دیپلماسی ایرانی: این جمله ای ساده است که اغلب در زمان هایی معین مورد استفاده قرار می گیرد: «داعش مسئولیت این حمله را برعهده گرفته است.» اما این جمله سوالات زیادی را همراه دارد: آیا این ادعایی توخالی است؟ اگر درست است منظور دقیق از «مسئولیت» چیست؟
کارشناسانی که از نزدیک مسائل مربوط به داعش را دنبال می کنند به طور کلی معتقدند در هنگام حملات به غرب این ادعا از سوی داعش مطرح می شود و به این معنی است که نوعی ارتباط میان این حملات و داعش وجود دارد. اما این حملات می تواند توسط داعش برنامه ریزی و کارگردانی شده یا تنها توسط افرادی صورت گرفته باشد که از تبلیغات گروه داعش الهام گرفته اند. در اینجا نگاه هایی به این جمله ساده و معنایی است که از آن می آید خواهیم داشت:
داعش چگونه این ادعاها را می کند؟ آنها کجا منتشر می شوند و چگونه می فهمیم که در واقع داعش این صحبت ها را انجام داده است؟
داعش، که خود را دولت اسلامی می داند، خبرگزاری مخصوص به خود را دارد که نام آن خبرگزاری اعماق است. به گفنه توماس جاسکلین، سردبیر ارشد نشریه لانگ وار، این خبرگزاری ادعای «عمل مستقل» دارد اما در واقع بازوی تبلیغاتی داعش است. مقالات اعماق در شبکه های اجتماعی و وبسایت های دیگر بازنشر می شوند. این خبرگزاری آدرس های اینترنتی دیگر هم دارد به این علت که اغلب بسته می شود.
بنابراین یکی از راه های گره زدن داستان یک حمله به داعش و پذیرش «مسئولیت» استناد به منابعی است که اعماق از دولت اسلامی ارائه می دهد. مسیر مستقیم تر دیگری هم وجود دارد که کمتر رایج است: داعش خود در بیانیه ای، بدون هیچ واسطه، مسئولیت را به گردن می گرد. ریتا کاتز، مدیر سایت اطلاعات در این رابطه گفت: «بنیاد نشر مدیا، کانال رسمی داعش است که بیانیه های مستقیم داعش را ارائه می دهد. وقتی که این ادعا از سوی این کانال باشد نشانه ای اصلی از ایفای نقش داعش در دست است.»
کاتز همچنین گفت که او مدت کوتاهی پس از حملات روز دوشنبه در منچستر سیل بزرگی از ارتباطات میان حامیان داعش را مشاهده کرده است. این مساله سیگنالی قوی است که نشان می دهد داعش در پشت این بمب گذاری ها بوده است. همان طور که انتظار می رفت روز سه شنبه داعش با ارسال بیانیه ای مسئولیت مستقیم این حملات را برعهده گرفت. خبرگزاری اعماق نیز مدت کوتاهی بعد در بولتن خود ادامه ماجرا را پی گرفت.
گزارشگران معتقدند که وقتی چنین بیانیه هایی داده می شود می توان نسبت به نقش داعش اطمینان داشت. چراکه گروه های افراطی در قبال پیام های خود بسیار آگاهانه رفتار کرده و شبکه های خود را کنترل می کنند. علاوه بر این، داعش ایستگاهی رادیویی دراختیار دارد و از شبکه های اجتماعی نیز به صورت گسترده ای استفاده می کند. بنابراین راه های فراوانی برای واکنش نشان دادن دارد و به نظر نمی رسد که چنین موضع هایی غیررسمی باشد.
آیا تا به حال داعش مسئولیت حمله ای را برعهده گرفته که پس از آن مشخص شود این ادعا نامربوط بوده است؟
کاتر معتقد است :«ما هنوز دروغی در این زمینه پیدا نکردیم با این که رسانه های آنها با چشمانی تیزبین رصد می شوند. برخلاف این واقعیت که آنها سازمانی تروریستی هستند اما می خواهند برای حامیان خود اطلاعاتی معتبر ارائه دهند.» جاسکلین می گوید که «نمی تواند نمونه ای آشکار از دروغ داعش در ایالات متحده و غرب اروپا پیدا کند هرچند همواره مقدار زیادی گزافه گویی به عنوان مثال در تلفات وجود دارد. بنابراین وقتی ادعایی از سوی داعش صورت می گیرد می توان آن را واقعی دانست.» برای مثال داعش حمله به کنسرتی در منچستر را بمب گذاری انتخاری توصیف نکرد و تعداد کشته شده ها و زخمی ها را بیشتر از تعداد واقعی نام برد. جاسکلین اضافه کرد: «در مورد غرب وقتی داعش چیزی را ادعا می کند معمولا چیزی وجود دارد.» هرچند درباره برخی دیگر از گروه های تروریسیتی در ترکیه یا دیگر جاهای جهان این مسائل همیشه درست نیست.
«مسئولیت» برای حمله به چه معنی است؟ آیا دولت اسلامی تمایزی میان حملات ناشی از الهام گرفتن و حملات برنامه ریزی شده قائل است؟
جاسکلین گفت که داعش به «سربازان خلافت» برای حمله پول پرداخت می کند، فارغ از این که آنها برای داعش کار کنند یا فقط نام این گروه را یدک می کشند. او ادامه داد: «آنها از راه های مختلفی عملیات خود را انجام می دهند. برخی گروه های عملیاتی آموزش دیده داعش در بمب گذاری ها شرکت دارند. گردانندگان داعش در رقه با افراد آموزش ندیده در اروپا در تماس هستند. طیفی از حملات نیز وجود دارد که به اصطلاح توسط «گرگ های تنها» صورت می گیرد این دست افراد به طور مستقل عمل کرده اما در اساس تحت تاثیر تبلیغات داعش هستند.
جاسکلین گفت: «شما می توانید افرادی را پیدا کنید که هیچ رابطه مستقیمی با داعش ندارند حداقل از این مطمئن هستیم. برخی هستند که از داعش الهام می گیرند بدون این که در واقع از سوی آنها مدیریت و کارگردانی شوند.» مهاجمی که مسئول تیرباران عده زیادی در سان برناردینو کالیفرنیا بود از داعش الهام گرفت اما هیچ رابطه مستقیمی با این گروه نداشت. داعش اما به همان اندازه مایل است که چنین حملاتی را برنامه ریزی شده از سوی این گروه اعلام کند.
داعش مسئولیت های حملات را معمولا چه زمانی اعلام می کند؟
داعش به طور کلی در عرض یک روز این حملات را اعلام می کند اگرچه گاهی اوقات ممکن است اعلام مسئولیت بیشتر طول بکشد. اگر داعش بلافاصله بعد از حمله بیانیه بدهد، اگر ویدیویی ضبط شده توسط مهاجم وجود داشته باشد، اگر این گروه نام حمله کننده و سایر جزئیات را فرام کند، معمولا به این معنی است که داعش به دقت آن حمله را برنامه ریزی کرده است.
در مقابل اگر اعلام مسئولیت بیش از حد معمول طول بکشد، اگر جزئیات چندانی در مورد مهاجم وجود نداشته باشد و اگر اطلاعات حاصله تنها از خبرگزاری اعماق و نه به طور مستقیم از سوی داعش اعلام شود، آن گاه می توان فرض کرد که داعش از پیش نسبت به این حمله آگاه نبوده است.
آیا داعش نسبت به هر حمله ای ادعا دارد؟
جاسکلین می گوید نه. به دلایلی که مشخص نیست داعش گاهی هیچ ادعایی درباره حمله نمی کند درحالی که مشخص می شود آن حمله به داعش مربوط است. این بدان معناست که عدم ادعای داعش الزاما به این معنی نیست که این حمله توسط داعش برنامه ریزی نشده یا از آنها اعلام گرفته نشده باشد.
«ادعای تائید نشده» به چه معناست؟
نیازی به گفتن نیست که محققان تمام ادعاهای دولت اسلامی را بدون تحقیق نمی پذیرند. جاسکلین گفت: «آنها به ادعاها و جملات حمله کننده نگاه می کنند، ارتباطات آنلاین او با داعش را بررسی می کنند، شواهد تحت تاثیر تبلیغات داعش بودن حمله کننده را جمع می کنند تا به حقیقت یک ادعا پی ببرند.»
معمولا یک هفته تحقیق بر روی ادعاهای داعش ادامه دارد. این دست تحقیقات الزامی است چرا که نه تنها حضور داعش را تایید می کند بلکه نحوه برقراری رابطه و طرز عملکرد داعش را مشخص می کند. به همین دلیل است که معمولا داستان های پذیرش مسئولیت داعش تغییر می کند و ممکن است از کارگردانی یک حمله به الهام گرفتن حرکت کند.
- 16
- 5
