گردشگری متضرر با ادعای سوددهی؟!

 براساس گزارش سازمان جهانی گردشگری ایران در سال گذشته میلادی در مجموع پذیرای چهار میلیون و ۸۶۷ هزار نفر گردشگر بوده است که این رقم در مقایسه با چهار میلیون و ۹۴۲ هزار نفر گردشگر خارجی که در سال ۲۰۱۶ به ایران سفر کردند، حاکی از رشد منفی ۵/۱ درصدی است. این درحالی است که به‌گفته مسئولان سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری سال گذشته رشد چهار درصدی ورود گردشگر خارجی را تجربه کردیم و در چهارماهه نخست امسال شاهد رشد ۴۵ درصدی ورود گردشگر خارجی به کشور نسبت به دوره مشابه سال گذشته بوده‌ایم و حدود سه میلیون و ۲۰۰ هزار گردشگر وارد کشور شد‌ه‌اند. بنابراین باید پاسخی برای تناقض میان آمارهای جهانی و آمارهای سازمان‌ گردشگری وجود داشته باشد که در این گزارش به‌دنبال آن هستیم.

با وجود مسائل اقتصادی و تحریم‌های بین‌المللی شاهد تحول روزانه وضعیت گردشگری خارجی در ایران هستیم؛ از نرخ دلار و ارز خارجی که بی‌ثبات است تا پروازهای خارجی متوقف شده در ایران همه و همه گردشگری خارجی را تهدید و ورود گردشگران ارزان قیمت را به کشور تسهیل می‌کنند. در این میان تکلیف سهم ناچیز درآمدهای ارزی کشور از ورود گردشگران خارجی به کشور همچنان نامشخص و محل پرسش است.

رشد ‌منفی صنعت گردشگری ایران

سازمان جهانی گردشگری(WTO) در جدیدترین گزارش خود از رشد منفی صنعت گردشگری ایران در بازه زمانی ۲۰۱۷-۲۰۱۶ خبر داد. بر اساس اطلاعات موجود از روندهای گردشگری بین‌المللی در سال ۲۰۱۷ میلادی، ایران در سال گذشته میلادی در مجموع پذیرای چهار میلیون و ۸۶۷ هزار نفر گردشگر بوده است که این رقم در مقایسه با چهار میلیون و ۹۴۲ هزار نفر گردشگر خارجی که در سال ۲۰۱۶ به ایران سفر کردند، حاکی از رشد منفی ۵/۱ درصدی است. همچنین شمار گردشگران خارجی ایران در سال ۲۰۱۰ نیز در این گزارش دو میلیون و ۹۳۸ هزار نفر عنوان شده است.

در این گزارش سهم ایران از بازار جهانی گردشگران بین‌المللی ۵/۱ درصد عنوان شده است. همچنین میزان درآمدهای گردشگری ایران در این گزارش در سال ۲۰۱۰ میلادی دو میلیارد و ۴۳۸ میلیون دلار و در سال ۲۰۱۶ میلادی سه میلیارد و ۷۱۳ میلیون دلار اعلام شده است، اما میزان درآمدهای گردشگری ایران در سال ۲۰۱۷ اعلام نشده است! این در حالی است که تخمین مسئولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران بر این بود که در همین سال درآمد گردشگری نزدیک به شش میلیارد دلار بوده است. پیش‌تر مسئولان سابق سازمان نیز در اعلام آمار درآمد گردشگری ایران برای سال ۹۵ مقارن با ۲۰۱۶ رقمی حدود هشت میلیارد دلار را اعلام کرده بودند، اما آمارهای اعلامی از سوی سازمان جهانی گردشگری برای سال ۲۰۱۶(سه میلیارد و ۷۱۳ میلیون دلار) حدود ۴۶ درصد کمتر است.

درآمدهای فعلی گردشگری ماندگار نیستند

یک عضو کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان تهران در گفت‌وگو با «آرمان» در ارتباط با میزان اعلام‌شده گردشگری خارجی ایران در گزارش سازمان جهانی گردشگری می‌گوید: با توجه به شرایط و مسائل کنونی ایران رشد منفی اعلام شده از سوی سازمان جهانی گردشگری منطقی است، اما این ارقام برآوردی است و نمی‌توان با قطعیت درباره آنها سخن گفت. ناصر ریاحی می‌افزاید: عمده گردشگران خارجی ایرانی گردشگران زیارتی هستند که معمولا در کشور مبدأ اقدام به تبدیل ارز می‌کنند. بنابراین میزان درآمدهای حاصله از آنها دقت چندانی ندارد و تخمینی است. او خاطرنشان می‌کند: رشد منفی گردشگری خارجی در ایران به‌دلیل شرایط مختلف ایران طبیعی است، اما انتظار می‌رود تعداد گردشگران خارجی روزبه‌روز کاهش یابد.

در صورتی که گردش خارجی قصد سفر به ایران و سپس به آمریکا یا برخی کشورهای دیگر را داشته باشد، حتی اگر سفر او پیش از سفر به ایران نیازمند دریافت ویزا نبود، اما به این دلیل از او درخواست ویزا می‌کنند. البته امروز تمهیداتی اندیشیده شده که در صورت تمایل افراد برای سفر به ایران مُهر ورود و خروج و ویزای کاغذی زده نشود و الکترونیکی باشد. ریاحی تاکید می‌کند: اخیرا به دلیل افزایش نرخ برابری ارزهای خارجی شاهد رشد آمار گردشگر خارجی در ایران بوده‌ایم و دلیل آن ارزانی سفر به ایران است.

بنابراین موقعیتی برای گردشگران حرفه‌ای برای سفر به ایران ایجاد شده است، اما در سال ۹۶ و فروردین ۹۷ که ارز قیمت سابق را داشت، ایران برای گردشگران خارجی کشوری گران محسوب می‌شد. او می‌افزاید: در هر صورت در بازه‌ای که سفر به ایران ارزان است، میزان درآمدهای گردشگری نیز به‌طور موقت افزایش می‌یابد، اما این افزایش ماندگار نیست. ریاحی تاکید می‌کند: در آینده‌ای نزدیک قیمت‌های اقامت، حمل و نقل داخلی و... خود را به نرخ برابری ارز می‌رسانند و پروازهای خارجی نیز به میزان قابل‌توجهی به ایران قطع و راه‌های مواصلاتی بسته می‌شوند.

بر اساس اطلاعیه‌ای از سوی سه- چهار شرکت هواپیمایی انگلیسی، یونانی و KLM از ۱۰ مهر(آخر ماه سپتامبر) به ایران پرواز ندارند. این در حالی است که این شرکت‌ها پرواز روزانه به ایران داشتند. پروازهای اتریشی نیز سفر مستقیم به اصفهان و شیراز را متوقف کرده‌اند و تعداد پروازهای تهران را نیز کم می‌کنند. سایر شرکت‌های هواپیمایی خارجی نیز برای سفرهای دو ماه آینده ‌خود بلیتی به مقصد ایران نمی‌فروشند و اخباری مبنی بر قطع پرواز آنها نیز به گوش می‌رسد. او خاطرنشان می‌کند: درآمد‌های روزافزون امروز در مدت زمان کوتاه برای ما سودآوری ندارند و در صورتی می‌توان برای جذب گردشگر زیرساخت و امکانات ایجاد کرد که حضور و ورود آنها پایدار و مستمر باشد.

گردشگران‌ زیارتی برای کشور درآمدزا نیستند و ورود گردشگران اروپایی، غربی و کشورهای ثروتمند نیازمند وجود آرامش در کشور و ایجاد زیرساخت‌هایی همچون هتل‌، جاده امن، خودروهای اجاره‌ای مناسب است. سرمایه‌گذاران هنگامی بر این مسائل سرمایه‌گذاری می‌‌کنند که ورود گردشگران همیشگی باشد و بخش‌خصوصی با شرایط موجود جرات سرمایه‌گذاری ندارد. برای ایجاد ظرفیت‌های گردشگری و گردشگر‌پذیری در راس این موارد نیازمند تسهیلات کم‌بهره یا حمایت‌های دولتی هستیم که با شرایط مالی کنونی دولت قطع شده است.

توریسم درمانی و مشکلات عدیده

دبیر فراکسیون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مجلس در گفت‌وگو با «آرمان» در ارتباط با آمار ورود گردشگران ‌خارجی به داخل کشور می‌گوید: بر اساس گزارشات سازمان میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور آمار گردشگری خارجی در دو- سه‌سال اخیر افزایش داشته است، اما همچنان با جایگاه و ظرفیت حقیقی ایران در زمینه گردشگری تفاوت داریم. ولی‌ا... نانواکناری می‌افزاید: باید به جاذبه‌های همه‌جانبه گردشگری ایران توجه کامل کرد. او خاطرنشان می‌کند: ایران از نظر تاریخی، جغرافیایی، گونه‌های حیوانات، نباتی و مناطق جغرافیایی گوناگون جاذبه‌های‌گردشگری حائز اهمیتی برای گردشگران خارجی دارد.

نانواکناری می‌گوید: سازمان‌گردشگری باید زیرساخت‌ها را برای گردشگر مهیا کند، اما کمترین میزان توجه به این موضوع وجود دارد و در بحث توریسم درمانی نیز دچار مشکلات زیادی هستیم. در واقع نوعی ضعف مدیریتی گردشگران‌خارجی را از سفر به ایران محروم کرده است و تبلیغات سوء کشورهای متخاصم نیز به کاهش تعداد آنها دامن می‌زند. او تاکید می‌کند: موضوع تحریم‌ها به کاهش میزان سفر گردشگران به داخل کشور انجامیده، اما این مانع اصلی ورود گردشگر به کشور نیست. به عنوان مثال گردشگران عراقی یا پاکستانی می‌توانند از ظرفیت‌های زیارتی و سیاحتی ایران بهره‌ ببرند و نبود پروازهای‌خارجی مانعی برای آنها نیست. علاوه‌بر این از نظر فرهنگی نیز باید سلیقه واحدی در ارتباط با ورود گردشگر‌خارجی داشت و به عنوان ‌مثال مازندران نباید سیاست‌ مجزایی با مشهد یا تهران در زمینه ورود گردشگر ‌خارجی داشته باشد.

آرزو ضیایی