شورای همکاری خلیج فارس دوپاره شده است

«جرالد مایکل فیرستاین» در دوران «باراک اوباما»، رئیس‌جمهوری پیشین ایالات متحده، از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۳ سفیر این کشور در یمن بود. وی از سال ۲۰۱۳ به‌عنوان معاون مدیر امور خاور نزدیک در وزارت خارجه آمریکا خدمت کرده است.

جرالد مایکل فیرستاین با اشاره به گذشت یک سال از آغاز بحران قطر و کشورهای عرب همسایه آن و نبود هیچ چشم‌اندازی برای حل این مسئله، درباره احتمال فرسایشی شدن روند این بحران و تاثیر آن بر سیاست و اقتصاد منطقه به ایلنا گفت: در حال حاضر هیچ یک از دو طرف علاقه یا میلی به مذاکره برای حل وضعیت فعلی و رسیدن به یک توافق نشان نمی‌دهند.

از زمان شروع این بحران، موضع ایالات متحده تلاش برای رسیدن به مصالحه میان دو طرف بوده است. واشنگتن در همین رابطه پیشنهاد میانجیگری کرده و از تلاش‌های کویت نیز برای پا درمیانی حمایت کرده است. اما تا به اینجای کار، به‌ویژه در مورد تحریم‌ها، امارت متحده عربی و عربستان سعودی کوچکترین علاقه‌ای به کاستن از تنش‌ها نشان نداده‌اند. به گمان من، قطر اقداماتی در زمینه برنامه‌اش برای مبارزه با تروریسم انجام داده و با ایران و آمریکا توافق‌هایی برای بهبود وضعیت مالی صورت داده است. اما عربستان سعودی و امارت متحده عربی تلاشی در جهت تغییر مواضع‌شان انجام نداده‌اند. بنابراین، وضعیت تغییر چندانی نکرده است.

با این حال هرچه جلوتر می‌رویم بر وخامت اوضاع افزوده می‌شود. عربستان حتی تهدید کرده که چنانچه قطر سامانه دفاع موشکی اس-۴۰۰ را از روسیه خریداری کند به این کشور حمله خواهد کرد. از سوی دیگر، قطر اعلام کرده که واردات از عربستان، امارات، بحرین و مصر را ممنوع خواهد کرد. قطر همچنین اعلام کرده که بنا ندارد با ایران وارد جنگ شود. بنابراین، چنین وضعیتی مشکلاتی را به‌وجود آورده است و در روند همکاری ایالات متحده با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس خلل ایجاد کرده است. باید دید اوضاع چطور پیش می‌رود.

ماه گذشته میلادی «مایک پمپئو» وزیر خارجه ایالات متحده، به ریاض رفته بود و او از مقام‌های عربستان خواسته بود تا اقدام‌هایی در جهت حل‌وفصل این مسئله صورت بخشند. اما امارت در واکنشی تند پاسخ داده بود که اختلاف با قطر مسئله‌ای داخلی است و هیچ کشور خارجی نباید در آن دخالت کند، از جمله ایالات متحده.  

وی درباره تاثیر ادامه این بحران بر وضعیت شورای همکاری خلیج فارس و اعتبار آن گفت: بسیاری در واشنگتن درباره این نکته گمانه‌زنی می‌کنند که آیا شورای همکاری خلیج فارس پس از چنین بحرانی می‌تواند سرپا بماند یا نه.

گرچه در حال حاضر مسئله قطر توجه بسیاری را به خود جلب کرده، اما در نهایت نکته اصلی اینجاست که شورای همکاری خلیج فارس دوپاره شده است. از یک طرف عربستان سعودی، امارات متحده عربی و بحرین را داریم و از طرف دیگر قطر، عمان و کویت.

همین چند روز پیش، مقام‌های عمان در بیانیه‌ای از مداخله‌های امارات متحده عربی در مسائل داخلی‌شان انتقاد کردند. شخصا می‌دانم که عمان بسیار نگران این است که چنانچه سلطان «قابوس بن سعید»، پادشاه این کشور، بر سر کار نبود عربستان و امارت متحده چه فشارهایی بر دولت جدید این کشور می‌آورند. بنابراین به گمان من، اگر قرار است توافقی صورت بگیرد، بهبود صدمات ایجاد شده زمان‌بر خواهد بود. در عین حال پرسش اصلی این است که آیا می‌توان آینده‌ای برای شورای همکاری خلیج فارس متصور شد یا خیر.   

سفیر پیشین آمریکا در یمن، با اشاره به درخواست اخیر قطر برای پیوستن به ناتو و رد آن از سوی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، درباره تاثیر آن بر بحران خلیج‌فارس گفت: به نظر من، قطر تا به حال در مورد این بحران به‌خوبی رفتار کرده. اگر بنا باشد توافقی صورت بگیرد، که بی‌تردید باید چنین شود، اوضاع باید پس از آن به حالت عادی بازگردد. اما این بستگی به نوع این توافق و شرایط آن دارد.   

معاون مدیر امور خاور نزدیک در وزارت خارجه آمریکا درباره تاثیر عملی محاصره قطر توسط چهار کشور عربی بر اقتصاد این کشور گفت: قطر در اثر این تحریم‌ها تلاش کرده منابع جدید برای خود پیدا کند و روابط اقتصادی خود با ایران را نزدیک‌تر کرده است. عمان و ترکیه نیز از جمله کشورهایی هستند که در این رابطه قطر با آن‌ها روابط خود را تسری بخشیده است. قطر توانسته وضعیت اقتصادی خود را با شرایط موجود تطبیق بدهد و اثرات آن را به حداقل برساند. البته نمی‌توان برآیندهای اقتصادی این تحریم‌ها را بر اقتصاد دوحه در نظر نگرفت. 

از سوی دیگر، در این مدت قطر سرمایه‌گذاری‌های بسیاری در آمریکا و اروپا انجام داده تا روابط حسنه‌ای میان دوحه و شرکای مهم تجاری در غرب ایجاد کند. بنابراین اندوخته ارزی آن‌ها در حال کاهش است. اما به گمان من، به‌طور کلی، اقتصاد قطر در وضعیت بسیار خوبی قرار دارد و بازارهای آن‌ها عملکرد خوبی دارند. 

جرالد فیرستاین درباره دلیل تسلیم نشدن قطر در برابر شروط سیزده‌گانه کشورهای عربی طی یک سال گذشته گفت: دیدگاه قطر این است که شروط سیزده‌گانه مطرح‌شده غیرقابل‌قبول هستند. به باور آن‌ها، عربستان و امارات متحده عربی در تلاش برای آسیب زدن به استقلال این کشور هستند و همین برای آن‌ها غیرقابل‌قبول است. 

از منظر قطر، اقدام‌های اخیر عربستان و امارات متحده عربی مساوی است با حمله به استقلال این کشور. 

او با اشاره به نقش ایران و ترکیه در این بحران گفت: در درازمدت همگان به این قضیه پی خواهند برد که هزینه‌های این بحران بسیار بیشتر از سود آن است و امید است که طرف‌های درگیر بتوانند به توافقی دست یابند. اما هنوز با این نقطه فاصله زیادی داریم. «دونالد ترامپ»، رئیس جمهوری آمریکا پیشنهاد کرده تا با سران شورای همکاری خلیج فارس دیدار کند و به کمک آن‌ها به راه‌حلی دست یابند. اما در حال حاضر، چنانچه کشورهای تحریم‌کننده از برخی مواضع خود، مانند تعطیلی شبکه خبری الجزیره در قطر، کوتاه بیایند می‌توان در جهت بهبود این قضیه قدم برداشت. از سوی دیگر، قطر هم اقداماتی را در زمینه مبارزه با تروریسم انجام داده است. بنابراین باید دید که کشورهای تحریم‌کننده چه زمانی تصمیم به تعدیل مواضع خود خواهند گرفت. 

سفیر پیشین آمریکا در یمن در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما درباره تاثیر ادامه این بحران منطقه‌ای بر تنش‌ها میان ایران و عربستان و همچنین بحران در یمن گفت: خب، تا جایی که به ایران مربوط می‌شود، این کشور از اختلاف‌ها در شورای همکاری خلیج فارس سود می‌برد. چراکه این اختلاف باعث نزدیکی کشورهایی چون قطر به تهران شده است.

به‌علاوه این‌که قطر اعلام کرده که به هیچ‌وجه نمی‌خواهد با ایران وارد منازعه نظامی شود. این امر در اوضاع و احوال فعلی و افزایش تنش‌ها میان تهران و واشنگتن بر سر خروج طرف آمریکایی از توافق هسته‌ای اهمیت بسیار دارد. در مورد بحران یمن هم باید گفت که مقوله قطر تاثیر مستقیم و بالقوه‌ای بر آن ندارد، چراکه قطر نه عضویتی در ائتلاف به رهبری عربستان سعودی دارد و نه نقش چندانی در منازعات در این منطقه. بنابراین گمان نمی‌کنم این قضیه چندان تاثیری بر یمن داشته باشد.  

 کامران برادران