به گزارش ایسنا، ابراهیم متقی، استاد دانشگاه و تحلیل‌گر مسائل آمریکا در نشست علمی تخصصی "جایگاه عربستان سعودی در راهبرد جدید منطقه‌ای آمریکا در جهت برخورد با جنبش فرآیندهای ضداستکباری غرب آسیا" که صبح روز دوشنبه در محل سازمان بسیج مستضعفین برگزار شد به بررسی بحران‌های موجود در منطقه و نقش عربستان و آمریکا در آن پرداخت.
وی با اشاره به حوادث تروریستی ۱۷ خرداد در تهران گفت: فضای حاکم بر ایران را در حال حاضر می‌توان به صورت عوامل بحران‌ساز بررسی کرد. از آن جمله می‌توان به نقش برجسته آمریکا در منطقه و رویکرد نرمی که نسبت به ایران دارد اشاره کرد که الگویی برای جنگ‌های نیابتی است.
متقی ادامه داد: در دوران پیش از برجام محور سیاست آمریکا جنگ در ایران بوده است که ماهیت راهبردی نداشته و بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد. هم‌چنین در فضای موجود تعامل و همکاری نیز کارکردش را از دست می‌دهد و در دوران روی کار آمدن ترامپ شاهد جایگزینی بحث‌های ائتلاف‌سازی علیه ایران در آمریکا هستیم.
این استاد دانشگاه با بیان این‌که عربستان از نظر قالب‌های هنجاری نگاه تقابلی شدید با ایران را دنبال می‌کند، گفت: عربستان ساختار قدرت‌های بزرگ و قالب‌های هویتی را دنبال می‌کند. بحث‌های مربوط به ائتلاف‌سازی علیه ایران بحث جدید نیست و به اجلاس ناتو در ۲۰۰۴ باز می‌گردد که در استانبول برگزار و به نام ابتکار استانبول معروف شد.
وی ادامه داد: در حال حاضر سیاست امنیت منطقه‌ای آمریکا بحث ایجاد موازنه در خارج از حوزه‌های سرزمینی است که محدود سازی ایران در زمره همین سیاست‌ها قرار دارد. در همین راستا در هیچ دورانی تحریم و محدودسازی ایران خارج از سیاست‌های آمریکا نبوده است.
این تحلیل‌گر سیاست خارجی آمریکا با اشاره به این‌که برنامه عربستان فقط محدود به اجلاس ریاض، خرید تسلیحاتی و تهدید به ناامنی ایران نمی‌شود، خاطرنشان کرد: عربستان برنامه‌های فراتر از این موارد دارد که آمریکا هم از آن بهره می‌برد. تقابل عربستان با ایران تنها محدود به سال‌های اخیر نمی‌شود، بلکه در دوران حکومت شاه هم رقابت‌های ژئوپلتیکی و هویتی بین ایران و عربستان وجود داشت. در همین راستا باید بگویم عربستان هم‌چنان رویکرد مقابله و کنترل ایران را با خرید تسلیحاتی، رویارویی پیرامونی مثل یمن و رویارویی در داخل ایران دنبال می‌کند.
متقی با اشاره به این‌که به تازگی مقامات عربستان بحث بی‌ثبات سازی ایران را مطرح می‌کنند، افزود: عربستان ظرف سه سال گذشته ۲۰۱۴ تا اوایل سال ۲۰۱۷، ۲۳۰ میلیارد دلار صرف ارتقای امنیت راهبردی‌اش یعنی دفاع، گسترش وهابی‌گری و تقابل ایدئولوژیک با ایران و هزینه‌های جانبی برای ائتلاف سازی کرده که در واقع هزینه زیادی برای بی‌ثبات سازی در منطقه است. علاوه بر این هر زمان مثل چند سال گذشته که قیمت نفت افزایش یافت، افزایش درآمد عربستان از این منظر باید در حوزه‌هایی که آمریکا در آن کنش دارد صرف شود.
این استاد دانشگاه با بیان این‌که بحرانی بودن محیط، فضا را برای حضور آشوبگران مناسب خواهد کرد، گفت: در محیط بحرانی نیروی آشوب‌ساز تحریک به فعالیت می‌شود. باید بگویم که این دوران تا یک دهه آینده مربوط به فضای مبتنی بر مدل ایدئولوژیک خواهد بود که روز به روز هم گسترش می‌یابد. با نگاه به شواهد در می‌یابیم که تکفیری‌ها به طبقات پایین جامعه تعلق دارند و متأسفانه در حال حاضر هم زیرساخت‌های اجتماعی آنها در حال تکثیر است.
این تحلیل‌گر سیاست خارجی آمریکا در پاسخ به سوال ایسنا مبنی بر این‌که عملکرد رسانه‌های ایران در حادثه تروریستی ۱۷ خرداد و یا شرایط بحرانی مثل آن را چطور ارزیابی می‌کنید، گفت: امروز فضای رسانه‌ای گریز از مرکز است. دیگر رسانه فقط کیهان، اطلاعات، شرق و غیره نیست. در حوادث ۱۷ خرداد شاهد بودیم که معاون امنیتی کشور گفت افرادی با لباس زنانه وارد مجلس شدند، یک ربع بعد در تمام فضای مجازی نشان داده شد که دوران ادبیات کلیشه‌ای گذشته است. این ذات شبکه است که فراتر از رسانه‌های کلاسیک حرکت می‌کنند. رسانه‌های ما در حادثه ۱۷ خرداد غافلگیر شدند چون تا امروز با چنین پدیده‌ای روبه رو نشده بودند. همان‌طور که مسولان ما و یگان‌های حفاظت غافلگیر شدند.
وی ادامه داد: توانایی ما در حفاظت از اماکن، پوشش رسانه‌ای و پیش‌بینی تحولات بحران‌ساز خیلی بیشتر از آن است که در ۱۷ خرداد حاصل شد. حادثه ۱۷ خرداد را با حادثه ۳۰ خرداد سال ۱۳۶۰ مقایسه می‌کنم که در آن سال هم جمهوری اسلامی ایران غافلگیر شد. ولی در نهایت توانست به گونه‌ای انجام دهد که سازمان مجاهدین خلق چاره‌ای جز خروج نیروهایش از کشور نداشت.
متقی خاطرنشان کرد: در این مرحله همه غافلگیر شدند، اما غافلگیری اجتناب‌ناپذیر خواهد بود، رسانه‌ها مطمئناً از این به بعد در ارتباط با شبکه‌های عملیاتی الگوهای رفتاری و ایدئولوژی و سن این گروه‌ها اطلاعات جمع خواهند کرد که اگر حادثه دیگری در کشور رخ دهد عملکرد بهتری خواهند داشت.
وی تأکید کرد: در روز اول و دوم حادثه همه رسانه‌ها به دنبال خبر بودند و هیچ یک تحلیلی ارائه نمی‌کرد. رسانه‌های ما باید خودشان را در فضای جهانی و بین‌المللی تعریف کنند. آیا شبکه‌های ما واقعاً هم‌پای العربیه وقایع آن روز را پوشش دادند و توانستند مخاطب پیدا کرده و انعکاس دهند یا خیر؟ شبکه‌های مقابله‌کننده با امنیت ملی کشورمان از نظر تخصصی، ابزاری، گفتاری، نوع پوشش خبر و همبستگی مفاهیم در انتشار خبر خیلی موفق‌تر هستند اما مطمئنم که در آینده رسانه‌ها و سرویس‌های امنیتی‌مان هم‌چنین کارگزاران اجرایی ما موفق‌تر از ۱۷ خرداد خواهند بود.
این استاد دانشگاه درباره برخی انتقادها نسبت به سکوت برخی رسانه‌ها در برابر این حادثه تأکید کرد: سکوت یعنی انفعال و رسانه با انفعال یعنی مرگ. رسانه‌ای موفق‌تر است که خبر و تحلیل را بتواند با هم ترکیب کند. نکته جالب اینجاست که بعد از چند ساعت داعش تصاویری در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد که در ذهن جامعه ما حرفه‌ای‌تر از تصاویری بود که خودمان گذاشته بودیم. امروز رسانه‌ای موفق است که تصویر، فیلم، خبر و تحلیلش نوعی جامعیت داشته باشد. بنا بر این انفعال معنا ندارد و ما باید بتوانیم وضعیت واقعی را تفسیر کنیم. پوشش صرف خبر یا تفسیر نادرست نمی‌تواند افکار عمومی مخاطبان ایرانی را قانع کند.
وی ادامه داد: رویدادی که در ۱۷ خرداد، ایران تجربه کرد فقط اقدامی نبود که فکر کنید سرویس اطلاعاتی و عملیاتی عربستان آن را کنترل کند بلکه آنها محور بحران را ایجاد کردند، محوری که تا آسیای شرقی هم ادامه یافته است. آنها نیروهای آرمانی که برای کشتن و کشته شدن تربیت شده‌اند را از طبقات پایین جامعه انتخاب و نیروهایشان را گسترش می‌دهند.
متقی با بیان این‌که تهدیدها فقط متوجه دولت نیست، بلکه متوجه جامعه هم هست، ادامه داد: امروز در کردستان احزاب و مجموعه‌های جدید نوظهور دیگری را در دستور کار قرار داده و خواهند داد. نباید فکر کرد که با اتمام جنگ در سوریه و موصل منازعه پایان می‌یابد زیرا با شکست در مناطق تحت تسلط (داعش) انفجارها و درگیری‌ها به مناطق دیگر منتقل می‌شود. علاوه بر این امروز دیگر تئوری آشوب مطرح است، یعنی کنش نیازمند ساختار نبوده و پراکنده شده است و دیگر به تحلیل و تفکر احتیاج نیست بلکه نیازمند انتقام و نفرت است. در این شرایط نفرت عربستان گسترش یافته و آمریکا هم از این جنگ نیابتی استقبال می‌کند.
وی با تأکید بر این‌که اکنون نشانه‌های درگیر شدن حوزه‌های اجتماعی به چشم می‌خورد که بهترین شرایط برای آمریکا و اسرائیل است، خاطرنشان کرد: در چنین شرایطی انگیزه‌ها برای جنگ در شرایط تنش‌های اجتماعی افزایش می‌یابد و در همین شرایط CIA مسوول جنگ با ایران را که اصطلاحاً به آن حاجی گفته می‌شود را معرفی کرد که این اقدام در چنین شرایطی تنها برای ایجاد تنش از درون بود.
این تحلیل‌گر سیاست خارجی آمریکا با بیان این‌که امروز شاهد کوچک شدن حوزه‌های جغرافیایی هستیم که امکان تحرک گروهای آشوب ساز را فراهم می‌کند، گفت: با تجزیه عراق وکردستان و مناقطق دیگر جوامع کوچک‌تر شده و شرایط برای ایجاد تنش بیشتر و حضور گروه‌های تکفیری در منطقه بیش از پیش فراهم خواهد شد. تاریخ مدرن با جنگ‌های سی ساله در اروپا شروع و با جنگ مذهبی در ۴۰۰ سال بعد در حال پوست اندازی است که هزینه‌های اجتماعی و انسانی آن بی‌نهایت بیشتر از گذشته خواهد بود. در نتیجه با کوچک شمردن یا نادیده گرفتن بحران باعث تصاعد آن خواهیم بود.
متقی در ادامه این نشست در پاسخ به این‌که تاثیر خودمختاری عراق یا حتی سوریه در کردستان ایران چیست؟ گفت: امروز در سوریه شرایط سخت است. نیروهای ترکیه در محل تلاقی کردستان سوریه و ترکیه مستقر بوده و شرایط استقلال برای آنها مناسب نیست ولی در عراق به دنبال ایجاد دولت کردی هستند. همین رویکردهای اقلیمی به رویکردهای مسلحانه تبدیل می‌شوند. نه سازش و نه درگیری. چاره "قدرت" است که می‌توان با آن فضای آشوب ساز منطقه را کنترل کرد.
این استاد دانشگاه هم‌چنین در پاسخ به این سوال که برداشت شما نسبت رویکرد جمهوری اسلامی با توجه به وضعیت منطقه چیست؟ اظهار کرد: تهدید، ماهیتی پر مخاطره برای امنیت منطقه دارد. در تحلیل تهدید که چرا شکل گرفته و چگونه باید آن را کنترل کرد، اختلاف‌نظر است ولی قطعاً برای تمام مقام‌های ما ترور غیرقابل پذیرش است. این‌که برخی معتقد هستند که در مقابل وقوع حوادثی مثل حملات ۱۷ خرداد باید برجام ۲ و ۳ داشت من می‌گویم همان‌طور که با برجام ۱ همه تحریم‌ها برداشته نشد و تحریم‌های بیش‌تری را هم به دنبال داشت قطعاً در فضای آشوب هزینه‌های سازش به مراتب بیش از دستاوردهایش خواهد بود.
وی ادامه داد: نمی‌توان با گروه‌های تکفیری یا تندرو مذاکره کرد، چون امکان دارد آنها هر روز از یک جا مثلاً آمریکا عربستان و غیره دستور بگیرند، بنا بر این در این شرایط مهمترین مساله داشتن عقلانیت راهبردی است. اگر کسی تحلیلش از عقلانیت محاصره شدن است باید هزینه‌های آن را هم در بر گیرد. قطعاً هزینه‌های سازش به مراتب بیشتر از مبارزه خواهد بود، زیرا بازیگر بحران‌ساز شاید از پنجاه گروه و ائتلاف که با سرمایه عربستان ایجاد شده‌اند دستور بگیرد.
- 16
- 3
