آزمایش قطع موقت اینترنت جهانی در روسیه!

دولت روسیه با هدف ارتقای توانمندی فضای اینترنت داخلی کشور و همچنین دفاع سایبری، طرح آزمایشی قطع موقت اینترنت در این کشور را اجرا می‌کند. در حال حاضر تاریخ دقیق قطع اتصال به اینترنت جهانی اعلام نشده است اما برخی پایگاه‌های اینترنتی روسیه، زمان اجرای این طرح را ماه مارچ (اوایل فروردین سال ۹۸) اعلام کرده‌اند. طرح آزمایشی قطع موقت اینترنت در روسیه در چارچوب بررسی نتایج طرح «برنامه ملی اقتصادی دیجیتالی» است که در ماه دسامبر ۲۰۱۸ گذشته در پارلمان روسیه مطرح شد. مقامات و شرکت‌های بزرگ سرویس‌دهنده اینترنت روسیه در این طرح قصد دارند به‌عنوان بخشی از یک برنامه آزمایشی ارتباط این کشور با اینترنت جهانی را قطع کرده و نتایج حاصله و بازخوردهای آن را ثبت و تجزیه و تحلیل کنند.

مسدودسازی نشت اطلاعات به خارج

آزمایش قطع موقت اینترنت در روسیه اولین بار در اواخر ماه ژانویه ۲۰۱۹ در کارگروه امنیت اطلاعات روسیه کلید خورد. ناتالیا کسپراسکای، مدیر شرکت امنیت سایبری روسیه عهده دار این کارگروه بوده و همراه با دیگر شرکت‌های امنیتی خواستار اجرای هر چه سریعتر آن شدند.

در طرح موقت قطع اینترنت سازمان نظارت بر ارتباطات روسیه «روسکومادزور» باید اطمینان حاصل کند که اطلاعات و داده‌های رد و بدل شده میان شهروندان و سازمان‌های روسی در داخل کشور باقی مانده و به هیچ وجه از خارج از روسیه قابل دسترس نیستند. این پروژه ابزار فنی لازم برای تغییر مسیر ارتباطاتی روسیه را فراهم می‌کند تا در شرایط خاص مسیرها به یکدیگر متصل شده و ارتباطات درون روسیه حفظ شود. مقامات روسیه در عین حال قصد دارند با اجرای این طرح موقت تمام ترافیک اینترنتی را در مسیرهای قابل رؤیت برای سازمان نظارت بر ارتباطات روسیه تعریف کنند تا ضمن اعمال نظارت کامل بر تمامی داده‌ها، از خروج اطلاعات درون کشوری به خارج اطمینان حاصل کنند. این پروژه عظیم، تأمین‌کنندگان اینترنت را ملزم می‌کند که در هنگام قطع اینترنت روسیه توسط کشورهای خارجی یا حمله سایبری، ارائه خدمات به شهروندان و کاربران روسی تضمین کنند. به‌علاوه، شرکت‌های تلکام روسیه باید گوش به زنگ بوده و با بکارگیری تدابیر فنی لازم در مواقع اضطراری، مسیرهای ارتباطی اینترنت روسیه را به نقطه‌های مبادله مورد تأیید یا تحت کنترل سازمان نظارت بر ارتباطات روسیه تغییر دهند. سازمان نظارت بر ارتباطات روسیه نیز موظف است ترافیک اینترنت را بررسی کرده و اطلاعات ممنوعه را مسدود کند. این سازمان باید مطمئن شود که محتوای ارسالی میان کاربران روسی در داخل خاک این کشور باقی مانده و به خارج از مرزها درز نمی‌کند. در حال حاضر دو سرویس‌دهنده محلی Mail.ru و Yandex.ru موافقت خود را با اجرای آزمایشی این طرح اعلام کردند. برخی از تحلیلگران معتقدند این آزمایش در واکنش به سند راهبرد امنیت ملی امریکا طرح‌ریزی شده است. امریکا در این سند هشدار داده بود که روسیه، ایران، چین و کره شمالی به کرات از فضای مجازی برای حمله سایبری به امریکا استفاده می‌کنند. همچنین پیشتر برخی دیگر از کشورهای عضو ناتو نسبت به تهدید سایبری روس‌ها هشدار داده و خواستار برخورد شدیدتر  با این کشور شدند. گفتنی است طرح آزمایشی قطع اینترنت در داخل مرزهای روسیه در سال ۲۰۱۴ از سوی وزارت ارتباطات شبیه‌سازی شده بود. در این شبیه‌سازی از یک سیستم جایگزین داخلی به طور موفقیت‌آمیز برای امور اینترنتی استفاده شده و اجرای آن تأیید شده است.

«اینترنت مستقل» در روسیه

همزمان با سروصدای ایجاد شده در خصوص قطع موقت اینترنت روسیه، روز سه‌شنبه نمایندگان مجلس دوما بررسی یک لایحه قانونی به منظور ایجاد یک «اینترنت مستقل» را آغاز کردند. این لایحه پیشتر در دسامبر ۲۰۱۸ در پارلمان روسیه مطرح شده و به تصویب رسیده بود. حال نمایندگان دوما دورهم جمع شده‌اند تا در خصوص اینترنت مستقل و تغییرات فناوری لازم برای دستیابی به آن در آینده‌ای نزدیک به یک اجماع واحد برسند. در لایحه مذکور که مورد تأیید ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری این کشور نیز قرار دارد، تأکید ویژه‌ای بر طرح اینترنت مستقل داشته و با تقبل هزینه اپراتورها، روند کار را تسریع کرده است. در صورت اجرای این طرح فعالیت اینترنت روسیه در صورت قطع احتمالی شبکه اینترنت جهانی ادامه پیدا کرده و انتقال اطلاعات و داده‌های کاربران روسی از طریق اینترنت به خارج از مرزها به حداقل می‌رسد. همچنین تدابیر ضروری برای حفاظت از حملات سایبری احتمالی پیش‌بینی شده و در صورت رخداد هرگونه خطری اتصال جهانی با اینترنت قطع خواهد شد.

موافقان و مخالفان یک طرح

 طرح ایجاد «اینترنت مستقل» همانند طرح‌ها و لوایح قانونی دیگر موافقان و مخالفان بسیاری دارد. «آندره لوگووی» نماینده دومای روسیه و «آندره کلیشاس» و «لودمیلا بوکووا» از شورای فدراسیون از موافقان این لایحه هستند. به گفته لوگووی، ایجاد اینترنت مستقل در کشور از سال ۲۰۱۴ آغاز شده و به‌دلیل خطرات سایبری احتمالی در فضای مجازی این لایحه باید هر چه سریع‌تر تصویب شود. بنا به گفته این نماینده دوما، تمامی سرورهای مهم اینترنتی روسیه در خارج از این کشور قرار دارد و هر لحظه امکان دارد اینترنت این کشور از خارج از مرزهای این کشور قطع شود. وی خاطرنشان کرد که نیاز به هزینه اضافی برای اجرای طرح ایجاد اینترنت مستقل نبوده و مبلغ موردنظر در چارچوب طرح امنیت  اطلاعاتی که برای آن ۲۳۰ میلیارد روبل (حدود ۲۵۰ میلیون دلار)اختصاص یافته، پیش‌بینی شده است.

«یوگنی ریونکو» یکی دیگر از اعضای کمیسیون سیاستگذاری اطلاعاتی و فناوری اطلاعاتی دوما نیز ضمن اعلام موافقت خود با طرح ایجاد «اینترنت مستقل» گفت: خطر قطع اینترنت روسیه از خارج از مرزهای این کشور پیامدهای مالی سنگینی را ایجاد کرده و میلیاردها روبل خسارت به مراکز مالی و اقتصادی این کشور وارد می‌کند.

در مقابل، مخالفان از تصویب این لایحه قانونی در مجلس دوما ابراز نگرانی کرده و این طرح را به پروژه «دیوار آتشین» چین تشبیه کردند. مخالفان معتقدند اجرای این طرح بسیار پرهزینه بوده و به هیچ وجه کارشناسانه در خصوص آن بحث نشده است. آنها می‌گویند مقامات روسیه قصد دارند با تحمیل هزینه‌های عمومی و شخصی بسیار، دسترسی شهروندان به اینترنت را محدود کرده و از طریق آن آزادی در فضای مجازی  را زیر پا بگذارند. منتقدان این طرح را بخشی از سیاست‌های درازمدت مقامات روسی برای قطع دسترسی به اینترنت دانسته و در خصوص قطع کامل مسیر اینترنت از اینترنت جهانی ابراز نگرانی کردند.

اما به گفته بسیاری از تحلیلگران اجرای اینترنت مستقل و طرح آزمایشی قطع موقت اینترنت در روسیه از چند منظر قابل بحث و بررسی است. یکی از نکات مثبت آن است که در صورت رخداد هرگونه حمله احتمالی سایبری و تهدید هکرها، این کشور به سهولت نیاز خود را تأمین کرده و به هیچ بیگانه‌ای وابسته نخواهد بود. اما از زاویه‌ای دیگر اجرای این طرح شک و شبه‌های بسیاری را در زمینه فضای باز اطلاعاتی و آزادی مطبوعاتی رسانه‌‌های مخالف دولت ایجاد کرده و آزادی فردی و مطبوعاتی در این کشور را بیش از پیش محدود خواهد کرد.