اصولا ساختار اقتصاد هنر در ایران به شیوه‌ای سیستماتیک پنهان‌کار است و قابل نفوذ نیست. اگرچه در هفته‌های پایانی سال گذشته سامانه آنلاین میزان فروش فیلم‌ها در اکران رونمایی شد اما اقتصاد سینما و به بیان دقیق‌تر اقتصاد تولید در سینما هنوز یکی از رازآلودترین و تاریک‌ترین تالارهای اقتصاد ایران است. حسین انتظامی، رئیس جدید سازمان سینمایی که البته پیشینه‌ای مطبوعاتی دارد با ورودش به سینما شعار شفاف‌سازی داده است؛ شعاری که تا امروز جز برخی پاسخ‌های کلی به پرسش‌های خبرنگاران و بیان برخی جملات قصار دستمایه چندانی نداشته است.
باری نکته آن است که شفاف نبودن اقتصاد هنر در ایران، امکان مقایسه بازارهای هنری ایران و دیگر کشورها را پیچیده کرده است. با این همه همواره گزارش‌هایی از میزان فروش، تورم یا بازاریابی آثار هنری در کشورهای مختلف و ایران منتشر می‌شود اما همه اینها برای فهم و اثرگذاری نیاز به تبصره‌های بسیار دارد. پیش از این صفحه گزارشی درباره کاهش سرانه مصرف فرهنگی در ایران منتشر کردیم و در ادامه آن گزارش، امروز مصرف تئاتر در بریتانیا، آمریکا و ایران را مقایسه می‌کنیم.
بحران اقتصادی و تئاتر
اروپا و آمریکا هم در سال‌های اخیر با بحران‌های اقتصادی دست و پنجه نرم کرده‌اند و آنچه در نگاه اول به ذهن کسی از قاره‌ای دیگر می‌رسد این است که این بحران باید در گام اول، هنر و به خصوص تئاتر را از فهرست هزینه‌کردهای خانواده‌های این دو قاره کم کند. در این راستا، نگاهی به وضعیت تئاتر در بریتانیا و آمریکا داشته‌ایم.
بریتانیا: سازمان تئاتر بریتانیا هر ساله کمک هزینه‌ای از دولت برای حمایت از تئاتر دریافت می‌کند و در کنارش با تولیدکنندگان و واحدهای اقتصادی و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی متعددی همکاری دارد که در تامین بودجه سالانه این سازمان نقشی اساسی دارند. این سازمان تئاتر شامل مجموع کشورهای پادشاهی بریتانیا شامل انگلیس، اسکاتلند، ولز و ایرلند شمالی می‌شود و کمک‌های مالی خود را به ۱۳۰۰ سالن فعال نمایشی این محدوده می‌دهد.
جالب است بدانید، در سال ۲۰۱۸ بیش از ۳۴ میلیون بلیت برای مجموعا ۶۲ هزار و ۹۴۵ اجرای به صحنه رفته در این سالن‌ها فروخته شده است که ۱۸ هزار و ۷۰۸ نمایش آن تنها در شهر لندن اجرا شده بود. هرچند طی سال‌های اخیر، کشورهای اروپایی و آمریکایی با بحران‌های اقتصادی مواجه شده بودند، اما در سال میلادی گذشته، ۶۱ درصد صندلی‌های تئاتری بریتانیا پر شد که چرخه اقتصادی حاصل از آن در مجموع بیش از یک میلیارد و ۲۸۰ میلیون پوند بوده است. نکته جالب توجه در این آمار، درصد بسیار کم افزایش قیمت بلیت در سال ۲۰۱۸ نسبت به سال قبل آن بوده است؛ در سال ۲۰۱۸ با افزایش ۸درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته، متوسط قیمت بلیت تئاتر به ۲۷ پوند و ۱۰ پنس رسیده است. در سال ۲۰۱۷ این افزایش قیمت بلیت نسبت به سال ۲۰۱۶ حتی کمتر از این هم بوده است؛ افزایش قیمت بلیت در ۲۰۱۷ تنها یک و نیم درصد بوده که متوسط قیمت آن را به ۲۵ پوند و ۸ پنس رسانده بود. این درحالی است که به‌طور متوسط، دستمزد هر ساعت کار یک کارگر در بریتانیا بیش از ۸ پوند بوده است؛ در واقع تئاتر برای یک کارگر بریتانیایی نه کالایی لوکس و پر هزینه که یک سرگرمی و هنر نسبتا ارزان‌قیمت و در دسترس محسوب می‌شود.
آمریکا: اما در قاره‌ای دیگر که به تئاترگران‌قیمتش مشهور است هم مخاطبان تئاتر، تنها از اشراف و ثروتمندان تشکیل نمی‌شوند؛ طبق آخرین آماری که از ایالات‌متحده آمریکا در دست است، در بهار سال ۲۰۱۶ بیش از ۴۷ میلیون آمریکایی در طول یک ماه دست‌کم به تماشای یک تئاتر رفته بودند. مجموعه برادوی که گران‌قیمت‌ترین تئاترهای آمریکایی را روی صحنه می‌برد، با ۴۰ سالن فعال، در طول سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸ بیش از یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار درآمد از ۱۳ میلیون نفر تماشاگر خود داشته است. در حالی که متوسط قیمت بلیت تئاترهای اجرا شده در این سالن‌ها ۱۲۳ دلار و ۷ سنت بود. برای یک مقایسه ساده، باید نگاهی به قیمت بلیت تئاتر در ایران و درصد افزایش آن نسبت به سال گذشته و همچنین نحوه حمایت دولت از هنرهای نمایشی داشته باشیم.
ایران: نگاهی گذرا به مجموعه تئاترشهر که با وجود گسترش سالن‌های تئاتری، هنوز به اعتقاد هنرمندان و تماشاگران، قلب تئاترپایتخت محسوب می‌شود نشان می‌دهد تئاتر در این مجموعه دولتی حال و روز خوشی ندارد؛ در سال ۱۳۹۷، تئاتر شهر میزبان ۱۱۷هزار و ۷۲۳ مخاطب بوده است که نسبت به سال ۱۳۹۶ و فروش ۸ میلیارد و ۵۰۰میلیون تومانی‌اش، با ۴/ ۲۵ درصد کاهش مخاطب روبه‌رو بوده است. این کاهش مخاطب بر درآمد گیشه تئاتر شهر نیز تاثیر منفی گذاشته است. به‌طوری‌که در سال گذشته، سهم تئاتر شهر از فروش نمایش‌ها نزدیک به ۶میلیارد تومان بوده است. امسال در سال ۹۸ میانگین قیمت بلیت تئاتر دست‌کم ۲۵ تا ۳۰هزار تومان است. با توجه به اینکه حداقل حقوق روزانه یک کارگر در ایران ۵۰ هزار تومان است، یعنی حقوق هر کارگر ایرانی در هر ساعت حدود ۶۵۰۰ تومان است. بنابراین تئاتر در ایران برای کارگران یک مصرف فرهنگی لوکس به شمار می‌آید.
- 12
- 1
