علامت ثبات اقتصادی از چک‌ها

این رقم در مهرماه سال جاری به میزان ۴/ ۸ درصد ثبت شده که در مهرماه سال قبل به میزان ۱۳ درصد ثبت شده بود. همچنین نسبت ارزش چک‌های برگشتی به نسبت کل نیز در مهرماه سال جاری به ۲/ ۱۲ درصد رسیده که این رقم در مدت مشابه سال قبل ۸/ ۱۵ درصد بوده است.

این موضوع می‌تواند یکی از علائم افزایش ثبات اقتصادی در بازار باشد، زیرا فعالان اقتصادی توانایی بیشتری برای پاس کردن چک‌های مبادله شده خود داشته‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در مهرماه نسبت به شهریور نیز از حجم و تعداد چک‌های برگشتی کاسته شده است.

بانک مرکزی گزارش شاخص بهای مصرف‌کننده در مهرماه سال جاری را منتشر کرد. آمار چک‌های برگشتی تا آذر ماه سال ۱۳۹۳ در سطح استان تهران با استفاده از اطلاعات اتاق پایاپای اسناد بانکی تهیه و در گزارش شاخص‌های ماهانه اقتصادی منتشر شد. با راه‌اندازی سامانه چکاوک، در سال ۱۳۹۵ گزارش آمار چک‌های مبادله‌ای بر اساس اطلاعات سامانه مذکور برای کلیه استان‌های کشور تهیه شد. این اطلاعات از فروردین ۱۳۹۶ در پایگاه اطلاع‌رسانی بانک مرکزی در دسترس است.

 کاهش تعداد چک‌های مبادله‌ای

در این گزارش، چک‌های مبادله‌ای به مجموع چک‌های وصولی و برگشتی بین بانکی تقسیم‌بندی می‌شوند. چک وصولی، چکی است که صحت آن مورد تایید بانک بوده و بانک نسبت به پرداخت آن اقدام کرده است. اما اگر به علتی، چک برگشتی قابل وصول نباشد، در تقسیم‌بندی چک‌های برگشتی قرار می‌گیرد. در مهر ماه سال جاری در کشور به میزان ۳/ ۷ میلیون فقره چک به ارزش ۴/ ۸۴ هزار میلیارد تومان مبادله شده است. بنابراین می‌توان عنوان کرد که در مهرماه سال جاری ارزش هر چک مبادله شده به میزان حدود ۱۱میلیون تومان بوده است.

آمارهای این گزارش نشان می‌دهد که از تعداد چک‌های مبادله‌ای در مهرماه نسبت به شهریور کاسته شده، اما ارزش این چک‌ها رشد کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تعداد چک‌های مبادله شده در شهریور ماه به میزان ۵/ ۷ میلیون فقره بوده است. بنابراین در مهرماه سال جاری نسبت به ماه قبل ۷/ ۱ درصد از میزان چک‌های مبادله شده کاسته شده است، اما از نظر ارزش نسبت به شهریور ماه ۳/ ۱ درصد به ارزش چک‌های مبادله شده افزوده شده است. بر اساس این آمارها نسبت به مدت مشابه سال قبل تعداد چک‌های مبادله‌ای ۱۷ درصد کاهش یافته است. از سوی دیگر از ارزش کل چک‌های مبادله شده در مهر سال جاری در مقایسه با سال قبل ۱۰ درصد کاسته شده است.

کاهش ارزش و تعداد چک‌های مبادله‌ای در مهرماه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل شاید یکی از نشانه‌های کند شدن فعالیت‌های اقتصادی باشد، زیرا در زمانی که فعالیت‌های اقتصادی روند بهبودی داشته باشد، انتظار بر این است که تعداد چک‌ها نیز رشد کند. از سوی دیگر، یکی از شاخص‌هایی که می‌توان عنوان کرد فعالیت‌های اقتصادی روند بهتری را ثبت کردند، کاهش چک‌های برگشتی و مقایسه آن با چک‌های مبادله‌ای است.

 افت قابل توجه چک‌های برگشتی

آمارهای گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد که در مهرماه سال جاری تعداد چک‌های برگشتی به ۶۱۸ هزار فقره رسیده است. همچنین ارزش کل چک‌های برگشتی در مهرماه به میزان ۳/ ۱۰ هزار میلیارد تومان بوده است. بر اساس بررسی‌های صورت گرفته نسبت به شهریور ماه تعداد چک‌های برگشتی میزان ۲/ ۱۰ درصد کاهش را ثبت کرده است. همچنین از لحاظ ارزشی نیز به میزان ۸/ ۴ درصد از سطح چک‌ها کاهش یافته است. بر اساس آمارهای این گزارش در مهرماه سال جاری، حدود ۵۹۴ هزار فقره چک به ارزشی به میزان ۷/ ۹ هزار میلیارد تومان به دلایل کسری یا فقدان موجودی برگشت داده شده است.

در واقع در کل کشور از نظر تعداد ۱/ ۹۶ درصد و از نظر ارزش ۵/ ۹۴ درصد از کل چک‌های برگشتی به دلایل کسری یا فقدان موجودی بوده است. در ماه‌های قبل نیز دلیل اصلی کاهش چک‌های برگشتی، کسری یا فقدان موجودی است. بنابراین کاهش ماهانه چک‌های برگشتی نشان‌دهنده این موضوع است که افراد توانایی بیشتری برای پاس کردن چک‌های خود داشته‌اند. از سوی دیگر، آمارها نشان می‌دهد که نسبت به مدت مشابه سال قبل نیز از نظر تعداد چک‌های برگشتی به میزان ۴۶ درصد کاسته شده است. همچنین در مهرماه سال جاری مبلغ چک‌های برگشتی نیز نسبت به مدت مشابه سال قبل به میزان ۳۰ درصد کاهش یافته است.

 کاهش سهم چک‌های برگشتی

شاید، آنالیز تعداد و ارزش چک‌های برگشتی، نمی‌تواند تصویر مناسبی از روند بازار چک ارائه دهد. زیرا امکان دارد کاهش چک‌های برگشتی در مهرماه به این دلیل باشد که در کل روند چک‌های مبادله شده کاهش یافته باشد. بنابراین باید تحلیل دقیق‌تری از نسبت چک‌های مبادله شده و برگشتی ارائه کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در مهرماه سال جاری، نسبت تعداد چک‌های برگشتی به کل چک‌های مبادله‌ای به رقم ۴/ ۸ درصد رسیده است. این رقم، کمترین سطح طی یک سال اخیر است. به بیان دیگر، از میزان کل چک‌های مبادله شده، سطح کمتری از چک‌ها برگشت خورده است. این رقم در شهریور سال جاری به میزان ۲/ ۹ درصد بوده است.

همچنین در مهرماه سال قبل تعداد چک‌های برگشتی نسبت به کل چک‌های مبادله‌ای در سطح ۱۳ درصد قرار داشت. بنابراین طی یک سال به میزان ۶/ ۴ واحد درصد از این نسبت کاسته شده است. به نظر می‌رسد که وجود ثبات در بازارها و کاهش نااطمینانی در معاملات یکی از دلایل افت این نسبت بوده است. از سوی دیگر، آمارهای ارزش چک‌های برگشتی نسبت به ارزش کل چک‌های مبادله‌ای نیز این موضوع را تایید می‌کند. بر اساس آمارهای ارائه شده در سال جاری نسبت ارزش چک‌های برگشتی به کل چک‌های مبادله شده در سال جاری به رقم ۲/ ۱۲ درصد رسیده است. این رقم در مهرماه سال قبل به میزان ۸/ ۱۵ درصد ثبت شده بود.

بنابراین از نگاه نسبت ارزش، از سهم چک‌های برگشتی نسبت به کل چک‌های مبادله شده کاسته است.در بخشی از گزارش بانک مرکزی، آمارهای چک‌های وصولی ارائه شده است که در کل کشور ۷/ ۶ میلیون فقره چک به ارزشی بالغ بر ۱/ ۷۴ هزار میلیارد تومان وصول شد، در نتیجه نسبت به ماه قبل از نظر تعداد ۹/ ۰ درصد کاهش و از نظر مبلغ ۲/ ۲ درصد افزایش نشان می‌دهد.