عوامل مؤثر بر تشخیص فرصت‌های کارآفرینی

به گزارش ایسنا، کارآفرینی بنا به دلایل گوناگون ازجمله کمک به توسعه اقتصادی کشورها، ایجاد نوآوری در بازار و ارائه فرصت‌های شغلی جدید به شکل ویژه‌ای مورد توجه برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران قرار گرفته است. درواقع کارآفرینی، پیوند فرد کارآفرین و فرصت‌هاست، به‌نحوی‌که کارآفرینان در دو فرآیند مهم کشف و بهره‌برداری از فرصت‌های کارآفرینانه مشغول هستند.

شناسایی فرصت یکی از شاخص‌های کلیدی فرآیند کارآفرینی و یکی از اصلی‌ترین عوامل بقا و موفقیت کارآفرینان به شمار می‌رود. شناسایی فرصت به‌هیچ‌عنوان نتیجه تصادف نیست. این فرایند هم می‌تواند نتیجه تجزیه و جست‌وجو باشد و هم نتیجه تشخیص.

بنا بر گفته پژوهشگران، پارک‌های علم و فناوری با توجه به برخورداری از توانایی‌های بالا برای کشف و شناسایی فرصت‌ها، شرایطی را فراهم کرده‌اند تا با ایجاد شرکت‌های مختلفی، زمینه را برای کشف و تشخیص این فرصت‌ها مهیا کنند. بیشتر محققان حوزه کارآفرینانی تأیید می‌کنند که بین کارآفرینان یک سازمان، تفاوت‌های فردی در نحوه تشخیص فرصت وجود دارد. بر اساس نظریه‌های مرتبط با تشخیص فرصت‌های کارآفرینی، این تفاوت‌ها حاصل جنبه‌های مختلف شناختی و روان‌شناختی در فعالیت‌های فردی افراد طی فرآیند کارآفرینانه آنان است. همین تفاوت‌هاست که باعث می‌شود تنها برخی افراد بتوانند فرصت‌های بکر کارآفرینانه را کشف و بهره‌برداری کنند.

در همین خصوص، محققینی از پردیس فارابی دانشگاه تهران، دست به انجام پژوهشی زده‌اند که در آن، تأثیرخودکارآمدی بر تشخیص فرصت‌های کارآفرینانه با در نظر گرفتن نقش اشتیاق کارآفرینانه مورد بررسی واقع شده است.

در این پژوهش کاربردی، ۲۳۴ نفر از افراد مؤثر در ۶۰۰ شرکت دانش‌بنیان مستقر در پارک‌های علم و فناوری شهر تهران مشارکت داشته‌اند و از طریق پرسش‌نامه، داده‌های مورد نیاز پژوهشگران را فراهم آورده‌اند.

نتایج این بررسی‌ها نشان داد که خودکارآمدی کارآفرینانه تأثیر مثبت و قابل‌توجهی بر اشتیاق کارآفرینانه و همچنین تشخیص فرصت‌ها دارد. به‌علاوه، وجود اشتیاق کارآفرینانه در افراد، خود باعث تأثیرگذاری بر قدرت تشخیص فرصت‌ها می‌شود. بر این اساس، اثر میانجی اشتیاق کارآفرینانه در رابطه بین خودکارآمدی کارآفرینانه و تشخیص فرصت‌ها به تأیید پژوهشگران رسید.

در این رابطه، مرتضی اکبری، استادیار دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران و دو همکار دیگرش در این پژوهش می‌گویند: «در پارک‌های علم و فناوری، ظرفیت‌های بالایی برای تشخیص فرصت وجود دارد. بنابراین شرایطی فراهم است تا با ایجاد شرکت‌های مختلفی، زمینه را برای تشخیص این فرصت‌ها مهیا کنند. خودکارآمدی و اشتیاق کارآفرینانه اهمیت درگیر شدن افراد را در فعالیت‌هایی که در هویت آن‌ها نقش دارد، برجسته می‌کند. افزایشخودکارآمدی نه‌تنها برای کارآفرینان لازم است بلکه این خودباوری باید در بین همه اعضای سازمان اتفاق بیفتد و درنهایت به شناسایی فرصت از طرف کارآفرینان منجر شود».

آن‌ها ادامه می‌دهند: «کارآفرینان با اشتیاق کارآفرینی، نسبت به دیگران بیشتر فرصت‌ها را تشخیص داده شروع به سرمایه‌گذاری جدید می‌کنند. احساس مثبت خودکارآمدی، ایده‌های نوآورانه کارآفرینان را تسریع می‌کند و قضاوت‌های شخصی را که از ویژگی‌های روان‌شناختی نشأت می‌گیرند، به‌طرف توانمندی فرد سوق می‌دهند. طبق یافته‌های این پژوهش اشتیاق کارآفرینانه می‌تواند رابطه بین خودکارآمدی کارآفرینانه و بهره‌برداری از فرصت‌های کارآفرینانه را تحت تأثیر قرار داده و تعدیل کند».

محققین فوق بر اساس یافته‌های این پژوهش پیشنهادهایی را به‌منظور بهبود اوضاع فعلی اراده داده‌اند. به اعتقاد آنان، بایستی شاخص‌های خودکارآمدی کارآفرینانه در گزارش‌های مالی شرکت‌های دانش‌بنیان گنجانده شود تا بتوان آن‌ها را مورد ارزیابی قرار داد تا از این طریق بتوان راحت‌تر به ارزیابی این شاخص‌ها پرداخت و نقاط قوت و ضعف خود را در رابطه با این شاخص‌ها مشخص کرد و در جهت بهبود آن‌ها عمل کرد.

آن‌ها در ادامه می‌گویند: «همچنین پیشنهاد می‌شود که کارآفرینان به‌منظور تقویت به‌کارگیری منابع انسانی، خود اندازه‌گیری‌های مستمری از سطح شایستگی کارکنان داشته باشند، برای اندازه‌گیری رضایت شغلی کارکنان اقدام به ایجاد نظام اندازه‌گیری رضایت شغلی در سازمان کنند و با استفاده از اقدام‌هایی از قبیل تشویق و تنبیه در جهت حفظ و پایداری کارکنان بکوشند».

اکبری و همکارانش بر اساس یافته‌های پژوهش خود که در قالب مقاله‌ای علمی پژوهشی در نشریه «توسعه کارآفرینی» منتشر شده است، پیشنهاد کردند: «با توجه به‌ضرورت و جایگاه شرکت‌های دانش‌بنیان در افق ۱۴۰۴ و سند چشم‌انداز ۲۰ ساله کشور و با توجه به جوان بودن جمعیت کشور می‌توان با شناسایی عوامل اثرگذار و تشخیص فرصت‌ها در صنعت‌های مختلف و تقویت خودکارآمدی در میان کارآفرینان، بازارهای موجود را برای پرکردن خلاءهای کاری موجود در شرکت‌ها را شناسایی و سازمان‌دهی کرد و به‌منظور قابلیت دستیابی و استخراج بهتر باید با ایجاد زمینه گسترش تعاملات انسانی و روابط بین شبکه‌ها، دانش ضمنی موجود در لایه‌های پنهان ذهن را کشف و استخراج کرد تا در تمامی سطوح شرکت بتوان از این دانش استفاده کرد».

«توسعه کارآفرینی» فصل‌نامه‌ای علمی پژوهشی است که توسط دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران منتشر می‌شود.