موقعیت تلویزیون در جامعه ایرانی

روابط عمومی سازمان صداوسیما دیروز جدیدترین نتایج نظرسنجی درباره سریال‌های تلویزیونی سیما را اعلام کرد؛ نظرسنجی‌ای که از موفقیت این رسانه در جذب مخاطب، دست‌کم از نظر تماشای مجموعه‌های تلویزیونی حکایت دارد. در دوره‌ای که بسیاری از سریال‌های شبکه‌های سیما تکراری است و برخی از آنها در ماه‌های گذشته پرحاشیه بوده، ارائه چنین آماری از نظر برخی بسیار خوش‌بینانه به‌نظر می‌رسد و با توجه به اینکه این نظرسنجی‌ از سوی خود این سازمان منتشر می‌شود، نه نهادی مستقل، انتقادهایی را در پی داشته است. این آمار روایت می‌کند که حدود ۷۹ درصد از مردم در سراسر کشور بیننده برنامه‌های سیما هستند و حدود ۵۰ درصد حداقل پای یکی از سریال‌های جدید تلویزیون نشسته‌اند.

در غیاب رسانه‌های رقیبی مثل شبکه‌های خصوصی تلویزیونی و انحصار ارائه آمار، بروز چنین انتقادهایی طبیعی به‌نظر می‌رسد. در همین رابطه مجید رضاییان، استاد دانشگاه و پژوهشگر ارتباطات در گفت‌وگو با «ایرنا» بر این نکته تاکید کرده و گفته است: «علی‌رغم آمار و ارقام عجیبی که صداوسیما از استقبال مردم از برنامه‌هایش می‌دهد، اما ریزش مخاطبان تلویزیون، تکراری شدن برنامه‌ها و مجریان شبکه‌های تلویزیونی و روی آوردن مردم به سمت شبکه‌های ماهواره‌ای بر کسی پوشیده نیست.

گسترش اینترنت و تلویزیون‌های اینترنتی هم نشان‌دهنده این موضوع است که برخی برنامه‌سازان از تلویزیون ناامید شده‌اند و به دنبال یک فضای جدید و باز هستند. مهاجرت هنرمندان، محرومیت و ممنوعیت مجریان و برنامه‌سازان مؤثر و محبوب و انحصار گفتمانی و تبلیغ یک سلیقه خاص سیاسی در رسانه حاکمیتی، مواردی هستند که لزوم راه‌اندازی شبکه‌های خصوصی را دوباره تداعی می‌کنند.» بدیهی است با ایجاد رقبای جدید، آمارها نیز شکل تازه‌ای به خود خواهند گرفت و مهم‌تر از آن نظارت بهتری بر مکانیزم سنجش نظرسنجی و راستی‌آزمایی آن صورت خواهد گرفت ولی تا پیش از محقق شدن این مهم، مسوولان فرهنگی و برنامه‌سازان به ناچار باید به همین آمارهای ارائه شده اتکا کنند و براساس آن نقشه راهی برای جذب مخاطب برای خود ترسیم کنند.

سریال‌های پر بیننده

فوق‌لیسانسه‌ها: طبق آمار ارائه شده از سوی صدا و سیما، سریال فوق‌لیسانسه‌های شبکه سه سیما با ۹/ ۴۰ درصد بیننده در صدر سریال‌های سیما قرار گرفته است. این مجموعه تلویزیونی که به نویسندگی و کارگردانی سروش صحت از شبکه سه پخش شد دنباله سریال لیسانسه‌ها است که در ۲۸ قسمت ۴۰ دقیقه‌ای از ۱۷ آبان تا ۱۶ آذر ۱۳۹۸ روی آنتن رفت. این نظرسنجی نشان می‌دهد ۷/ ۵۹ درصد بینندگان این سریال در حد زیاد و ۶/ ۳۰ درصد در حد کم از این سریال رضایت داشته‌اند و ۷/ ۹ درصد اصلا از آن رضایت نداشته‌اند. آخرین فصلی که از این مجموعه تلویزیونی پیش از فوق‌لیسانسه‌ها از شبکه سه سیما پخش شده بود توانسته بود ۶/ ۳۴ درصد بیننده پای خود بنشاند. در میان جنبه‌های مختلف سریال فوق لیسانسه‌ها ۹/ ۷۵‌درصد بینندگان، آن را از نظر بازی هنرپیشه‌ها و ۱/ ۶۹ درصد هم از نظر تیتراژ در حد زیاد موفق دانسته‌اند.

وارش: این مجموعه به کارگردانی احمد کاوری که در زمان پخش، اعتراض‌هایی نیز از جانب مردم گیلان به دنبال داشت طبق این نظرسنجی از سریال‌های پرطرفدار ماه‌های اخیر محسوب می‌شود. هشت قسمت ابتدایی سریال وارش هم که همچنان از شبکه سه سیما در حال پخش است، ۶/ ۳۲ درصد از مردم را با خود همراه کرده است که ۳/ ۸۹ درصد از آنها در حد زیاد از این سریال رضایت داشته‌اند.

در میان جنبه‌های مختلف سریال وارش ۸/ ۸۹ درصد از بینندگان آن را از نظربازی هنرپیشه‌ها، ۱/ ۸۵ درصد ازنظر تیتراژ، ۲/ ۸۴ درصد ازنظر جذابیت داستان، ۷/ ۸۳ درصد ازنظر باورپذیر بودن شخصیت‌ها و ۵/ ۷۹ درصد هم از نظر آموزنده بودن در حد زیاد موفق ارزیابی کرده‌اند.حکایت کمال: براساس نظرسنجی صدا و سیما، حکایت‌های کمال به کارگردانی قدرت‌الله صلح میرزایی با پخش از شبکه دو سیما هم توانست حدود شش‌هفته‌ای که میهمان خانه‌های مردم بود ۱/ ۲۵ درصد از هم‌وطنان را پای خود بنشاند که ۴/ ۸۵ درصد از آنها در حد زیاد از این سریال رضایت داشته‌اند.

۱/ ۸۴ درصد از بینندگان، این سریال را از نظربازی هنرپیشه‌ها، ۸/ ۸۰ درصد از نظر آموزنده بودن، ۵/ ۷۹ درصد از نظر تیتراژ، ۵/ ۷۹ درصد از نظر باورپذیر بودن شخصیت‌ها و ۱/ ۷۸ درصد از نظر جذابیت داستان آن را در حد زیاد موفق دانسته‌اند.به رنگ خاک: طبق نظرسنجی ارائه شده این سریال به کارگردانی حسن لفابیان با پخش از شبکه یک سیما ۴/ ۲۲ درصد بیننده را جذب کرده است که ۴/ ۶۸ درصد در حد زیاد و ۴/ ۲۹ درصد در حد کم از آن رضایت داشته‌اند و ۲/ ۲ درصد هم اصلا از آن راضی نبوده‌اند. در میان جنبه‌های مختلف سریال به رنگ خاک، ۷/ ۷۵ درصد از بینندگان آن را از نظر بازی هنرپیشه‌ها و ۴/ ۶۸ درصد هم از نظر تیتراژ سریال آن را در حد زیاد موفق ارزیابی کرده‌اند.

سریال‌های تکراری

طبق آخرین نظرسنجی صدا و سیما ۶/ ۲۸ درصد از مردم با پخش سریال‌های تکراری در حد زیاد موافقند و در مقابل ۹/ ۲۵درصد از آنها هم در حد کم نسبت به پخش سریال‌های تکراری از شبکه‌های مختلف سیما نظر مثبت دارند و ۵/ ۴۵ درصد از مردم هم اصلا با پخش سریال‌های تکراری موافق نیستند. براساس نتایج این آمار، در میان سریال‌های تکراری که از شبکه‌های مختلف سیما پخش می‌شود، «دلدادگان» با ۱۳ درصد و «بانوی عمارت» با حدود ۱۰ درصد بیننده در صدر سریال‌های تکراری قرار گرفته‌اند. این دو سریال در یک ماه گذشته از شبکه آی‌فیلم برون‌مرزی پخش‌شده‌اند.