موتور رشد صادرات بهمن

آمارهای جدید گمرک نشان می‌دهد موتور رشد صادرات در بهمن، میعانات گازی است. میعانات گازی بیش از دو گروه دیگر صادراتی (پتروشیمی و سایر کالاها) تحت تاثیر تحریم‌ها قرار گرفته بود؛ به‌گونه‌ای‌که در ماه آذر صادرات این گروه به صفر رسید. اما با آغاز مجدد خرید میعانات گازی کره جنوبی از ایران، در دی ماه صادرات این گروه مجددا از سر گرفته شد. آمارهای تجارت خارجی ایران نشان می‌دهد صادرات میعانات گازی که در دی ماه ۲۷۷میلیون دلار رقم خورده بود، در بهمن ماه به ۸۷۷میلیون دلار رسیده است.

آمارهای گمرک چراغ خاموش و بدون اطلاع‌رسانی از سوی این مرجع آماری، با تاخیر بیش از ۲۰ روز، روی پرتال گمرک قرار گرفت. این آمارها نشان می‌دهد تراز تجاری ایران در مجموع از ابتدای امسال تا انتهای بهمن‌ماه، یک میلیارد و ۵۷۷ میلیون دلار به نفع صادرات بوده است. تراز تجاری ماه بهمن نیز مثبت ۸۹۹ میلیون دلار است. بررسی‌ها نشان می‌دهد موتور رشد صادرات در بهمن‌ماه، صادرات میعانات گازی است. البته پیش از این نیز آمارهای برخط گمرک، سیگنال رشد صادرات میعانات گازی را صادر کرده بود. از این‌رو جهش صادرات میعانات گازی به همراه افزایش صدور سایر کالا ها موجب افزایش صادرات و تراز تجاری مثبت در بهمن‌ماه شده است.

تجارت در ماه یازدهم

ارزیابی‌ها نشان می‌دهد حجم تجارت خارجی ایران در بهمن امسال به ۶ میلیارد و ۵۵۷ میلیون دلار رسیده که از این میزان ۳ میلیارد و ۷۲۸ میلیون دلار مربوط به صادرات و ۲ میلیارد و ۸۲۹ میلیون دلار مربوط به واردات است. بنابراین تراز تجاری ایران در ماه یازدهم مثبت است. اگرچه هم ارزش صادرات و هم ارزش واردات نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته است. در بهمن ۹۶ صادراتی به ارزش ۴ میلیارد و ۸۱۵ میلیون دلار و وارداتی به ارزش ۵ میلیارد و ۵۶ میلیون دلار رقم خورده بود و تراز تجاری منفی ۲۴۱ میلیون دلار بود. اما صادرات در بهمن امسال نسبت به ماه گذشته (دی‌ماه ۹۷) افزایش داشته است. ارزش صادرات دی‌ماه ۲ میلیارد و ۹۹۲ میلیون دلار بوده که در بهمن به ۳ میلیارد و ۷۲۸ میلیون دلار رسیده است. اما ارزش واردات بهمن نسبت به دی کاهش داشته است. واردات در دی امسال ۳ میلیارد و ۵۲ میلیون دلار بوده و در بهمن به ۲ میلیارد و ۸۲۹ میلیون دلار کاهش یافته است. تراز تجاری دی ماه امسال منفی ۶۰ میلیون دلار بوده است.

حال این سوال مطرح می‌شود که چرا صادرات بهمن‌ماه افزایش داشته است؟ با نگاهی به آمارهای صادرات سه گروه میعانات گازی، پتروشیمی و سایر کالاها، می‌توان بخش عمده افزایش صادرات در بهمن‌ماه را به جهش صادراتی میعانات گازی مرتبط دانست. موضوعی که پیش از این نیز در گزارشی تحت عنوان «سیگنال مثبت از صادرات میعانات» در «دنیای اقتصاد» به آن اشاره شده بود. با شروع تحریم‌های آمریکا، صادرات میعانات‌گازی کاهش قابل‌توجهی یافت و حتی در آذر به‌طور کامل متوقف شده بود. اما از دی ماه همزمان با آغاز مجدد خرید میعانات گازی کره‌جنوبی از ایران، رقم صادرات اوج گرفت؛ تا جایی که می‌توان گفت در بهمن ماه این روند افزایشی تبدیل به جهش صادراتی شده است.

البته بخشی دیگر از افزایش صادرات بهمن نسبت به دی نیز متاثر از افزایش صادرات سایر کالاهاست. در عین حال روند کاهشی صادرات پتروشیمی در بهمن‌ماه هم تداوم داشته و به نظر می‌رسد مشکلات صدور کالاهای پتروشیمی همچنان به قوت خود باقی است.  صادرات پتروشیمی از ۸۷۵ میلیون دلار در دی‌ماه به ۸۷۱ میلیون دلار در بهمن ماه کاهش یافته است. اما صادرات میعانات گازی که در دی‌ماه ارزشی معادل ۲۷۷ میلیون دلار داشته، در بهمن ماه به ۸۷۷ میلیون دلار رسیده است. صدور سایر کالاها هم از یک میلیارد و ۸۴۰ میلیون دلار در دی ماه به یک میلیارد و ۹۸۰ میلیون دلار در بهمن ماه افزایش یافته است.

از سویی مقایسه آمارهای بهمن امسال با بهمن سال گذشته نشان می‌دهد به جز صادرات میعانات گازی، صادرات دو گروه پتروشیمی و سایر کالاها در بهمن ۹۷ نسبت به بهمن ۹۶ کاهش یافته است. در بهمن ۹۶ ارزش صادرات پتروشیمی یک میلیارد و ۶۷۷ میلیون دلار، ارزش صادرات میعانات گازی ۶۵۰ میلیون دلار و ارزش صادرات سایر کالاها ۲ میلیارد و ۴۸۹ میلیون دلار بوده است.

آمارهای ۱۱ ماهه

بر اساس آمارهای گمرکی ۱۰۵ میلیون و ۹۰۸ هزار تن کالای ایرانی از ابتدای امسال تا انتهای بهمن ماه صادر شده که ارزشی معادل ۴۰ میلیارد و ۷۸ میلیون دلار داشته است و نسبت به مدت مشابه سال گذشته به لحاظ وزنی افت بیش از ۶ درصد و به لحاظ ارزشی افت نزدیک به یک درصد را تجربه کرده است. همچنین ۲۸ میلیون و ۹۲۶ هزار تن کالا به ارزش ۳۸ میلیارد و ۵۰۱ میلیون دلار در این بازه زمانی وارد کشور شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته وزن واردات با افت بیش از ۱۷ درصد روبه‌رو بوده و ارزش واردات افت بیش از ۲۱ درصدی داشته است. تراز تجاری ایران در این بازه زمانی مثبت یک میلیارد و ۵۷۷ میلیون دلار و حجم تجارت نیز ۷۸ میلیارد و ۵۷۹ میلیون دلار است.

صادرات در ۱۱ ماه

اقلام عمده صادرات در یازده ماه منتهی به بهمن ۹۷ شامل «میعانات گازی»، به ارزش ۳ میلیارد و ۹۳۰ میلیون دلار و سهم ارزشی نزدیک به ۱۰ درصد، «گاز طبیعی مایع شده» به ارزش یک میلیارد و ۹۲۳ میلیون دلار و سهم ارزشی نزدیک به ۵ درصد، «پروپان مایع شده» به ارزش یک میلیارد و ۶۰۷ میلیون دلار و سهم ارزشی بیش از ۴ درصد، «سایر روغن‌های سبک و فرآورده‌ها به جز بنزین» به ارزش یک میلیارد و ۳۲۴ میلیون دلار و سهم بیش از ۳ درصد، «متانول» به ارزش یک میلیارد و ۲۹۷ میلیون دلار و سهم ارزشی بیش از ۳ درصد بوده است.

صادرات قطعی به تفکیک میعانات گازی، پتروشیمی و سایر کالاها نیز حکایت از افزایش وزنی و دلاری صادرات پتروشیمی، افت وزنی و دلاری صادرات میعانات گازی و افت وزنی و رشد دلاری صادرات سایر کالاها دارد.  بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی گمرک ایران از ابتدای امسال تا انتهای بهمن ماه، ۳۲ میلیون و ۱۴۹ هزار تن محصولات پتروشیمی به ارزش ۱۳ میلیارد و ۲۰۱ میلیون دلار صادر شده است که سهم ارزشی نزدیک به ۳۳ درصد و سهم وزنی بیش از ۳۰ درصد از کل صادرات  را به خود اختصاص داده است. این گروه بیش از ۱۲ درصد در وزن و بیش از ۱۴ درصد در ارزش نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشته است. 

اما میعانات گازی هم به لحاظ وزنی نسبت به مدت مشابه سال قبل افت نزدیک به ۵۲ درصدی داشته و هم از نظر ارزشی با افت بیش از ۵/ ۳۷ درصد مواجه شده است. در ۱۱ ماه منتهی به بهمن ۷ میلیون و ۵۵۱ هزار تن میعانات گازی به ارزش ۳ میلیارد و ۹۳۰ میلیون دلار به کشورهای هدف صادر شده است. اگرچه بخشی از کاهش صادرات میعانات گازی متاثر از تحریم‌ها است اما دلیل دیگر افت آن به راه‌اندازی پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس برمی‌گردد. فاز اول این پالایشگاه سال گذشته و فاز دوم آن اوایل سال جاری وارد مدار شد.

فاز سوم پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس نیز بهمن ماه امسال به‌طور رسمی با حضور رئیس‌جمهوری و وزیر نفت افتتاح شد تا با تکمیل هر سه فاز این پالایشگاه، مجموع تولید روزانه بنزین کشور تا پایان امسال از ۱۰۵ میلیون لیتر در روز عبور کند. هر فاز بیش از ۱۲ میلیون لیتر در روز بنزین تولید می‌کند و روزانه حدود ۱۲۰ هزار بشکه میعانات گازی مصرف می‌کند. ستاره خلیج‌فارس بزرگ‌ترین پالایشگاه خوراک میعانات گازی دنیا است.

در واقع قرار بود ستاره خلیج‌فارس روزی ۳۶۰ هزار بشکه میعانات مصرف کند. اما برآوردها نشان می‌دهد این پالایشگاه بیشتر از ظرفیتش، میعانات گازی را مصرف می‌کند. به‌طوری که گفته می‌شود روزانه ۴۰۰ هزار بشکه میعانات گازی در ستاره خلیج‌فارس مصرف می‌شود. از این‌رو با توجه به ظرفیت نسبتا ثابت تولید میعانات گازی در کشور، مصرف داخلی افزایش داشته است. آمارها نشان می‌دهد سهم این کالا از وزن صادرات بیش از ۷ درصد و سهم ارزشی آن نزدیک به ۱۰ درصد است.

سایر کالاها سهم بیش از ۵/ ۶۲ درصدی از وزن و سهم بیش از ۵۷ درصدی از ارزش صادرات را در ۱۱ ماه منتهی به بهمن به خود اختصاص داده است. در این بازه زمانی ۶۶ میلیون و ۲۰۸ هزار تن کالا به ارزش ۲۲ میلیارد و ۹۴۸ میلیون دلار به کشورهای هدف صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته به لحاظ وزنی افت نزدیک به ۴ درصد و به لحاظ ارزشی رشد نزدیک به ۲ درصد داشته است. محمدرضا مودودی، سرپرست سازمان توسعه تجارت گفته است: در بخش اقلام صنعتی و کشاورزی، صادراتمان خوب بوده و نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشته‌ایم.

همچنین در بخش صنعتی و معدنی در زمینه صادرات کمترین مشکل را داریم. چین به‌عنوان بزرگ‌ترین خریدار کالاهای ایرانی در صدر مقاصد صادراتی قرار دارد که سهم ارزشی نزدیک به ۲۱ درصد را در اختیار گرفته است. البته صادرات به این کشور به لحاظ وزنی نسبت به مدت مشابه سال قبل افت بیش از ۹ درصدی داشته و به لحاظ ارزشی با رشد بیش از ۴ درصدی روبه‌رو بوده است. عراق دومین مقصد صادرات کالاهای ایرانی است که سهم ارزشی بیش از ۵/ ۲۰ درصد از کل صادرات را به خود اختصاص داده است. صادرات به عراق هم به لحاظ وزنی نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد بیش از ۵۳ درصدی داشته و هم به لحاظ ارزشی با رشد بیش از ۴۲ درصدی روبه‌رو بوده است.

امارات سومین مقصد صادراتی ایران محسوب می‌شود که صدور کالا به این کشور نسبت به مدت مشابه سال قبل هم به لحاظ وزنی افت بیش از ۲۱ درصد داشته و هم به لحاظ ارزشی با افت نزدیک به ۷ درصد مواجه شده است. افغانستان و ترکیه نیز در رده‌های بعدی مقاصد عمده صادرات کالاهای ایرانی قرار گرفته‌اند. متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی در ۱۱ ماه منتهی به بهمن نیز ۳۷۸ دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل نزدیک به ۶ درصد افزایش داشته است.

واردات در ۱۱ ماه

اقلام عمده وارداتی طی ۱۱ ماه منتهی به دی امسال شامل «ذرت دامی» به ارزش یک میلیارد و ۸۷۰ میلیون دلار و سهم ارزشی نزدیک به ۵ درصد، «برنج» به ارزش یک میلیارد و ۳۴۴ میلیون دلار و سهم ارزشی بیش از ۳ درصد، «قطعات منفصله برای تولید اتومبیل سواری ردیف ۸۷۰۳ بنزینی با حجم سیلندر ۲ هزار سی‌سی با ساخت داخل ۱۴ تا کمتر از ۳۰ به استثنای لاستیک» به ارزش یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار و سهم ارزشی بیش از ۳ درصد، «لوبیای سویا» به ارزش یک میلیارد و ۸۶ میلیون دلار و سهم ارزشی نزدیک به ۳ درصد و «الکترودهای زغالی برای کوره‌ها» به ارزش ۵۴۸ میلیون دلار و سهم ارزشی بیش از یک درصد بوده است.

 کشورهایی که بیشترین کالا را به ایران فروخته‌اند به ترتیب عبارتند از: چین با سهم ارزشی بیش از ۲۴ درصد، امارات با سهم ارزشی بیش از ۱۵ درصد، ترکیه با سهم ارزشی نزدیک به ۶ درصد، هند با سهم ارزشی نزدیک به ۶ درصد و آلمان با سهم ارزشی نزدیک به ۶ درصد. از ابتدای امسال تا انتهای بهمن به جز واردات از هند، وزن و ارزش واردات از چهار کشور چین، امارات، ترکیه و آلمان با افت روبه‌رو بوده است. متوسط هر تن کالای وارداتی نیز ۱۳۳۱ دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل با افت نزدیک به ۵ درصدی روبه‌رو شده است.