رشد ضعیف سرمایه ‏گذاری جسورانه در جهان

با رکوردشکنی رشد سرمایه‎گذاری جسورانه (Venture Capital) یا همان VC در سال ۲۰۱۸، امسال می‎توانست فرصت طلایی برای آن دسته استارت‎آپ‎هایی باشد که مراحل اولیه تامین منابع مالی را پشت سر گذاشته بودند و آماده پذیرش سرمایه‎های جدید از صندوق‎های VC بودند. اما روند سرمایه‌گذاری جسورانه در فصل نخست سال ۲۰۱۹ حاکی از رشد ضعیف این سرمایه‌گذاری در جهان نسبت به مدت مشابه در سال گذشته است. جدیدترین آمار به نقل از شرکت مشاوره مالی و پژوهشی KPMG درباره سرمایه‌گذاری VC در سه ماه نخست سال ۲۰۱۹ نشان می‎دهد این نوع سرمایه‎گذاری در چین کاهش چشمگیری داشته اما ایالات‌متحده همچنان با قدرت حرف اول را در تامین سرمایه‎های جسورانه می‎زند. برای نمونه، می‎توان به سرمایه‌گذاری پنج میلیارد دلاری سافت‎بانک در شرکت WeWork (یک شرکت آمریکایی که برای استارت‎آپ‎ها فضای کاری مشترکی فراهم می‎کند) یا افزایش یک میلیارد دلاری سرمایه شرکت باربری Flexport اشاره کرد.

براساس این گزارش، در مجموع، در سه ماه نخست سال جاری در جهان ۲هزار و ۶۵۷ معامله برای سرمایه‎گذاری VC انجام گرفته که ارزش آن بالغ بر ۵۳ میلیارد دلار است. از این میزان معاملات، ۷۳ درصد آن مربوط به سرمایه‎گذاری‎هایی بوده که در قاره آمریکا صورت گرفته است. در این میان، سهم اروپا و کشورهای آسیایی کاهش یافته و به ترتیب ۱۹ و ۸درصد است. همچنین ۶۳درصد سرمایه‎گذاری‌ها به استارت‎آپ‎های قاره آمریکا تعلق گرفته و استارت‌آپ‎های اروپایی توانستند ۱۲ درصد سرمایه VC را جذب کنند و سهم استارت‌آپ‌های آسیایی نیز ۲۵ درصد بوده است.

سرمایه‌گذاری فصلی VC در جهان کاهش‌ یافته و عمدتا در مراحل پایانی تامینمنابع مالی استارت‎آپ‎ها معامله شده است، چرا که عدم قطعیت‌های فراوان اقتصادی باعث شده‌ تا برخی سرمایه‌گذاران VC حداقل در کوتاه‌مدت عقب‌نشینی کنند. البته فقدان معاملات بزرگ با ارزش بالای یک میلیارد دلاری (Megadeals) به احتمال زیاد در کاهش سرمایه‌گذاری VC در فصل نخست سال ۲۰۱۹ بی‎تاثیر نبوده است. در همین حال، چالش‌های برگزیت(خروج اتحادیه انگلیس از اتحادیه اروپا)، رکود اقتصادی چین و تشدید رقابت تجاری ایالات‌متحده منجر به ریسک‌گریزی و نگرانی سرمایه‌گذاران VC شد.

در اروپا، به‌‌رغم چالش‌های برگزیت، سرمایه‌گذاری VC در این مدت نسبتا ثابت ماند. فعالیت قوی در سایر بازارهای اروپایی به احتمال زیاد به سرمایه‌گذاری شناور در منطقه کمک کرده‌ است. همچنین در حالی که به دنبال نوسانات مشاهده‌شده در پایان سال ۲۰۱۸، بازار عمومی ایالات‌متحده در ماه ژانویه دوباره احیا شد، اما عدم اطمینان به خاطر جنگ‌های تجاری بین ایالات‌متحده و چین، برگزیت و تضعیف اقتصاد چین همچنان رفتار سرمایه‎گذاران را تحت‌الشعاع قرار داده است. پس از رکورد عرضه اولیه سهام(IPO) یونیکورن در سال گذشته، به نظر می‌رسد سال ۲۰۱۹ با روند رو به رشد ورود استارت‌آپ‎های با ارزش به بازارهای بورس همراه خواهد بود. شرکت Lyft نخستین موج بزرگ عرضه اولیه سهام استارت‎آپ‎ها را در سال ۲۰۱۹ به راه انداخت و انتظار می‎رود نقطه اوج این عرضه اولیه‌ در فصل دوم باشد.

البته عملکرد این شرکت‌ها می‌تواند پیامدهای مهمی برای عرضه اولیه سال ۲۰۱۹ داشته باشد.

VCها در اقصی نقاط جهان

ایالات‌متحده همچنان مقدار قابل‌توجهی از سرمایه‌گذاری VC را در سه‌ماه نخست سال ۲۰۱۹ به خود اختصاص داده است. استارت‌آپ‌ها در فصل گذشته ۶/ ۳۲ میلیارد دلار سرمایه جسورانه جذب کردند تا همچنان قدرت اول بازار رقابت کسب‎وکارهای نوپا باشند. بازارهای عمومی پس از نوسانات در پایان سال ۲۰۱۸ به خوبی پیشرفت کردند و از رونق اقتصاد در ایالات‌متحده خبر می‎دهند. حجم نقدینگی در بازار بالا است و ظاهرا نشان می‎دهد که سرمایه‌گذاران VC ایالات‌متحده در انتظار رکود اقتصادی نیستند.

افزایش فعالیت IPOها در ایالات‌متحده، در صورت تداوم می‌تواند به تزریق سرمایه جدید در مراحل اولیه معامله در آینده نزدیک کمک کند. به این ترتیب، میانگین ارزش معاملات استارت‌آپ‌هایی که در مرحله D یا بالاتر هستند در این مدت ۶۰ میلیون دلار بود. مشارکت شرکت‌های VC از ۱۷ درصد فراتر رفته و استارت‌آپ‌های بیشتری به نقطه خروج رسیدند. دورنمای IPO در فصل نخست ۲۰۱۹ در ایالات‌متحده خوب بوده است. پس از شکستن رکورد سرمایه‌گذاری VC در سال گذشته، جذب این سرمایه در سایر کشورهای قاره آمریکا روند رو به رشد و قابل‌توجهی داشت. بعد از ایالات‌متحده، سرمایه‌گذاری‌ها در کانادا و برزیل چشمگیر بود. در این مدت، سرمایه‌گذاری VC در کشورهای این قاره از مرز ۳۳ میلیارد گذشت و تعداد معاملات ۱۹۳۴ فقره بود.

در اروپا، با وجود تردیدهای منطقه‌ای مانند برگزیت، تنوع سرمایه‌گذاری‌های VC در سراسر بخش‌های خصوصی و فردی به حفظ پایداری بازار VC کمک کرد. این منطقه شاهد ترکیبی هیجان‌انگیز از معاملات با ارزش بالای ۱۰۰ میلیون دلار طی نیمه نخست سال ۲۰۱۹ بود. از جمله می‌توان به استارت‌آپ بانکی‌ N۲۶ در آلمان، شرکت فناوری خودروی برقیOvo Energy در بریتانیا، شرکتبیوتکنولوژی Arvelle Therapeutics در سوئیس و استارت‌آپ کشاورزی Ynsect در فرانسه اشاره کرد. سرمایه‌گذاری VC درکشورهای اروپایی بالغ بر ۵/ ۶ میلیارد دلار بود که به ۴۸۷ معامله اختصاص یافت. همچنین نرخ مشارکت شرکت‎های VC در تمام مراحل رشد کرده است.

سرمایه‌گذاری فصلی VC در آسیا به ویژه در چین در فصل نخست سال ۲۰۱۹ شروع ضعیفی داشت. سرمایه‎گذاری جسورانه تا ۵ میلیارد دلار کم شد و تنها سرمایه‌گذاری گروه Chehaoduo، پلت‌فرم معاملات خودرو، یک میلیارد دلار افزایش یافت. جنوب شرقی آسیا یکی از نقاط روشن منطقه بود. سال ۲۰۱۸ یک سال مهم برای سرمایه‌گذاری VC در جنوب شرقی آسیا بود که بیش از ۸/ ۷ میلیارد دلار برای ۳۲۷ معامله سرمایه‎گذاری شد. سرمایه‌گذاری شرکت‌های مستقر در سنگاپور یعنی Grab و Zilingo به ترتیب ۵/ ۴ میلیارد دلار و ۲۲۶ میلیون دلار افزایش داشت.

شرکت تایلندی Lalamove نیز در فصل گذشته ۳۰۰ میلیون دلار سرمایه جذب کرد. به عبارت دیگر، باارزش‌ترین معامله آسیا در فصل نخست ۲۰۱۹ بود. هند شاهد یک فعالیت VC قوی در ابتدای سال ۲۰۱۹ بود که شامل افزایش ۴۱۳ میلیون دلاری سرمایه Delhivery و ۳۰۰ میلیون دلاری Ola از شرکت کیا و هیوندا بود. سافت‌بانک در فصل گذشته به ویژه در هند فعال بوده و ۶۰ میلیون دلار در شرکت خواربارفروشی آنلاین و ۱۴۹ میلیون دلار در لباس کودک سرمایه‌گذاری کرده است. در مجموع سرمایه‌گذاری VC آسیا در نخستین فصل ۲۰۱۹ بالغ بر ۱/ ۱۳ میلیارد دلار برای ۲۱۸ معامله بود. میانگین ارزش معاملات در مرحله آخر تامین سرمایه حدود ۵/ ۴۱ میلیون دلار بود.

عرضه اولیه سهام یونیکورن‌ها

با وجود برخی آشفتگی‌ها در اواخر سال ۲۰۱۸، مبادلات سهام در ایالات‌متحده، اروپا و آسیا طی فصل نخست ۲۰۱۹ قابل توجه بوده است. به‌طور ویژه، بازار سهام چین با افزایش نگرانی‌ها در مورد جنگ تجاری با ایالات‌متحده و پیش‌بینی‌های تولید ناخالص داخلی کمتر، روند صعودی را تجربه کرده ‌است.

بازار جهانی عرضه سهام اولیه نیز در ابتدای سال ۲۰۱۹ پرقدرت بود به‌طوری که شرکت‌های زیادی طرح‌هایی برای فروش اولیه عرضه کرده‌ یا به دنبال روش‌های دیگری برای تامین منابع مالی هستند. شرکت Lyft نخستین استارت‎آپی بود که در سال ۲۰۱۹ به بازار سهام ایالات‌متحده وارد شد، اگرچه انتظار می‌رود تعداد ورود این یونیکورن‌ها در آینده بیشتر شود همان‌طور که در ماه گذشته اوبر نیز سهام خود را در بورس نیویورک عرضه کرد. در کانادا، Lightspeed، استارت‌آپ حوزه تجارت الکترونیک، نیز در فصل نخست ۲۰۱۹ یکی از بزرگ‌ترین‌IPO‌های شرکت تکنولوژی در تاریخ بورس تورنتو را برگزار کرد و نشان داد ایالات‌متحده تنها جا برایIPO‌های موفق نیست. سه ماه نخست سال جاری شاهد تولد ۲۳ یونیکورن‌ جدید بود. ایالات‌متحده بیشترین تعداد یونیکورن‌ را داشت که شامل Nuro و Aurora در حوزه خودروهای خودران، شرکتFlexport در بخش لجستیک، Health Catalyst و۱۰x Genomics در حوزه سلامت و بیوتکنولوژی است.

چین نیز شکل‎گیری چند یونیکورن‌ جدید از جمله Danke Apartment در حوزه مدیریت آپارتمان، Horizon Robotics در حوزهروباتیک و هوش مصنوعی، شرکت لجستیک Yimidadaو گروه امنیت سازمانی ۳۶۰ را دیده ‌است. البته تولد یونیکورن‌ها در فصل اول ۲۰۱۹ به ایالات‌متحده و چین محدود نبود؛ بلکه در این مدت یونیکورن‎های‌ جدید نیز شامل فین‎تک Airwallex در استرالیا،Delhivery در حوزه تجارت الکترونیک هند، پلت‌فرم رزرو آنلاین Doctolib در فرانسه و فین‎تک N۲۶ در آلمان ایجاد شد. البته نکته قابل توجه در تولد یونیکورن‌ها، تعداد رو به رشد شرکت‎های فین‎تکی هم در ایالات‌متحده و هم در سطح جهان بود. با توجه به شکل‌گیری و رشد قابل انتظار یونیکورن‌ها در سال ۲۰۱۹، سرمایه‌گذاران VC نیز به دنبال استارت‌آپ‌هایی هستند که در مرحله تبدیل به یونیکورن‌ قرار دارند. در حالی که بسیاری از یونیکورن‌ها تا به امروز براساس دیجیتالی کردن مدل‌های کسب‌وکار موجود بوده، انتظار می‌رود یونیکورن‌های آینده با مدل‌های تجاری کاملا جدید هدایت شود که صنایع مختلف را در پدیده‎های جدید ادغام ‌کنند.

رویکرد VCها

بانکداری دیجیتال برنده بزرگی در سرمایه‌گذاری VC در سطح جهانی بوده به‌طوری که سرمایه استارت‌آپ بانکی Chime در ایالات‌متحده ۲۰۰ میلیون دلار، استارت‌آپ بانکی N۲۶ در آلمان ۳۰۰ میلیون دلار، بانک Oak North و Starling در بریتانیا به ترتیب ۴۴۰ و ۱۰۰ میلیون دلار افزایش یافته ‌است. در حال حاضر تعدادی از این بانک‌های دیجیتال در بازارهای داخلی خود به خوبی رونق گرفته‌اند و اکنون به دنبال فرصت‌هایی برای رشد منطقه‌ای و بین‌المللی می‌گردند. ایالات‌متحده هدف بزرگ بسیاری از بانک‌های رقیب اروپایی است که به دنبال گسترش فعالیتشان در بازار آمریکای شمالی هستند. همان‌طور که بازارهای توسعه‌یافته به تازگی شاهد اشباع سرمایه‌گذاری VCدر استارت‌آپ‌های حوزه‌هایی مانند پرداخت‌ الکترونیک، دوچرخه‌ و خودروی اشتراکی و تحویل غذا هستند، سرمایه‌گذاران VC فردی و شرکتی به دنبال یافتن بازارهای نابالغ برای فرصت‌های جدید هستند.

با توجه به اینکه در سال ۲۰۱۸، سرمایه‌گذاری VC در کشورهای رو به توسعه بیش از ۸ میلیارد دلار و اساسا بیش از سال قبل بود، انتظار می‌رود در سال ۲۰۱۹ نیز میزان سرمایه‌گذاری VC در کشورهای در حال توسعه افزایش یابد. آمریکای‌لاتین موقعیت خوبی برای افزایش شدید سرمایه‌گذاری در فصل بعد دارد. برای نمونه، شرکت SoftBank از راه‌اندازی یک صندوق ۵ میلیارد دلاری برای تامین شرکت‌های نوپای آمریکای‌لاتین در فصل نخست سال ۲۰۱۹ خبر داد. این سرمایه‌گذاری می‌تواند سایر صندوق‌های VC را تشویق کند تا حضورشان را در آمریکای‌لاتین افزایش دهند.

انتظار می‌رود فین‎تک یکی از جذاب‌ترین بخش‌های سرمایه‌گذاری در بازارهای نوظهور، به ویژه در کشورهای پرجمعیت که شهروندان آن حساب بانکی ندارند، باشد. البته هوش مصنوعی نیز آماده است تا شاهد روند رو به رشد سرمایه‌گذاری VC در طول سال ۲۰۱۹ باشد. کاربرد هوش مصنوعی از دیدگاه صنعتی تقریبا نامحدود است به‌طوری که از خدمات بهداشتی و مالی گرفته تا خرده‌فروشی و تولید می‎توان از این فناوری استفاده کرد.

سیمین عزیزمحمدی