موبایل ممنوع... ساعت هوشمند؟! اصلا و ابدا... ضبط صوت؟! ... به هیچ عنوان... فقط یک قلم و کاغذ بردارید. این جملات مدام پشت گیت‌های بازرسی نشست بزرگ «ایران هوشمند» تکرار می‌شود و میهمانان با آن شوخی می‌کنند:  عصر حجر در ایران هوشمند؟! ... بی‌هوش در ایران هوشمند! و ...

ماجرا اما به همین جا ختم نمی‌شود و صف عریض و طویلی از میهمانان ایران هوشمند زیر آفتاب سوزان چله تابستان عرق می‌ریزند تا مجوز ورود بگیرند. همه چیز ناهماهنگ به نظر می‌رسد. گیت‌های بازرسی می‌گویند که میهمانان حق آوردن هیچ وسیله هوشمندی را ندارند، اما جایی برای تحویل این وسایل در نظر نگرفته‌اند. میزهای صدور کارت می‌گویند حاضرند وسایل هوشمند میهمانان را بگیرند، اما نیروی انسانی برای این کار ندارند. همین ناهماهنگی‌ها میهمانان را چیزی حدود یک ساعت و چهل دقیقه در گرمای بالای ٤٠ درجه معطل می‌کند. بعضی‌ها کلافه می‌شوند و برمی‌گردند. جوان‌ترها برای ورود به نشست، مقاوم‌تر و مصمم‌تر به نظر می‌رسند. نشستی که قرار است برای ایجاد ٦٨ هزار شغل آنلاین تشکیل شود. بدون هیچ تجهیزاتی وارد سالن می‌شویم و ما به حکم خبرنگاری‌مان چند برگی کاغذ و خودکار می‌بریم. سخنرانی‌های علمی که شروع می‌شود، متقاضی برای کاغذ بالا می‌رود. بارها با این پرسش مواجه می‌شوم که خانم می‌شود چند برگ کاغذ به من بدهید؟ آنها جوانانی هستند که ایده‌های کارآفرینی دارند و می‌خواهند یادداشت‌برداری کنند. می‌گویند کاغذ منسوخ شده و دیگر مدت‌هاست که با خودشان کاغذ و خودکار برنمی‌دارند و همه کارشان را با موبایل و تبلت‌هایشان راه می‌اندازند.

میانسالان ایرانی در رقابت آنلاین با کاربران جوان

سالن مملو از تین‌ایجرهاست، اما سخنرانی‌های علمی را نخبه‌های جوان انجام نمی‌دهند. دوباره ریش‌سفیدها و میانسال‌ها پشت تریبون می‌روند و حرف‌های تکراری می‌زنند. سخنرانی‌های علمی هیچ جذابیتی  ندارد و  حرف‌هایی است که می‌شود با یک سرچ ساده گوگل به آنها رسید. پنل سخنرانی اول را نظام صنفی رایانه طراحی کرده است و تقریبا به جز ژوبین علاقمند که تنها جوان میان پیرمردهای پنل است، هیچ‌کدام حرف شنیدنی برای گفتن ندارند. علاقمند، نایب رئیس هیأت‌مدیره اسنپ است و عددهای جالبی از اشتغالزایی کسب‌وکارهای اینترنتی در چنته دارد.

او می‌گوید بازار دیجیتال ایران یکی از بزرگترین بازارهای اینترنتی خاورمیانه است، چراکه حالا ٥٨‌میلیون موبایل هوشمند، مردم ایران را به این بازار وصل می‌کند. جالب است بدانید چیزی حدود ٥٧‌درصد کاربران این بازار را جوانان زیر ٣٥‌سال تشکیل داده‌اند و گویا میانسالان و سالمندان ایرانی هم با سهم حدود ٤٣‌درصدی تلاش کرده‌اند در بازار دیجیتال از جوان‌ترها عقب نمانند. حالا به گفته علاقمند از هر ١٠ ایرانی ٧ نفر به شبکه‌های اجتماعی متصل است و این علاقه خیره‌کننده ایرانی‌ها را به فضای مجازی می‌رساند.

علاقمند سیاهه مرتبی از بزرگترین برندهای کسب‌وکار آنلاین در ایران می‌آورد که نشان می‌دهد همین فضای مجازی مورد لعن و نفرین برخی‌ها! چقدر ساده و سریع و در عین حال وسیع شغل ایجاد کرده‌ است، آن هم در کشوری که عنوان سیزدهمین کشور با بالاترین نرخ بیکاری را به یدک می‌کشد.  اسنپ ٢٥‌میلیون کاربر و حالا ٢‌هزار و ٣٠٠ کارمند دارد و حدود یک‌میلیون و ٣٠٠‌هزار راننده را ظرف چهارسال به کار گرفته است. اسنپ در تهران روزانه حدود ٦١٠‌هزار سفر انجام می‌دهد که اگر میانگین هزینه هر سفر را تنها ١٠‌هزار تومان در نظر بگیریم، تنها در تهران چیزی حدود ٦‌میلیارد و ١٠٠‌میلیارد تومان گردش مالی توسط راننده‌های اسنپ ایجاد می‌شود.  دیجی‌کالا ٢٠‌میلیون کاربر دارد و روزی ٤‌میلیون معامله انجام می‌دهد. در دیجی کالا ١,٥‌میلیون قلم کالا وجود دارد و ٥٨‌هزار مترمربع انبار کالا در اختیار این فروشگاه بزرگ اینترنتی است. اسنپ فود هم به ٩‌هزار و ١٠٠ رستوران ایرانی متصل است و در ١٣ استان غذای مشتریان را به دست‌شان می‌رساند.  در این میان فروشگاه دست دوم‌فروشی دیوار، ٢٤‌میلیون کاربر دارد و ماهانه ٣٨٠‌هزار آگهی ثبت می‌کند. جالب است بدانید ٨٠‌درصد خرید و فروش آنلاین خودروهای دست دوم توسط دیوار انجام می‌شود.

یک شغل آنلاین عملکردش اندازه کل وعده و وعیدهای مدیران بود

حسن روحانی، رئیس‌جمهوری زمانی وارد سالن می‌شود که سخنرانی‌های علمی تمام شده است. روحانی میان دو وزیر ارتباطات روی صندلی نشسته است. محمود واعظی، وزیر سابق ارتباطات او و محمدجواد آذری جهرمی، وزیر فعلی او. وقتی او  به روی سن می‌آید، حرف‌هایی می‌زند که  مشخص است به خوبی نسبت به اهمیت مشاغل اینترنتی آگاه است. او می‌گوید وقتی تنها یک کسب‌وکار آنلاین ظرف ٣-٤‌ سال یک‌میلیون و ٢٠٠-٣٠٠‌هزار شغل ایجاد می‌کند، باید بگویم که راه نجات ما از بحران بیکاری همین مشاغل آنلاین است.  اگر کمی در آمارهای اقتصادی دقیق شده باشید، می‌دانید که با وجود همه وعده و وعیدهای مدیران سالانه چیزی حدود ٣٠٠ تا ٤٠٠‌هزار شغل در ایران ایجاد شده است؛ در حالی ‌که بازار کار یک‌میلیون تقاضای شغل دارد. درواقع مشاغل ایجادشده با روش‌های سنتی و کند مدیران تنها حدود یک‌سوم نیاز سالانه بازار را جواب می‌دهد و حالا یک شغل آنلاین به تنهایی به اندازه ٤‌ سال عملکرد تمام مدیران و متولیان شغل ایجاد کرده است.

روحانی می‌گوید که همین فضای مجازی است دست مردم را باز کرده است که در اداره امور کشور بیشتر مشارکت کنند و حالا هر عملکردی از مدیران زیر ذره‌بین است و مردم از طریق فضای مجازی به مشروعیت آن نمره می‌دهند.

رئیس‌جمهوری قبل از ورود به سالن نشست به نمایشگاه استارت آپ‌های جوان در حاشیه اجلاس سر زده است و چیزی حدود یک‌ونیم ساعت با آنها به صورت خصوصی گفت‌وگو کرده است. او سخنرانی‌اش را این‌طور تمام می‌کند که دولت همچنان بر سر وعده خود می‌ماند که مانع از بگیر و ببندها و محدودیت‌های فضای مجازی شود. روحانی می‌گوید اعتقاد دارد که نباید با سوءاستفاده عده اندکی این همه فرصت درآمدزایی و رشد را از جامعه بگیریم.

واعظی ستاره شانس من بود

وزیر جوان روحانی بدون اعلام مجری و درست در زمانی که قرار است یک کلیپ پخش شود، ناگهان از جا بلند می‌شود و پشت تریبون می‌رود. مجری یکه می‌خورد و آذری جهرمی گویا متوجه سوتی‌اش نیست. می‌گوید تا قبل از دولت حسن روحانی اینترنت لاک‌پشتی مجالی برای فکرکردن به اقتصاد دیجیتال نگذاشته بود و شکاف اقتصاد دیجیتال در ایران شکاف نبود که دره بزرگی بود! او می‌گوید به استارت‌آپ‌ها و جوانانش افتخار می‌کند و مطمئن است با این فشارها، امر و نهی‌ها و اذیت و آزارها اگر افراد دیگری غیر از جوان‌ها بودند، حتما جا می‌زدند و می‌رفتند و فقط آنها بودند که با اراده و انگیزه جوانی پای کار ماندند. آذری جهرمی می‌گوید که در آن جمع از خیلی‌ها دلخور است اما «ولش کن»! و ادامه می‌دهد: «این فقط رئیس‌جمهوری بود که به او اعتماد و از او حمایت کرد.» جهرمی آخرین جمله‌اش را به زبان انگلیسی می‌گوید؛ جمله‌ای که ترجمه‌اش این است: «آینده روشن از نظر ما ایران هوشمند است».

وقتی از جهرمی می‌پرسم که چه شد عرف مدیریتی در ایران شکست و وزارت به جوان دهه شصتی رسید؟! زد و بند که نبود؟!  لبخند می‌زند و می‌گوید معجزه بود که تصمیم گرفتند مدیران سالمندی را که به صندلی‌ها چسبیده‌اند، از صندلی‌ها جدا کنند. او ماجرای وزیرشدنش را این‌طور به «شهروند» توضیح می‌دهد که «همه چیز را مدیون محمود واعظی هستم. خوش‌شانسی بزرگی است که شما مدیری داشته باشید که اجازه دهد زیردستش دیده شود و رشد کند و من این خوش‌شانسی را داشتم.»

جهرمی توضیح می‌دهد: «خیلی از وزرا و مدیران گزارش زیر دستان‌شان را می‌گیرند و خودشان به رئیس‌جمهوری ارایه می‌دهند اما دکتر واعظی همیشه اجازه می‌داد که ما خودمان عملکردمان را به رئیس‌جمهوری گزارش دهیم و او بود که مرا به روحانی پیشنهاد داد.»

وزیر دهه شصتی تأکید می‌کند: «مرداد ماه مورد علاقه من است! نیمه مرداد سالگرد ازدواج من است و در یکی از روزهای مرداد بود که در دفتر کارم نشسته بودم که تلفن زنگ خورد. وقتی  گوشی را برداشتم گفتند رئیس جمهوری پشت خط است. آقای روحانی پشت خط به من گفت به دفترم بیا که کار مهمی با شما دارم و وقتی به دفتر ایشان رفتم، به من پیشنهاد شد وزیر ارتباطات شوم.»

ایران هوشمند در جمع ٤٠ هیأت خارجی به پایان می‌رسد. هیأت‌هایی که آمده بودند به ایران تأکید کنند، فضای مجازی را جدی بگیرد. میهمانان خارجی بارها با زبان انگلیسی پشت تریبون گفتند که آینده جهان در دست اقتصاد دیجیتال است و به‌زودی بسیاری از کسب‌وکارهای سنتی منسوخ می‌شود. آنها هشدار دادند که اگر ایران این ماجرا را جدی نگیرد به‌زودی دچار عقب‌ماندگی بزرگی می‌شود.