نگاهی به بوئینگ بی-۵۲؛ بمب افکن کهن سال ایالات متحده

بوئینگ بی-۵۲ که بیش از ۶ دهه در نیروی هوایی ایالات متحده خدمت می کند، حیات پر فراز و نشیبی را تجربه کرده و جنگ های متعددی را به خود دیده است. با وجود این که نیروی هوایی ایالات متحده در طول نیم قرن اخیر هواپیماهای بمب افکن پیشرفته تری را توسعه داده اما بی-۵۲ همچنان به حیات خود ادامه می دهد و به این زودی ها هم خبری از بازنشستگی اش نیست. اما چه خصوصیاتی باعث شده این پرنده کهنه کار همچنان عملیاتی باشد؟ در این مطلب قصد داریم نگاهی به تاریخچه و قابلیت های بوئینگ بی-۵۲ داشته باشیم.

قابلیت های بوئینگ بی-۵۲

بی-۵۲ که با نام استراتوفورترس هم شناخته می شود، اولین پروازش را در سال ۱۹۵۴ با مدل B-52A تجربه کرد و در سال های بعد مدل های B تا H وارد خدمت شدند. مدل H که در سال ۱۹۶۱ به فرماندهی استراتژیک نیروی هوایی تحویل شد می توانست تا ۲۰ موشک کروز هواپایه (با قابلیت شلیک از هواپیما) را با خود حمل کند.

بوئینگ بی-۵۲ به طور معمول حداقل با ۵ خدمه پرواز می کند که شامل فرمانده هواپیما، خلبان، ناوبر رادار، ناوبر و افسر جنگ الکترونیک هستند . این بمب افکن استراتژیک می تواند در نبردها نقش پشتیبانی هوایی نزدیک، بازدارندگی هوایی، حملات استراتژیک و عملیات دریایی را به عهده بگیرد.

داخل کابین بی-۵۲. بر فراز خلیج مکزیک در سال ۲۰۱۶.

بوئینگ بی-۵۲ با وجود بدنه بزرگ به میزان قابل توجهی چابک است و می تواند تا ۱۴ هزار کیلومتر مسافت را طی کند. با سوخت گیری هوایی اما بی-۵۲ می تواند برای روزها و تا زمانی که در توان خدمه باشد در آسمان باقی بماند. این هواپیمای استراتژیک قاره پیما توانایی دست یابی به سرعت بیش از هزار کیلومتر در ساعت و ارتفاع ۴۷،۷۰۰ پایی (بیش از ۱۴ هزار متری) از سطح زمین را دارد. علاوه بر این با وجود ابعاد بزرگ، بسیار انعطاف پذیر است و می تواند تنها در ارتفاع ۵۰۰ پایی (در حدود ۱۲۰ متری) از سطح زمین با سرعت ۶۴۰ کیلومتر بر ساعت حرکت کند و از دید رادارها پنهان بماند.

استراتوفورترس همچنین می تواند در عملیات نظارت بر اقیانوس ها کاربردی باشد و به کشتی های جنگی نیروی دریایی ایالات متحده در عملیات مین روبی و مقابله با تهدیدات ضد کشتی یاری برساند. تنها دو هواپیمای B52 با دو ساعت پرواز می توانند بر محدوده ای به اندازه ۳۶۴ هزار کیلومتر مربع از سطح اقیانوس نظارت کنند.

بی-۵۲ توانایی حمل ۳۲ تن تسلیحات را دارد و تا کنون در عملیات های متنوع از جمله حمله به ویتنام، عراق، افغانستان و طوفان صحرا شرکت داشته است. در طولعملیات طوفان صحرا بی-۵۲ به تنهایی ۴۰ درصد از بمب های نیروهای ائتلاف را رها کرد. در یک مأموریت در سال ۱۹۹۶ دو فروند B-52H موفق شدند با شلیک ۱۳ موشک کروز هوا به زمین، تجهیزات ارتباطی و نیروگاه برق بغداد را هدف قرار دهند. یکی از نکات مهم این مأموریت مدت زمان و مسافت پرواز بود. بوئینگ بی-۵۲ موفق شده بود طولانی ترین مسافت طی شده در یک مأموریت جنگی را به نام خود ثبت کند. این مأموریت که از پایگاه نیروی هوایی بارکسدال آغاز و به همان جا هم ختم شد، ۳۴ ساعت زمان برد و حدود ۲۵ هزار کیلومتر مسافت طی شد.

در طراحی بوئینگ بی-۵۲ قابلیت هایی ویژه ای در نظر گرفته شده که برخی از آنها کم نظیر و برخی دیگر منحصر به فرد هستند. بمب افکن کهنه کار ایالات متحده از چرخ هایی در انتهای بالها بهره می برد. علاوه بر این چرخ های اصلی به گونه ای طراحی شده اند که می توانند تا ۲۰ درجه تغییر جهت دهند. این نوع طراحی به هواپیما کمک می کند در بادهای شدید جانبی بتواند با زاویه نسبت به باند، فرود آید. در ادامه قصد داریم مروری داشته باشیم بر تاریخچه طراحی بوئینگ بی-۵۲ استراتوفورترس.

از بی-۴۷ تا بی-۵۲

اولین بمب افکن ایالات متحده با موتورهای جت، بی-۴۷ بود که با نام استراتوجت هم شناخته می شد. بی-۴۷ با ۶ موتور، بسیار قدرتمند تر از پیشینیان خود بود اما از اشکالاتی رنج می برد. این هواپیما با طراحی قطره ای شکل (استریم لاین)، در هنگام فرود به سختی متوقف می شد و اگر خلبان مجبور به لغو فرود و اوج گرفتن مجدد بود موتورها انرژی کافی را فراهم نمی کردند. با این حال مهمترین مزیت بی-۴۷ این بود که به طراحی بی-۵۲ منتهی شد.

بی-۴۷، پدر بوئینگ بی-۵۲

طراحان بی-۵۲، بمب افکن جدید ایالات متحده را با بدنه ای بزرگ تر طراحی کرده و بال های ضخیم تر و زاویه دار برای آن در نظر گرفتند. علاوه بر این حالا هواپیمای جدید به ۸ موتور قدرتمندتر مجهز شده بود و در سال های بعد هم به مرور تجهیزات الکترونیکی پیشرفته تری به آن اضافه شد.

در حالی که بوئینگ بی-۵۲ اولین پروازش را سال ها پس از شروع جنگ سرد تجربه کرد اما به سرعت عهده دار وظایفی حساس شد. ژنرال «کورتیس لیمِی» در نیروی هوایی سیاستی را بنا نهاد که بر اساس آن قرار شد در ۳۶۵ روز سال و به طور ۲۴ ساعته همواره یک هواپیمای بی-۵۲ در آسمان باشد.

این سیاست در بین دهه های ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۰ ادامه یافت و حتی در اواخر دهه ۶۰ میلادی همیشه یک هواپیمای بی-۵۲ مجهز به بمب هسته ای و با خدمه آماده پرواز، می توانست در عرض مدت کوتاهی به پرواز در آید. البته در نهایت با پایان جنگ سرد در دهه ۹۰ ماجرای بی-۵۲ هسته ای آماده به پرواز هم به پایان رسید و بی-۵۲ در طول خدمت خود همچنان هیچ بمب هسته ای را رها نکرده است.

لیمی همچنین تیم طراحی را تحت فشار قرار داد تا نسخه ای بزگتر از هواپیمای سوخت رسان و نیز قابلیت های سوخت رسانی حین پرواز پیشرفته تر را توسعه دهند. در نهایت این تلاش ها به توسعه مدل های مورد نظر لیمی منجر شد و بی-۵۲ را قادر کرد به هر کجای جهان پرواز کند.

سوخت رسانی هوایی به بوئینگ بی-۵۲ توسط هواپیمای سوخت رسان KC-135s در سال ۲۰۱۵. در دوران جنگ سرد هواپیمای KC-135s به طور ویژه برای سوخت رسانی به بی-۵۲ طراحی و تولید شد.

در اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی و با افزایش رقابت تسلیحاتی بین ایالات متحده و شوروی، لیمی تصمیم گرفت روی فناوری های بی-۵۲ متمرکز شود. در اوایل ۱۹۸۳ ژنرال نیروی هوایی نیم نگاهی به فضا داشت و سیستم ارتباط ماهواره ای جهانی، سپر دفاع موشکی (تحت پروژه جنگ ستارگان)، بمب های هوشمند و هواپیماهای بدون سرنشین از مواردی بودند که توجه او را به خود جلب کردند.

با این حال بعضی از این پروژه ها توسط «رابرت مک نامارا»، وزیر دفاع وقت معلق شد. از سوی دیگر طرح توسعه یک هواپیمای اتمی روی میز وزیر دفاع بود اما در نهایت به دلیل پیشرفت اندک توسعه این هواپیما، پروژه کنار گذاشته شد تا میلیاردها دلار هزینه صرفه جویی شود.

بی-۷۰ هم یکی از پروژه های مورد علاقه لیمی بود؛ یک بمب افکن با قابلیت پرواز تا ارتفاع ۸۰ هزار پایی (بیش از ۲۴ کیلومتر) که پیشنهاد شده بود تعداد ۱۵۰ فروند از آن تولید شود. در مورد بی-۷۰ لیمی به هواپیمایی مشابه با بمب افکن مشهوربی-۱۷ فکر می کرد که در اوایل جنگ جهانی دوم نجات بخش ایالات متحده شده بود. مک نامارا اما با پروژه بی-۷۰ هم سر ناسازگاری داشت.

وزیر دفاع معتقد بود موشک های هدایت شونده به صرفه تر هستند و برای استفاده از آنها بی-۵۲ کافی خواهد بود. به همین دلیل در نهایت با پروژه تولید ۱۵۰ فروند بی-۷۰ مخالفت کرد و در عوض به شرکت نورث امریکن اَویِیشن پیشنهاد تأمین بودجه برای توسعه دو مدل آزمایشی از این هواپیما را داد.

با این تصمیمات بسیاری از ایده های اولیه لیمی بر باد رفت اما برنامه های عظیمش تازه در آغاز راه بود. برنامه تولید دو نمونه بی-۷۰ با هزینه ای در حدود ۵ میلیارد دلار نه تنها نورث امریکن اوییشن، بلکه ۱۸ کارفرمای فرعی و هزاران کارمند در ۲۵ ایالت را درگیر خود می کرد. پروژه بی-۷۰ تنها به تولید دو نمونه از هواپیمای XB-70 منتهی شد اما این هواپیما هیچگاه وارد ارتش ایالات متحده نشد.

زمانی که بی-۵۲ تولید شد، قابلیت های بالایی داشت اما در مقابل حملات موشک ها آسیب پذیر بود. اما به دلیل این که بمب افکن های توسعه داده شده پس از این هواپیما گران قیمت بودند و اجرای پروژه های آنها ممکن بود زمان زیادی ببرد، بی-۵۲ حیات طولانی تری را تجربه کرد و همچنان توسط ایالات متحده استفاده می شود.

بوئینگ بی-۵۲ از دهه ۱۹۵۰ تاکنون به طور مستمر عملیاتی بوده و دلیل موفقیت آن را باید به سرعت بالای زیر صوت (تا ۰.۸۴ ماخ)، کارایی عالی و هزینه عملیاتی پایین نسبت داد. بمب افکن غول آسای ایالات متحده که در سال های ۱۹۵۴ تا ۱۹۶۳ به تعداد ۷۴۲ فروند تحویل شد در نهایت قرار است تا دهه ۲۰۴۰ عملیاتی باشد. البته بر اساس یکی از آخرین آمارها اکنون تنها ۵۸ فروند (همگی از مدل H) در زرادخانه ایالات متحده عملیاتی هستند و ۱۸ مورد هم به عنوان رزرو در نظر گرفته می شوند.