ما سیمرغ نمی‌خواهیم؛ کارگردان‌هایی که جشنواره‌ی فجر را پس زدند

کمی بعد از گمانه‌زنی‌ها درباره حضور چهره‌های مطرح در جشنواره فجر امسال، خبر‌های تکمیلی وارد رسانه‌ها شد. مهم‌ترین خبر انصراف داریوش مهرجویی، حسن فتحی و شهرام مکری است که گفته‌اند فیلم‌های‌شان در جشنواره سی و هشتم حضور نخواهد داشت.

سلسله انصراف‌ها بهانه‌ای شد تا ضمن مرور دلیل این سه کارگردان، سراغ چهره‌های شاخصی برویم که در دوره‌ای نخواسته‌اند در فجر باشند. در این فهرست نام‌های معتبر زیادی به چشم می‌خورد. ابتدا دلیل انصراف هر کدام را نوشته‌ایم و در ادامه سرنوشت هر فیلم در جشنواره‌ای دیگر و نیز اکران عمومی بررسی شده است. در بخش دیگر نوشته‌ایم مصاف بعدی کارگردان‌ها با جشنواره فجر چه بوده است...

به این جمع می‌توان علیرضا داودنژاد را هم اضافه کرد. ملاقات با طوطی که رونمایی شد، منتقدان از تغییر رویه فیلم‌سازی علیرضا داودنژاد انتقاد کردند. فیلم در اکران عمومی هم با نقد‌های منفی مواجه شد که خب این اتفاق به دلیل سبک خاص فیلم‌های پیشین داودنژاد است.

این کارگردان هشت‌پا را از نظر قصه و مضمون در ادامه ملاقات با طوطی ساخته بود. وقتی حجم بالای واکنش‌های منفی را دید ترجیح داد فیلم را بدون حضور در جشنواره فجر روانه اکران کند. هشت‌پا در جشن خانه سینما شرکت کرد، اما به جایزه‌ای دست نیافت.

داریوش مهرجویی - لامینور

چرا شرکت نکرد؟ کانال سینمادیلی روایتی درباره چرایی عدم شرکت لامینور داریوش مهرجویی در جشنواره فجر امسال دارد که در ادامه مرور می‌کنیم. با این حال یک دلیل دیگر هم هست که به سابقه سنتوری برمی‌گردد. می‌دانید که این فیلم در جشنواره بیست و پنجم با استقبال مواجه شد و سیمرغ مردمی و بهترین بازیگر (بهرام رادان) را به دست آورد.

سنتوری مجوز اکران گرفت، اما یک شب قبل از نمایش عمومی مُهر توقیف خورد. لامینور به نوعی ادامه سنتوری است و داستانش به زندگی یک موزیسین می‌پردازد. مهرجویی برای جلوگیری از تکرار اتفاقات سنتوری، ترجیح داده فیلم را مستقیم روانه اکران کند.

خاصه اینکه حساسیت برخی رسانه‌ها بر روند تولید لامینور هم زیاد است. سینمادیلی نوشته: حواشی فیلم مهرجویی با حمله خبرگزاری فارس به این فیلم آغاز شد. این خبرگزاری فیلم لامینور را دارای داستانی ملتهب دانست و رضا درمیشیان، تهیه کننده فیلم را مورد انتقاد قرار داد که چرا از فارابی وام دریافت نکرده است. درمیشیان، اما در پاسخ، بنیاد فارابی را مسئول مطلب منتشر شده در این خبرگزاری دانست.

در چه رویدادی حضور یافته؟ باید دید لامینور مستقیم اکران می‌شود یا ابتدا در جشن خانه سینما داوری خواهد شد.

سرنوشت در اکران؟ به نظر می‌رسد فیلم جدید مهرجویی وضعیتی بهتر از دیگر ساخته‌های اخیرش داشته باشد.

حسن فتحی - مست عشق

چرا شرکت نکرد؟ ابتدا خبری منتشر شد که حسن فتحی برای مست عشق متقاضی حضور در جشنواره سی و هشتم فجر است. توئیت فتحی، اما حکایت از این دارد که قرار نیست مست عشق در جشنواره فجر امسال رونمایی شود: "در جشنواره امسال فیلم نخواهم داشت.

" فتحی توضیح بیشتری نداده، اما اگر پیگیر اخبار سینمایی باشید، می‌دانید که دلیل چنین تصمیمی در وهله اول جلوگیری از حساسیت‌ها است. چندی پیش خبری منتشر شد که آیت‌الله مکارم شیرازی و نوری همدانی با ساخت فیلم درباره شمس و مولانا مخالفت کرده‌اند. احتمال دیگری هم وجود دارد که فتحی برای تکمیل مراحل فنی مست عشق وقت بیشتری می‌خواهد.

در چه رویدادی حضور یافت؟ مست عشق با سرمایه‌گذاری مشترک ایران و ترکیه آماده می‌شود و هنوز نمی‌دانیم نظر طرفین درباره رونمایی از آن چیست. مستقیم در دو کشور اکران می‌شود؟ راهی یک جشنواره معتبر خواهد شد؟

سرنوشت اکران؟ به نظر می‌رسد مست عشق از فیلم‌های پرمخاطب باشد. داستان شمس و مولانا با حضور شهاب حسینی و پارسا پیروزفر به اندازه کافی وسوسه برای تماشا دارد.

مصاف بعدی با فجر: باید تا جشنواره بعدی صبر کرد، اما اگر ملاک دوره‌های پیش باشد، حسن فتحی با جشنواره فجر همراه بوده است.

شهرام مکری - جنایت بی دقت

چرا شرکت نکرد؟ شهرام مکری مصاحبه کرده و جلوی شائبه‌ها را گرفته. او دو دلیل برای عدم حضور فیلم جدیدش یعنی جنایت بی دقت، در جشنواره امسال بیان کرده است. مکری در گفتگویی که با خبرگزاری ایسنا داشته، درباره دلیل غیبتش در جشنواره فجر امسال گفته: "از آنجا که فیلم زودتر از مهلت مورد نظر جشنواره آماده نمی‌شود و نمی‌خواهم سوءتفاهمی در زمان ارسال آن به وجود آید، کار فنی را با حوصله ادامه می‌دهیم و دیگر امکان رساندن فیلم به جشنواره فجر را نداریم. "

دلیل دوم پرنکته‌تر است: "یک نکته مهم دیگر به جز نبود زمان کافی این است که به عنوان فیلم‌سازی که جشنواره فجر را تجربه کرده‌ام، احساس می‌کنم آثار من با این جشنواره خیلی در یک مسیر قرار ندارند. "

در چه رویدادی حضور یافت؟ پیش‌بینی اینکه فیلم جدید شهرام مکری بلافاصله بعد از آماده شدن در جشنواره‌های معتبر جهانی به نمایش در بیاید، سخت نیست.

سرنوشت در اکران: به جز ماهی و گربه، بقیه ساخته‌های مکری مخاطب خاص دارند.

مصان بعدى با فجر: سبک فیلم‌سازی مکری به گونه‌ای است که نمی‌توان به حضور آن‌ها در فجر امید داشت. ماهی و گربه او در بخش هنر و تجربه جشنواره فجر مورد استقبال مخاطبان و داوران قرار گرفت.

ابوالحسن داودی - هزارپا

چرا شرکت نکرد؟ تجربه تلخ ابوالحسن داودی از توقیف زادبوم باعث شد او هزارپا را به جشنواره ندهد. می‌دانید که زادبوم به رغم اینکه در جشنواره سی و هفتم سیمرغ هم گرفته بود، دچار سوءتفاهم شد. این فیلم در نهایت سال ۹۶ روی پرده رفت و برای داودی درس عبرت شد تا هزارپا را در معرض دید داوران و منتقدان قرار ندهد.

خودش هم صادقانه اعتراف کرد که: "قطعاً جشنواره می‌تواند برای دیده شدن یک فیلم گام مهمی باشد. البته بعضی فیلم‌ها هم هستند که با حضور در این جشنواره نتایج نامطلوبی می‌گیرند. برای مثال می‌توان فیلم "زادبوم" را نام برد که قربانی چنین فضا و تصمیماتی شد. "

در چه رویدادی حضور یافت؟ در رویدادی شرکت نکرد.

سرنوشت در اکران: هزارپا سال پیش اکران عمومی شد و عنوان پرفروش‌ترین فیلم سینمای ایران با ۳۸ میلیارد فروش را به دست آورد. بعد از اکران فیلم مشخص شد، تصمیم داودی خیلی هم نادرست نبوده! اولاً جنس هزارپا به جشنواره نمی‌خورد، وانگهی اکران آن در جشنواره ایجاد حساسیت می‌کرد. در روز‌های ابتدایی اکران هزارپا، چند واکنش تند رسانه‌ای شاهد بودیم، اما در ادامه فروکش کرد.

مصاف بعدی با فجر: رابطه داودی با جشنواره همیشه خوب بوده است؛ هم فیلم‌هایش را شرکت داده و هم گاهی داور و عضو هیات انتخاب بوده است. باید ببینیم چه تصمیمی برای فیلم بعدی‌اش دارد.

کمال تبریزی - ما همه با هم هستیم

چرا شرکت نکرد؟ تلخ‌ترین تجربه کمال تبریزی از جشنواره فجر به سرنوشت مارمولک برمی‌گردد. فیلم در این رویداد دیده شد و همین، اکران نوروزی‌اش را به تعویق انداخت.

اردیبهشت روی پرده رفت و خیلی زود توقیف شد. کمال تبریزی سال پیش و در آستانه جشنواره فجر به همکارانش توصیه کرد قید حضور در جشنواره فجر را بزنند: "توصیه من این است، اگر فیلم‌هایی همچون مارمولک و یا مارموز ساخته می‌شود که بعضاً موضوعات حساسی دارد، اصلاً در جشنواره‌های فیلم فجر و یا جشنواره‌های دیگر نمایش داده نشود و مستقیم از تولید به نمایش برسد. "

در چه رویدادی حضور یافت؟ در جشنواره‌ای حضور نداشت.

سرنوشت در اکران؟ کمال تبریزی مارموز را در جشنواره جهانی فجر نمایش داده بود که در اکران عمومی هم گرفتار مشکل نشد. او، اما ما همه با هم هستیم را امسال به‌طور مستقیم روانه اکران کرد. جالب آن که این فیلم حرف گزنده‌ای که بخواهد منجر به توقیفش بشود ندارد!

دلیل اصلی‌تر که می‌توان برای اکران مستقیم فیلم عنوان کرد، این است: ما همه با هم هستیم فیلمی نیست که بتواند نظر هیات انتخاب را جلب کند و مجوز حضور در جشنواره فجر را به دست بیاورد.

مصاف بعدی با فجر: تبریزی این روز‌ها مشغول ساخت رستگاری جهان است و گفته می‌شود فرم شرکت در جشنواره را پر کرده.

اصغر فرهادی - فروشنده

چرا شرکت نکرد؟ در آستانه جشنواره سی و چهارم فجر شایعه‌ای رسانه‌ای شد که فروشنده از این رویداد کنار گذاشته شده. روابط عمومی فیلم هم بلافاصله جواب داد که از ابتدا هم قرار نبوده این فیلم در جشنواره فیلم فجر به نمایش دربیاید.

در چه رویدادی حضور یافت؟ زمان گذشت و خبر رسید فروشنده در جشنواره کن شرکت کرده است. این‌گونه مشخص شد، چرا اصغر فرهادی فیلمش را به فجر نداده. هفتمین فیلم بلند اصغر فرهادی در مراسم اختتامیه جشنواره کن، جایزه بهترین فیلمنامه را گرفت و شهاب حسینی هم برنده جایزه بهترین بازیگر مرد شد.

فروشنده به عنوان نماینده ایران در اسکار ۲۰۱۷ به آکادمی اسکار معرفی شد و جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان را به‌دست آورد. فروشنده به جوایز معتبر زیاد خارجی دیگری هم دست یافت. در جشن خانه سینما هم شرکت کرد و هفت تندیس را از آن خود کرد.

سرنوشت در اکران: فروشنده سال ۹۵ در ایران روی پرده رفت و به فروشی نزدیک به ۱۷ میلیارد تومان دست یافت.

مصاف بعدی با فجر: اصغر فرهادی بعد از موفقیت جهانی جدایی نادر از سیمین، تصمیم گرفت فیلم‌هایش را به فجر ندهد. این اتفاق با فروشنده رخ داده و به نظر می‌رسد ساخته‌های بعدی‌اش در ایران نیز همین سرنوشت را پیدا کنند.

مسعود کیمیایی - محاکمه در خیابان

چرا شرکت نکرد؟ جشنواره فجر با فیلم‌های مسعود کیمیایی مهربان نبود و چه بسا او سال ۸۷ به همین دلیل محاکمه در خیابان را به جشنواره نداد.

داستان فیلم را هم که می‌دانید: در روز عروسی امیر با مرجان، حبیب یکی از دوستان امیر به او خبر می‌دهد که همسر مردی به نام عبد، حرف‌هایی در مورد رابطه مرجان و شوهرش می‌زند و ادعا می‌کند که از او بچه‌دار هم شده و آن را سقط کرده است. امیر به سراغ همسر عبد می‌رود و شماره تلفن همراه عبد را می‌گیرد. امیر با مرجان برخورد تندی می‌کند، مرجان خود را بی‌گناه می‌داند.

در چه رویدادی حضور یافت؟ فیلم در جشنواره‌ای حاضر نشد.

سرنوشت در اکران؟ محاکمه در خیابان سال ۸۸ روی پرده رفت که فروش متوسطی داشت.

مصاف بعدی با فجر: دو سال بعد جرم مسعود کیمیایی در جشنواره فجر حضور یافت و شش سیمرغ از جمله جایزه بهترین فیلم را به دست آورد. جرم موفق‌ترین فیلم کیمیایی در همه ادوار جشنواره فجر به حساب می‌آید.

فیلم بعدی او یعنی متروپل در جشنواره توفیقی به دست نیاورد. با این‌حال کیمیایی باز هم با فیلم پر حاشیه قاتل اهلی در فجر حاضر شد. او امسال خون شد را برای حضور در این رویداد آماده کرده است.

ابراهیم حاتمی کیا - دعوت

چرا شرکت نکرد؟ پانزدهیمن فیلم ابراهیم حاتمی‌کیا مضمونی متفاوت از ساخته‌های پیشین او داشت. دعوت همان‌طور که می‌دانید درباره فرزندآوری یا به عبارت دیگر هشدار درباره زیاد شدن سقط جنین است. حاتمی‌کیا فیلمش را مثل همیشه در سکوت خبری ساخت، اما در میانه تولید محتوای آن فاش شد.

در حالی که رسانه‌ها گمان می‌کردند این کارگردان دعوت را برای جشنواره آماده می‌کند، خبر آمد فیلم اکران عمومی می‌شود. این اتفاق چند ماه مانده به فجر در سال ۸۷ رخ داد. یک برداشت نزدیک به واقعیت این است که حاتمی‌کیا نخواسته مسیر جدید فیلم‌سازی‌اش را در معرض قضاوت داوران قرار دهد.

در چه رویدادی حضور یافت؟ دعوت در دوازدهمین جشن خانه سینما حضور یافت و در ۱۰ رشته کاندیدا شد. گوهر خیراندیش هم تندیس گرفت.

سرنوشت در اکران؟ دعوت اکران خوبی داشت و به فروش نزدیک به ۵۰۰ میلیون تومانی دست یافت. هم‌زمان بحث و نظر درباره رویکرد جدید ابراهیم حاتمی‌کیا در مطبوعات داغ بود.

مصاف بعدی با فجر: حاتمی‌کیا دو سال بعد فیلم گزارش یک جشن را برای جشنواره آماده کرد که هرگز رنگ اکران عمومی ندید. حاتمی‌کیا در ادامه با فیلم‌های چ، بادیگارد و به وقت شام در جشنواره حاضر شد؛ فیلم‌هایی که بازگشت او به مسیر فیلم‌سازی‌اش تعبیر می‌شود. او برای این فیلم‌ها سیمرغ هم گرفت و حالا با خروج در راه فجر است.

کیومرث پوراحمد - شب یلدا

چرا شرکت نکرد؟ کیومرث پوراحمد شش سال بعد از خواهران غریب فیلم نساخت. شب یلدا پایان دوری موقت این کارگردان از سینما بود که البته ترجیح داد آن را در معرض قضاوت داوران قرار ندهد. دلیل دقیق این تصمیم را نمی‌دانیم و همین‌قدر اطلاع داریم که پوراحمد شب یلدا را مستقیم روانه اکران کرده است. شب یلدا در چند جشنواره فرعی داخلی از جمله فیلم اجتماعی آبادان و چند جشنوراه خارجی هم شرکت کرد.

در چه رویدادی حضور یافت؟ شب یلدا در جشن خانه سینما داوری شد. این فیلم در هفت رشته نامزد بود و درنهایت محمدرضا فروتن به خاطر بازی خوبش موفق شد تندیس بهترین بازیگر نقش اصلی را از آن خود کند.

سرنوشت در اکران؟ فیلم سال ۸۰ روی پرده رفت و استقبال نسبتاً خوبی از آن شد. این فیلم فقط در تهران به فروش ۱۰۰ میلیون تومانی دست یافت.

مصاف بعدی با فجر: کیومرث پوراحمد بعد از آن شش فیلم ساخت که همگی در جشنواره فجر حضور داشتند. موفق‌ترینش اتوبوس شب است که زنده‌یاد خسرو شکیبایی به خاطر آن به جایزه رسید. ۵۰ قدم آخر هم با انتقاد برخی منتقدان و اهالی رسانه مواجه شد که خب معلوم شد نسخه نهایی، مطلوب کارگردان نبوده. او سال پیش با تیغ و ترمه در جشنواره حاضر بود که توفیقی به دست نیاورد.

رخشان بنی‌اعتماد - زیر پوست شهر

چرا شرکت نکرد؟ روایت دقیقی از چرایی تصمیم رخشان بنی‌اعتماد مبنی بر عدم شرکت فیلمش در جشنواره فجر نداریم. زیر پوست شهر موضوعی داغ را محور قرار داد و به مشکلات موجود در جامعه طعنه می‌زند. حتی سیاست را به چالش می‌کشد و چه بسا سازندگان برای پیش‌گیری از حساسیت‌ها تصمیم به اکران فیلم پیش از جشنواره گرفته باشند.

در چه رویدادی حضور یافت؟ زیر پوست شهر ابتدا در جشن خانه سینما داوری شد. این فیلم پنج تندیس بهترین کارگردانی را به دست آورد. فیلم در جشنواره‌های خارجی هم حضور یافت و جوایز متعددی از جمله نبتیک را از آن خود کرد.

سرنوشت در اکران؟ فیلم اکران موفقی داشت، اما مهم‌تر از آن بحث‌های دامنه‌داری بود که در رسانه‌ها درباره زیر پوست شهر شکل گرفت. این فیلم خیلی زود تبدیل به یکی از آثار محبوب منتقدان شد که همچنان می‌توان نامش را در میان برگزیده‌های منتقدان دید.

مصاف بعدی با فجر: گیلانه و خون بازی بدون مشکل به جشنواره راه یافتند. دومی چندین سیمرغ را از آن خود کرد. قصه‌ها را، اما رخشان بنی‌اعتماد در اعتراض به سیاست‌های سینمایی دولت احمدی‌نژاد به جشنواره نداد. این فیلم در جشنواره سی و دوم رونمایی شد.

بهروز افخمی - شوکران

چرا شرکت نکرد؟ شوکران داستان مردی متأهل که عاشق پرستاری می‌شود و او را به عقد موقت در می‌آورد، روایت می‌کند. در شوکران برای اولین بار در سینمای پس از انقلاب، رابطه مردی مذهبی با یک زن در قالب صیغه شرعی به تصویر کشیده شده و همین‌قدر کافی است بدانیم که با چه سوژه حساسی مواجه‌ایم! شوکران با تیزهوشی سازندگان به جشنواره فجر داده نشد تا گرفتار حساسیت‌های کاذب نشود.

در چه رویدادی حضور یافت؟ در جشن خانه سینما حضور یافت و در هفت رشته نامزد شد. در چند جشنواره خارجی هم حضور یافت.

سرنوشت در اکران؟ شوکران نوروز ۷۹ اکران عمومی شد و مورد استقبال قرار گرفت. با این حال تداوم نمایش آن هم از اتفاق‌های مثبت آن سال‌ها است. به قول یکی از رسانه‌ها در انتهای دهه ۷۰ پایین کشیدن فیلم‌ها از پرده سینما باب نبود وگرنه این اتفاق برای شوکران هم رخ می‌داد. البته فیلم با اعتراض پرستاران مواجه شد که به کاراکتر سیما ریاحی اعتراض داشتند.

مصاف بعدی با فجر: بهروز افخمی بعد از آن با گاوخونی، فرزند صبح، آذر، شهدخت، پرویز و دیگران و روباه در جشنواره حاضر بود. فرزند صبح در بخش خارج از مسابقه به نمایش در آمد که کیفیت آن مورد تأیید کارگردان نبود و حالا نسخه تازه‌ای از آن آماده شده است. آذر، شهدخت، پرویز و دیگران، سیمرغ بهترین فیلم و فیلمنامه را گرفت.

رسول ملاقلی‌پور - نسل سوخته

چرا شرکت نکرد؟ زنده‌یاد رسول ملاقلی‌پور سال ۷۷ فیلم اعتراضی کمکم کن را ساخت. فیلمی دغدغه‌مند، اما با ساختاری نه‌چندان قابل دفاع. کمکم کن که در جشنواره رونمایی شد، استقبال سرد منتقدان را به خود دید. فیلم در اکران هم درجه کیفی جیم گرفت و در سینما‌های ممتاز اجازه نمایش نیافت.

مجموع این اتفاقات دلخوری ملاقلی‌پور را به همراه داشت. او فیلم بعدی‌اش نسل سوخته را هم که رویکردی تند و تیز داشت، به جشنواره نداد تا این‌گونه دلخوری‌اش را به رخ بکشد.

در چه رویدادی حضور یافت؟ نسل سوخته در چهارمین دوره جشن خانه سینما حضور داشت. این فیلم در پنج رشته نامزد بود و در نهایت تندیس بهترین فیلم‌برداری را از آن خود کرد.

سرنوشت در اکران؟ نسل سوخته بیشتر از کمکم کن دیده شد و اکران بهتری داشت. فیلم در محافل دانشجویی آن زمان مورد توجه بود که آن را زبان حال خود می‌دانستند. جالب آنکه علی قلی‌پور عقیده دارد، در نسل سوخته خلأ‌هایی وجود دارد و تماشاچی در جا‌هایی ارتباطش با فیلم قطع می‌شود، چون ملاقلی‌پور سیاسی نبوده، اما فیلم شبه‌سیاسی ساخته است.

مصاف بعدی با فجر: زنده‌یاد ملاقلی‌پور سه فیلم بعدی‌اش را در جشنواره شرکت داد: قارچ سمی، مزرعه پدری و میم مثل مادر.

احمد رنجبر