها این سؤال که آیا فکر خودکشی دارند را بپرسید؟ شما با این سوال به آن ها اجازه می دهید که با شما همدردی کنند، نه این که در ذهن آن ها ایده هایی را بگذارید.

>> با تنظیم یک برنامه ایمن به فرد کمک کنید که در طی بحران خودکشی، مجموعه ای از قدم هایی را که قول می دهد؛ دنبال کند. باید توانایی شناسایی هر محرکی که باعث خودکشی می  شود، مانند سالگرد از دست دادن کسی، الکل یا استرس در روابط، را داشته باشد. همچنین شما موظفید که در برنامه خود، لیستی از شماره های تماس با پزشک یا درمانگر فرد، دوستان و اعضای خانواده را تهیه کنید تا در موارد اضطراری به شما کمک کنند.

>> شما موظف به خارج کردن ابزارهای احتمالی خودکشی مثل قرص، چاقو، تیغ یا اسلحه گرم از دسترس خود هستید. درصورت مصرف بیش از حد دارو توسط فردی که قصد خودکشی را دارد، داروها را از دسترسش خارج کنید و فقط در زمانی که فرد به آن ها نیاز داشت؛ در اختیارش قرار دهید.

>> تشویق به حضور در جمع، رابطه معکوسی را بین خودکشی و فعالیت اجتماعی برقرار میکند؛ درصورت منزوی تر بودن فرد، احتمال این که او به سراغ خودکشی برود؛ بیشتر می شود. بنابراین چناچه افراد را به حضور مؤثر و شاداب در اجتماع، تشویق کنید؛ از موثرترین روش های کاهش آمار خودکشی به شمار می رود.

افرادی که سابقه اقدام به خودکشی داشته اند،بیشتر در معرض خطر خودکشی هستند

گردآوری: بخش سلامت سرپوش