به گزارش مهر، کتاب «رساله‌ای درباره طبیعت آدمی» نوشته دیوید هیوم به تازگی با ترجمه جلال پیکانی توسط نشر ققنوس منتشر و راهی بازار نشر شده است. این عنوانِ چاپ شده، دربرگیرنده کتاب‌های دوم و سوم این فیلسوف در رساله‌ای درباره طبیعت آدمی است که ترجمه جلد اولش با عنوان «رساله‌ای درباره طبیعت آدمی: کتاب اول درباب فهم» سال ۹۵ به قلم همین مترجم و توسط همین ناشر چاپ شد.
دیوید هیوم معتقد است تمامی علوم کم و بیش با طبیعت آدمی مرتبط اند و هرقدر هم به ظاهر از طبیعت آدمی دور باشند، در نهایت امر از این یا آن مسیر به آن بر می گردند. حتی ریاضیات، فلسفه طبیعی و دین طبیعی تا اندازه ای به علم شناخت طبیعت انسان مربوط می شوند، چرا که شناختن انسان، بنیاد این علوم است و بر مبنای توانایی ها و قوای انسان‌ها داوری می شود.
نسخه اصلی کتاب اول، در سال ۲۰۰۳ چاپ شده بود و حالا کتاب‌های دوم و سوم دیوید هیوم در قالب یک جلد ترجمه و چاپ شده‌اند که نسخه اصلی‌شان به ترتیب در سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۷ چاپ شده‌اند. مترجم اثر نیز تلاش کرده حالت کلاسیک متن را در آن منتقل کند.
دیوید هیوم را به عنوان بزرگ‌ترین فیلسوف تاریخ بریتانیا و مکتب تجربه‌گرایی می‌شناسند. «رساله‌ای درباره طبیعت آدمی» یکی از مهمترین متون کلاسیک فلسفه غرب است که در قرن بیستم مورد توجه جدی فیلسوفان قرار گرفت. می‌گویند این کتاب باعث شد تا کانت دست از جزمی‌گرایی بردارد. همچنین آن را سرچشمه اصلی فلسفه تحلیلی معاصر می‌دانند. زمانی که این کتاب منتشر شد، واکنش خاصی برنیانگیخت چون محتوایش نسبت به دوران زندگی هیوم، پیچیده و غیرقابل درک بود.
اهمیت این کتاب فقط در بیدار کردن کانت از خواب جزمیت خلاصه نمی‌شود؛ بلکه بدون شک سرچشمه اصلی فلسفه تحلیلی معاصر این کتاب است. از آن‌جا که محتوای آن در عصر هیوم بسیار نامتعارف و دور از ذهن بود، هیچ واکنش جدی‌ای به دنبال نداشت. در مقابل، در عصر حاضر هر روز بیشتر جان می‌گیرد و بیشتر می‌درخشد. حتی یافته‌های جدید علوم شناختی تا حد زیادی در تطابق با یافته‌های هیوم قرار دارد. جلال پیکانی، مترجم این کتاب، کوشش کرده است تا حد ممکن زبان کلاسیک اثر در ترجمه فارسی آن نیز منعکس شود.
کتاب دوم، «در باب انفعالات» نام دارد که ۳ بخش اصلی با عناوین «درباره تکبر و تواضع»، «درباره دوست داشتن و تنفر» و «درباره اراده و انفعالات مستقیم». در بخش اول این مباحث مطرح شده‌اند: ابواب بحث، درباره تکبر و تواضع: متعلق‌ها و علل آن دو، این علل و متعلق‌ها از کجا نشئت می‌گیرند؟، درباره نسبت‌های میان انطباعات و تصورات، درباره تاثیر این نسبت‌ها بر تکبر و تواضع، محدودیت‌های این نظام، درباره فضیلت و رذیلت‌ها، درباره زشتی و زیبایی، درباره امتیازات و نقایض ظاهری، درباره مالکیت و ثروت، درباره شهرت و دوستی و درباره تکبر و تواضع حیوانات.
در بخش دوم کتاب دوم، هم این مسائل مطرح شده‌اند: درباره متعلق‌ها و علل دوست داشتن و تنفر، آزمون‌هایی برای تائید این نظام، مشکلات حل‌شده، درباره دوست‌داشتن خویشاوندان، درباره احترام به ثروتمندان و قدرتمندان، درباره خیرخواهی و خشم، درباره همدردی، درباره بدخواهی و حسادت، درباره ترکیب خیرخواهی و خشم با همدردی و بدخواهی، درباره احترام و تحقیر، درباره انفعال عاشقی یا دوست داشتن میان دو جنس و درباره دوست داشتن و تنفر حیوانات.
بخش سوم هم دربرگیرنده این موضوعات است: درباره آزادی و ضرورت، ادامه همان بحث، درباره موثرترین انگیزه‌های اراده، درباره علل انفعالات تند، درباره تاثیرات عادت، درباره تاثیر قوه تخیل بر انفعالات، درباره همجواری و فاصله مکانی و زمانی، ادامه همان بحث، درباره انفعالات مستقیم و درباره کنجکاوی یا حقیقت‌دوستی.
کتاب سوم نیز «در باب اخلاق» است که ۳ بخش با نام‌های «درباره فضیلت و رذیلت به طور کلی»، «درباره عدالت و بی‌عدالتی» و «درباره سایر فضایل و رذایل» دارد و بخش اولش دربرگیرنده دو موضوع با عناوین «تمایزهای اخلاقی از عقل بر نمی‌آیند» و «تمایزهای اخلاقی برآمده از حسی اخلاقی‌اند» را شامل می‌شود. بخش دوم هم این عناوین را شامل می‌شود:
عدالت فضیلتی طبیعی یا تصنعی؟، درباره منشا عدالت و مالکیت، درباره قواعد تعیین‌کننده مالکیت، درباره انتقال مالکیت از طریق رضایت، درباره الزام ناشی از تعهدات، برخی تاملات بیشتر درباره عدالت و بی‌عدالتی، درباره منشا حکومت، درباره منشا اطاعت، درباره سنجه‌های اطاعت، درباره متعلق اطاعت، درباره قوانین ملل و درباره پاکدامنی و حیا.
در بخش سوم هم مخاطب این کتاب، این موضوعات را می‌خواند: درباره منشا فضایل و رذایل طبیعی، درباره بزرگی ذهن، درباره خوبی و خیرخواهی، درباره توانایی‌های طبیعی، چند بازاندیشی بیشتر درباره توانایی‌های طبیعی و نتایج این کتاب.
پس از مطالب کتاب‌های دوم و سوم رساله دیوید هیوم، واژه‌نامه انگلیسی به فارسی، پیوست و نمایه درج شده است.
در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:
هر استدلالی غامضی ناخرسندی‌ای به همراه دارد که بدون متقاعد کردن خصم می‌تواند منجر به اسکات او شود، و آگاهی از نیرویش نیازمند همان بررسی پردامنه‌ای است که ابداع اولیه‌اش بدان نیاز داشت. هنگامی که آدمی خلوت خویش را ترک می‌گوید و با امور معمول زندگی درگیر می‌شود، چنین می‌نماید که همچون ناپدید شدن اشباحِ شب هنگام زایش روز، نتایج آن استدلال ناپدید شده است؛ و در این حالت حتی برای آدمی دشوار است که آن اعتقاد را، که با دشواری به دست آورده بود، حفظ کند. این امر در باب زنجیره‌ای بلند از استدلال برجسته‌تر است، که در آن باید بداهت گزاره‌های نخستین را تا پایان حفظ کنیم، و اغلب تصویر پذیرفته‌ترین اصول موضوعه، چه برآمده از فلسفه باشند و چه از زندگی متعارف، [رفته‌رفته] تیره و تار می‌شود.
اما امید دارم که نظام فلسفی حاضر هرچه پیش می‌رود نیرویی تازه یابد و استدلال‌های ما در باب اصول اخلاق هر آنچه را در باب فاهمه و انفعالات [در دو کتاب پیشین] گفته شد تائید کنند. اخلاق موضوعی است که بیش از سایر موضوعات توجه آدمی را جلب می‌کند. تصورمان این است که آرامش جامعه در مرکز هرگونه تصمیم‌گیری درباره آن قرار دارد و بدیهی است که این دلمشغولی باید نظرورزی‌های آدمی را واقعی‌تر و استوارتر از زمانی جلوه‌گر سازد که موضوع مورد بحث تا حد زیادی برای وی علی‌السویه است.
اگر چیزی آدمی را متاثر سازد، نتیجه می‌گیریم که هرگز نمی‌تواند خیالی خام باشد؛ و از آن‌جا که انفعال آدمی را در جهتی از جهات مشغول می‌کند، طبیعتا فکر می‌کنیم که این پرسش در قلمرو دریافت آدمی قرار دارد؛ که درباره سایر موارد این‌چنینی مستعد اندکی تردید هستیم. بدون این امتیاز، در روزگاری که بخش اعظم مردمانش اتفاق‌نظر دارند که مطالعه را به امری مسرت‌بخش مبدل سازند و هر آنچه را فهمش مستلزم میزان بالایی از توجه است کنار بگذارند، من هرگز جرئت نگارش جلد سوم چنین فلسفه غامضی را نمی‌یافتم.
این کتاب با ۴۵۷ صفحه، شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه و قیمت ۴۸ هزار تومان منتشر شده است.
- 9
- 1
