سقوط آزاد «فروش خودرو» در بهمن

صورت‌های مالی ۳ خودروساز بزرگ کشور نشان می‌دهد آنها در ۱۱ ماه امسال نزدیک به ۸۰۰‌هزار دستگاه از محصولات خود را به فروش رسانده‌اند و این در حالی است که میزان تولید آنها حدودا ۳۰‌هزار دستگاه بیشتر بوده است. با توجه به این آمار، ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو نزدیک به ۴‌درصد از تولید ۱۱ ماهه خود را تا پایان بهمن، روانه انبار کرده‌اند. همچنین آمار تولید ماهانه خودروسازان بزرگ کشور نشان می‌دهد آنها در بهمن و نسبت به دی، خودروی کمتری به فروش رسانده‌اند. طبق آمار ارائه شده به بورس، در دی ماه میزان فروش غول‌های جاده مخصوص حدودا ۱۱۰‌هزار دستگاه بوده و این در حالی است که فروش آنها در بهمن به ۷۰‌هزار دستگاه نیز نرسیده است. با توجه به آمار مربوطه، فروش خودروسازان بزرگ در دومین ماه زمستان و نسبت به ماه نخست این فصل، حدود ۴۳‌درصد افت کرده است.

به گزارش دنیای اقتصاد، به این ترتیب با در نظر گرفتن اوضاع فروش خودروسازان از ابتدای سال تا پایان ماه یازدهم، مشخص می‌شود بیشترین میزان افت فروش در بهمن رخ داده، رکوردی که قبلا به مرداد ماه اختصاص داشت. طبق آمار، در مجموع کل فروش خودروسازان طی نخستین ماه سال، ۶۶‌هزار و ۹۲۰دستگاه بوده و این در حالی است که در اردیبهشت، فروش آنها سقوط کرده و به ۴۰‌هزار و ۵۲۱ دستگاه رسیده است. با این حساب، فروش سه خودروساز بزرگ کشور در اردیبهشت و نسبت به فروردین، ۴۰درصد افت داشته است. در خرداد اما مجموع فروش به بالای ۷۸هزار دستگاه رسیده تا خودروسازان ۹۵‌درصد محصول بیشتری نسبت به اردیبهشت بفروشند. آمار فروش خودروسازان اما در تیر به اوج رسیده و از قله ۱۰۰‌هزار دستگاه هم عبور کرده است. با توجه به فروش ۱۰۲‌هزار و ۲۲۳ دستگاهی خودروسازان در تیر، آنها نسبت به خرداد ۳۱درصد بیشتر محصول فروخته‌‌‌اند.

در مرداد اما فروش سقوط کرده و به کمی بیش از ۶۰هزار دستگاه رسیده تا تعداد محصولات فروخته‌‌‌شده توسط خودروسازان بزرگ در این ماه و نسبت به تیر، ۴۱‌درصد افت کند. خودروسازان بزرگ در شهریور اوضاع بسیار بهتری داشته‌اند، به نحوی که فروشی ۷۳‌هزار و ۷۶۴ دستگاهی را از خود به جا گذاشته‌اند. این آمار نشان‌دهنده رشد ۳۰‌درصدی فروش خودروسازان در شهریور نسبت به مرداد است. در مهر اما فروش باز هم نزولی شده، به نحوی که خودروسازان بزرگ ۶۲‌هزار و ۲۸۷ دستگاه محصول به فروش رسانده و نسبت به شهریور حدود ۱۶‌درصد محصول کمتری فروخته‌اند. در آبان هرچند فروش خودروسازان بهبود یافته، اما میزان آن کمتر از ۳‌هزار دستگاه بوده است. فروش ۷۳‌هزار و ۳۵۹ دستگاهی خودروسازان در آذر سبب شده آنها حدود ۱۳‌درصد محصول بیشتری نسبت به آبان بفروشند. در دی ماه اما خودروسازان به قله فروش رسیده‌اند، چه آنکه با جهشی حدودا ۵۰‌درصدی، بالغ بر ۱۰۹‌هزار دستگاه خودروی تولیدی را فروخته‌اند. با این حال اما آمار فروش در بهمن سقوط کرده و با افتی حدودا ۴۳‌درصدی به حدود ۶۲‌هزار دستگاه رسیده است.

این در حالی است که خودروسازان از چند هفته پیش تاکتیک تولید خود را تغییر داده و تجاری‌سازی محصولات دپویی را در اولویت قرار داده‌اند. به عبارت بهتر، خودروسازان به جای آنکه تولید را توام با محصولات به قول خودشان «ناقص» بالا ببرند، تکمیل و تجاری‌سازی محصولات مانده در انبار (همان‌ها که می‌گویند به دلیل کسری قطعه، ناقص هستند) را تسریع کرده‌‌‌اند. در آماری هم که چندی پیش پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی در مورد موجودی انبار خودروسازان منتشر کرد، مشخص شد که روند ترخیص خودروهای دپویی در دی ماه سرعت گرفته است. آمار موجود نشان می‌دهد خودروسازان در دی ماه فروش بیشتری در مقایسه با تولید داشته‌اند. بر این اساس، در نخستین ماه زمستان، روند تجاری‌سازی خودروهای دپویی سرعت گرفته و این در حالی است که آمار بهمن نشان می‌دهد در این ماه باز هم فروش از تولید جا مانده است. بنابر گزارش اعلامی خودروسازان به بورس، چیزی حدود ۹‌درصد از تولیدات سه خودروساز بزرگ کشور در بهمن، راهی انبار شده است. نکته مهم دیگری که در دل آمار نهفته است، به روند کاهشی تیراژ و همزمان با آن، ادامه انبار کردن خودروها، مربوط می‌شود. خودروسازان در دی با وجود آنکه تولید بیشتری نسبت به بهمن داشتند، محصول بیشتری (نسبت به تیراژ) فروختند و این موضوع از سرعت گرفتن ترخیص خودروهای دپویی حکایت داشت. اما در بهمن ماه علاوه بر اینکه تیراژ کاهشی شده، باز هم بخشی از محصولات تولیدی به انبار رفته‌اند.

اگر ادعای خودروسازان مبنی بر ناقص بودن خودروهای انباری را بپذیریم، آنها در بهمن و با وجود آنکه تکمیل و تجاری‌سازی ناقصی‌ها در اولویت قرار گرفته و تولید پایین آمده، باز هم محصول دارای کسری قطعه ساخته‌اند. این در حالی است که ادعای دیگری در مورد خودروهای دپویی مطرح می‌شود و آن، احتکاری بودنشان است. خیلی‌ها از جمله برخی نهادهای نظارتی مانند سازمان بازرسی کل کشور، شائبه‌هایی را مبنی بر ناقص نبودن خودروهای انبار شده مطرح و برچسب احتکار به آنها زده‌اند. این موضوع سبب شد حساسیت‌ها روی خودروهای دپویی طی ۲، ۳ ماه گذشته افزایش یابد. هرچند خودروسازان می‌گویند محصولات انبار شده، ناقص بوده و احتکار نشده‌اند، با این حال برای آنکه از حساسیت‌ها کم کنند، از چند هفته پیش ترخیص دپویی‌ها را تسریع کردند. در باب این اقدام خودروسازان دو سناریو مطرح است. اگر طبق ادعای خودروسازان، محصولات انبارشده ناقص باشند، آنها از میزان تولید کاسته و تکمیل و تجاری‌سازی ناقصی‌ها را در اولویت قرار داده‌اند و به همین دلیل تولیدشان در بهمن نسبت به دی افت نسبتا سنگینی را تجربه کرد. سناریوی دیگر اما می‌تواند این باشد که خودروهای دپویی، ناقص نبوده و به نوعی احتکار شده‌اند و خودروسازان نیز برای کاستن از حساسیت نهادهای نظارتی و افکار عمومی در ماجرای خودروهای دپویی، ضمن پایین آوردن مصنوعی تولید (برای طبیعی جلوه دادن ماجرا)، ترخیص دپویی‌ها را تسریع کرده‌اند.

اگر سناریوی نخست را بپذیریم این پرسش پیش می‌آید که اگر قرار بود تولید محصولات ناقص ادامه یابد، پس دیگر کاهشی شدن تولید چه توجیهی دارد؟ به عبارت بهتر، چرا با وجود کم شدن تولید و در اولویت قرار گرفتن تجاری‌سازی محصولات دپویی (دارای کسری قطعه) باز هم بخشی از تولید خودروسازان در بهمن به صورت ناقص بوده است؟ وقتی خودروسازان در بهمن ۶۸‌هزار و ۱۱۱ دستگاه محصول به تولید رسانده و حدودا ۶۲‌هزار دستگاه را فروخته‌اند، معنایش این است که ۶‌هزار و اندی خودرو (حاصل از ما‌به‌التفاوت تولید و فروش) به فروش نرفته و انبار شده است. وضعیت این خودروها در هر صورت از دو حالت خارج نیست؛ یا واقعا کسری قطعه دارند که در این حالت تا وقتی قطعات موردنیازشان تامین نشود، امکان عرضه به بازار را نخواهند داشت یا اینکه به عمد دپو (احتکار) شده‌‌‌اند تا متناسب با قیمت‌های جدید به فروش برسد. این البته در حالی است که مشخص نیست ستاد تنظیم بازار چه زمانی رای به افزایش قیمت خودروهای داخلی خواهد داد. این ستاد در آذرماه امسال مجوز افزایش قیمت خودروها را به میزان ۱۸‌درصد صادر کرد، بنابراین تا انتهای سال قطعا خبری از افزایش قیمت نخواهد بود و در سال آینده نیز اگر قرار باشد اتفاقی در این مورد رخ بدهد، احتمالا در خرداد یا نهایتا اردیبهشت خواهد بود. خودروسازان به دلیل قیمت‌گذاری دستوری طی ۳سال گذشته محصولات خود را با زیان به بازار عرضه کرده‌اند، به همین دلیل برای کاهش ضرردهی در مواقعی اقدام به دپوی محصولات خود می‌کنند تا با قیمت جدید اقدام به عرضه خودروی تولیدی خود به بازار کنند.

افت و خیز فروش ۱۱ ماهه خودرو

اما نگاهی به آمار فروش خودروسازان بزرگ وابسته به دولت در ۱۱ ماه امسال نشان می‌دهد آنها چه افت‌‌‌وخیزی در فروش محصولاتشان نسبت به مدت مشابه سال گذشته داشته‌‌‌اند. بر اساس گزارش‌های ارسالی به بورس، بیشترین فروش در ۱۱ ماه امسال به ایران‌‌‌خودرو تعلق داشته که بیش از ۳۹۵هزار دستگاه محصول فروخته است.

ایران‌خودرو در مقایسه با ۱۱ ماه سال گذشته نزدیک به ۵/ ۲‌درصد کاهش فروش داشته است. ایران‌‌‌خودرو همچنین در بهمن نیز ۳۱‌هزار و ۴۲۶ دستگاه محصول به فروش رسانده است. آمار بیشترین محصول فروخته‌‌‌شده ایران‌‌‌خودرو به گروه پژو تعلق دارد، به‌‌‌نحوی‌‌‌که ۲۸۸‌هزار و ۸۴۲ دستگاه انواع پژو توسط این خودروساز به فروش رسیده است. کمترین میزان فروش ایران‌‌‌خودرو نیز به پژو ۲۰۰۸ مربوط بوده، خودرویی که دیگر تولید نمی‌شود. اما بررسی آمار فروش ماهانه ایران‌‌‌خودرو نشان از نوسان دارد. این شرکت در فروردین امسال ۳۷هزار و ۶۱۲دستگاه محصول به فروش رسانده، اما در اردیبهشت افتی سنگین را متحمل شده است. طبق آمار، فروش ایران‌‌‌خودرو در دومین ماه سال به ۱۵هزار و ۲۶۹دستگاه رسید که نشان از افت ۶۰درصدی دارد. فروش ایران‌‌‌خودرو در خرداد هرچند نسبت به اردیبهشت اوج گرفته، با این حال به سطح فروردین نرسیده است. در خرداد، ایران‌‌‌خودرویی‌‌‌ها ۳۶هزار و ۶۵۶ دستگاه محصول فروخته‌‌‌اند تا نسبت به اردیبهشت رشدی ۱۴۰درصدی را تجربه کنند. بزرگ‌ترین خودروساز ایران اما در تیر توانسته با رشدی ۲۱درصدی، ۴۴‌هزار و ۴۳۰ دستگاه محصول بفروشد. در مرداد اما ایران‌خودرو با سقوط فروش مواجه شده، به‌‌‌نحوی‌‌‌که تعداد خودروهای فروخته‌‌‌شده این شرکت به ۲۸هزار و ۱۷۷ دستگاه رسیده است. با این حساب، ایران‌‌‌خودرویی‌‌‌ها در مرداد و نسبت به تیر، ۳۷درصد کمتر محصول فروخته‌‌‌اند. در شهریور نیز ایران‌خودرویی‌ها ۲۹‌هزار و ۵۳۲ دستگاه محصول فروخته‌اند که نسبت به مرداد افزایش ناچیزی نشان می‌دهد. آمار فروش ۳۴‌هزار و ۴۴۸ دستگاهی ایران‌خودرو در مهر، افزایش حدودا ۱۷‌درصدی را نسبت به شهریور رقم زده است. این شرکت در آبان ۴۳‌هزار و ۶۱۶ دستگاه محصول به فروش رسانده تا در مقایسه با مهر، بیش از ۲۶‌درصد رشد کند. فروش ایران‌خودرو در آذر اما کاهشی ۱۰‌درصدی داشته و به ۳۹‌هزار و ۲۱۵ دستگاه رسیده است. اما در دی فروش آبی‌های جاده مخصوص به بیش از ۵۵‌هزار دستگاه رسیده تا در مقایسه با آذر حدودا ۳۰‌درصد رشد را به خود ببیند. در نهایت فروش بهمن ایران‌خودرو سقوطی بیش از ۴۳‌درصدی را نسبت به دی تجربه کرده و به ۳۱‌هزار و ۴۲۶ دستگاه رسیده است.

به سایپا برویم و ببینیم دومین خودروساز بزرگ کشور چه آماری در فروش طی ۱۱ ماه سال داشته است. سایپایی‌‌‌ها نیز که تا پایان بهمن امسال نزدیک به ۲۹۳‌هزار و ۴۹۲ دستگاه خودروی سواری و وانت فروخته‌‌‌اند، نسبت به ۱۱ ماه مشابه سال گذشته حدود ۱۴‌درصد فروش بیشتری داشته‌‌‌اند. پرفروش‌‌‌ترین خودروی این شرکت تیبا بوده است. دومین خودروساز بزرگ ایران، در فروردین ۲۴هزار و ۲۵۳دستگاه محصول به فروش رسانده، اما در اردیبهشت، با کاهشی ۵/ ۱۰درصدی مواجه شده است. فروش سایپا در خرداد اوج گرفته و به عدد ۳۳هزار و ۷۶۵ دستگاه رسیده تا نارنجی‌‌‌های جاده مخصوص ۵۵درصد رشد فروش را به خود ببینند. تیر ماه نیز بهبود فروش را برای سایپا رقم زده، چه آنکه این شرکت ۳۸هزار و ۸۷۳دستگاه محصول فروخته و نسبت به خرداد، ۱۵درصد افزایش را تجربه کرده است. در مرداد اما سایپا نیز با افت فروش مواجه شده؛ به‌‌‌نحوی‌‌‌که تنها ۲۳هزار و ۳۳۹دستگاه محصول فروخته است. در مقایسه با تیر، آمار فروش سایپا افتی ۳۷‌درصدی را به خود می‌‌‌بیند. سایپا در شهریور ۲۹‌هزار و ۳۰۸ دستگاه خودرو فروخته که نسبت به مرداد، حدودا ۲۶‌درصد رشد را نشان می‌دهد. آمار فروش در مهر به ۱۸‌هزار و ۶۰۰ دستگاه رسیده تا نسبت به شهریور حدود ۳۷‌درصد افت کند. روند نزولی فروش سایپا در آبان نیز ادامه پیدا کرده و به ۱۵‌هزار و ۲۵۶ دستگاه رسیده است، یعنی کاهش ۱۸‌درصدی. فروش سایپایی‌ها در آذر اما به ۲۱‌هزار و ۲۹۵ دستگاه رسیده که نسبت به آبان، ۴۰‌درصد رشد را نشان می‌دهد. در دی نیز فروش دومین خودروساز بزرگ ایران به ۴۱‌هزار و ۶۶۲ دستگاه رسیده تا نسبت به آذر تقریبا دو برابر شود. در بهمن اما فروش سایپا افت سنگین ۳۹‌درصدی را به خود دیده و به ۲۵‌هزار و ۴۱۴ دستگاه رسیده است.

اما پارس‌خودرو بالغ بر ۱۰۹‌هزار دستگاه محصول سواری را در ۱۱ ماه امسال فروخته تا در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته حدود ۳۳‌درصد رشد را تجربه کند. کوییک پر‌‌‌فروش‌ترین محصول این شرکت در ۱۱ ماه امسال بوده است. سومین خودروساز بزرگ ایران در فروردین توانسته بالغ بر ۵هزار دستگاه محصول بفروشد؛ حال آنکه در اردیبهشت باافتی ۳۰درصدی، فروش این شرکت به ۳هزار و ۵۲۵ دستگاه رسیده است. پارس‌‌‌خودرویی‌‌‌ها در خرداد رشد حدودا ۱۳۰درصدی را تجربه کرده و ۸هزار و یک دستگاه محصول فروخته‌‌‌اند. در تیر نیز روند رو به رشد فروش پارس خودرو ادامه داشته؛ به‌‌‌نحوی‌‌‌که این شرکت بیشترین فروش را در همین ماه طی ۵ماه ابتدایی امسال داشته است. فروش پارس‌خودرو در تیر به ۱۸هزار و ۹۲۰دستگاه رسیده که در مقایسه با خرداد، رشد ۱۳۷‌درصدی را نشان می‌دهد. در مرداد اما پارس‌‌‌خودرو با افت فروش مواجه شده؛ به‌‌‌نحوی‌‌‌که تنها ۸هزار و ۵۵۱ دستگاه محصول فروخته و ۵۵‌درصد افت را تجربه کرده است. فروش پارس‌خودرو در شهریور به ۱۴‌هزار و ۹۲۴ دستگاه رسیده که نسبت به مرداد، ۷۷‌درصد رشد دارد. در مهر اما فروش پارس‌خودرو به ۹‌هزار و ۲۳۹ دستگاه رسیده که در مقایسه با شهریور افت ۳۸‌درصدی را نشان می‌دهد. فروش در آبان، از مهر هم کمتر شده و به ۶هزار و ۳۲۳ دستگاه رسیده که نشان از افت حدودا ۳۲‌درصدی دارد. در آذر فروش پارس‌خودرو به ۱۲‌هزار و ۸۴۹ دستگاه رسیده که از رشد دو برابری حکایت می‌کند. فروش در دی اما کاهش مختصری داشته و به ۱۲‌هزار و ۳۷۰ دستگاه رسیده است. در نهایت طی بهمن، فروش پارس‌خودرو کمی بیش از ۵‌هزار دستگاه بوده که نسبت به دی، ۶۰‌درصد افت را نشان می‌دهد.