رئیسی چگونه جیب خالی مردم را خالی تر کرد؟/ ارزش واقعی یارانه ۳۰۰ هزارتومانی چقدر است؟

زمانی‌که موج اول گرانی‌ها در ابتدای اردیبهشت با افزایش قیمت نان آغاز شد، کارشناسان اقتصادی تاکید کردند هر تصمیمی که به تزریق دوباره نقدینگی به بازار و افزایش قیمت‌ها منجر شود از جمله حذف یکباره ارز ترجیحی، باعث دومینوی غیرقابل‌کنترل گرانی خواهد شد.

اما با اعلام رسمی خبر حذف ارز ترجیحی و سیاست یارانه‌ای جدید دولت، ممکن شدن برداشت یارانه و انتشار فهرستی از قیمت‌های جدید برخی کالاها یکباره در چند ساعت، بازار و مردم دچار حیرت شدند.پس از برنج، آرد و گوشت، حالا افزایش دوبرابری قیمت مرغ، تخم‌مرغ، روغن و رشد چشمگیر قیمت لبنیات در شرایطی بازار ایران را درگیر خود کرد که مردم توان تحمل قیمت‌های پیش‌ از این را هم نداشتند.

به فاصله چند ساعت گشتی در فروشگاه‌های شهر نشان داد حتی قیمت‌های مصوب جدید هم‌افزایش داشته‌اند. به طور مثال، تخم‌مرغ که قیمت یک شانه ۳۰ عددی آن باید ۷۶ هزار تومان باشد هم‌اکنون در بسیاری از فروشگاه‌های شهر تهران با قیمت ۹۰ تا ۱۱۰ هزار تومان عرضه می‌شود. همان وضعیتی که قیمت مرغ در بازار تجربه می‌کند. بر اساس قیمت‌های جدید، مرغ باید کیلویی ۶۰ هزار تومان باشد اما به گفته فروشندگان، این قیمت عرضه در فروشگاه‌های محدودی است که مرغ دولتی عرضه می‌کنند وگرنه در قصابی‌ها و سوپرمارکت‌های شهر، مرغ تا کیلویی ۸۰ هزار تومان نیز فروخته می‌شود.

در خصوص لبنیات ظاهرا وضع از این بحرانی‌تر است، به این دلیل که در اولین روز پس از اعلام قیمت‌های جدید، بسیاری از شرکت‌های لبنیاتی امکان توزیع در شهر را نداشته و یا عمدا از میزان عرضه محصولات لبنی کاسته‌اند، موضوعی که روشنگر مورد قبول نبودن قیمت‌های جدید برای آن‌ها است.در این روز قیمت شیر، ماست، پنیر و دیگر محصولات لبنی رشدی ۱۰۰ درصدی داشتند که باید در نظر گرفت این افزایش قیمت رسمی پس از چند مرحله افزایش قیمت غیررسمی بوده است، به‌ طوری که که اگر مبنا را قیمت سال گذشته بگذاریم حالا افزایش قیمت محصولات لبنی به مرز ۲۰۰ درصد رسیده‌اند.

طی هفته‌های اخیر، روغن در بسیاری از فروشگاه‌ها بدل به کالایی شده بود که فروش آن مانند کالای قاچاق مخفیانه و فقط به مشتریان خاص انجام می‌شد. هنوز هم قفسه‌های روغن در فروشگاه‌های شهر خالی است و با وجود گرانی ۱۰۰ درصدی آن به نظر می‌آید شرکت‌های تولیدکننده روغن توان تامین نیاز بازار را ندارند. این موضوع سبب شده است با وجود قیمت مصوب ۶۰ هزار تومان برای روغن مایع ۸۰۰ گرمی این محصول حتی اگر به‌سختی پیدا شود قیمتی ۸۰ تا ۱۰۰ هزار تومان داشته باشد.حالا سوال اصلی این است که آیا پرداخت یارانه ۴۰۰ یا ۳۰۰ هزارتومانی با شروط مطرح‌شده از طرف دولت اساسا تامین‌کننده ما‌به التفاوت افزایش قیمت‌ها خواهد بود؟

نگاهی به اعداد و ارقام نشان می‌دهند که با توجه‌ به میزان مصرف هر خانوار، یارانه جدید دولت چه به شکل نقدی و چه به‌صورت کالابرگ با در نظر گرفتن گرانی فعلی، به جز ایجاد موج جدید تورم ناشی از پول‌پاشی در کشور اثری نخواهد داشت و احتمالا بر سطح درآمد و وضع معیشت مردم تاثیر معکوس داشته باشد.نزدیک به ۹۰ درصد جامعه ایران قرار است ماهانه حدود ۱۰ دلار به عنوان یارانه کمک معیشتی دریافت کند.بیش از دو سال قبل، حدود ۶۰ میلیون ایرانی به دلیل آنچه مشکلات معیشتی عنوان می‌شد، مشمول دریافت کمک‌ از سوی دولت بودند. حالا افراد نیازمند به دریافت کمک معیشتی گستره بسیار وسیع‌تری پیدا کرده و ۹۰ درصد جامعه ایران را شامل شده است. طبق تصمیم دولت ۳۰ درصد از جمعیت ایران که در دهک‌های یک تا سه قرار دارند ماهانه ۴۰۰ هزار تومان و ۶۰ درصد دیگر نیز مشمول کمک حمایتی ۳۰۰ هزار تومانی شده‌اند. یعنی تنها لایه نازکی از دهک‌ بالای درآمدی جامعه، از دایره کمک‌های معیشتی خارج هستند.

رشد شتابات تورم و کاهش شدید ارزش پول ملی، آنچه قرار است جایگزین یارانه ۴۵ هزار تومانی شود را به عددی کوچک و ناکارآمد در معیشت ایرانی‌ها تبدیل ساخته است. سال ۱۳۸۹، نخستین سال آغاز پرداخت یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی بود، سالی که متوسط نرخ دلار حدود یک هزار و ۳۳ تومان بود. این بدان معنا بود که ایرانی‌ها در آن سال ماهانه حدود ۴۵ دلار به عنوان یارانه معیشتی دریافت می‌کردند.

یارانه ۴۵ هزار تومانی در فاصله بیش از یک دهه، لابه‌لای شیب تند تورم و کاهش ارزش پول ملی گم شد و قدرت خرید آن به حداقل کاهش یافت. عددی که مدتی قبل ابراهیم رئیسی، ارزش یارانه ۴۵ هزار تومانی را معادل هفت هزار تومان فعلی عنوان کرده بود.قیمت دلار از مرز ۲۹ هزار و ۶۰۰ تومان هم فراتر رفته است. یارانه معیشتی ۳۰۰ هزار تومانی برمبنای نرخ دلاری که در نزدیکی ۳۰ هزار تومان قرار گرفته، کمی بیشتر از ۱۰ دلار است. یعنی قدرت یارانه ۳۰۰ هزار تومانی فعلی، حدود یک چهارم همان یارانه‌ ۴۵ هزار تومانی‌ای است که سال ۱۳۸۹ برای کمک معیشتی پرداخت می‌شد. حالا این یارانه ۱۰ دلاری قرار است چه بخشی از سبد خانوارهای ایرانی‌ را پر کند؟

سال ۱۳۸۹، زمانی‌ که نخستین یارانه نقدی ۴۵ هزار تومانی به حساب سرپرستان خانوار واریز شد، قیمت مرغ حدود دو هزار ۶۰ تومان بود. گوشت گوساله نیز در همان سال حدود نه هزار و ۲۰۰ تومان در هر کیلو عرضه می‌شد. برنج ایرانی نزدیک به سه هزار و ۷۰ تومان و برنج وارداتی هم کمتر از هزار و ۸۰۰ تومان بود. هر ایرانی با یارانه ۴۵ هزار تومانی (۴۵ دلاری در سال ۱۳۸۹) می‌توانست ماهانه چند کیلوگرم گوشت، مرغ و برنج خریداری کند.

آنچه امروز می‌توان با یارانه ۱۰ دلاری از ارزان‌ترین نوع کالاها تهیه کرد به مراتب ناچیزتر از یارانه‌ای است که یک دهه قبل به میزان یک چهارم یارانه کنونی به ایرانی‌ها پرداخت می‌شد. اگر قرار بود قدرت خرید یارانه ۴۵ هزار تومانی سال ۱۳۸۹ تکرار شود، امروز دولت به جای ۳۰۰ هزار تومان، باید عددی نزدیک به یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان برای پرداخت یارانه معیشتی در نظر می‌گرفت.قدرت خرید پایین یارانه معیشتی جدید بدان معناست که باز هم باوجود پرداخت یارانه به ۹۰ درصد جامعه ایران، بخشی از کالاهایی که طی چند سال اخیر از سبد خرید خانوارها حذف شدند، همچنان غایب سفره‌ ایرانی‌ها باقی خواهند ماند.

یارانه ۳۰۰ هزار تومانی دولت چقدر می‌ارزد؟

پایگاه خبری اقتصاد آنلاین نوشت: احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد و دارایی، روز سه‌شنبه، ۲۰ اردیبهشت، گفت که در صورت فراهم نبودن زیرساخت‌ها، پرداخت‌ نقدی یارانه ادامه می‌یابد.بر اساس اعلام سازمان هدفمندی یارانه‌ها، نزدیک به ۷۲ میلیون نفر و بر اساس اعلام وزیر اقتصاد، ۷۷ میلیون نفر از جمعیت ایران «یارانه معیشتی» دریافت می‌کنند؛ مبلغ یارانه حدود ۳۰ درصد از آنان، ۴۰۰ هزار تومان است و به ۶۰ درصد نیز یارانه ۳۰۰ هزار تومانی پرداخت می‌شود.

با در نظر گرفتن قیمت‌های جدید با یارانه ۳۰۰ هزار تومانی می‌توان کمتر از یک کیلو روغن جامد خرید و مبلغ آن به اندازه خرید سه شانه تخم‌مرغ در ماه است. خانواده‌ها برای خرید سه کیلوگرم برنج ایرانی باید مبلغی هم روی یارانه ۳۰۰ هزار تومانی خود بگذارند.طبق اعلام وزیر اقتصاد و دارایی، حدود ۱۰ درصد افراد جامعه جزو اقشار برخوردار محسوب می‌شوند و یارانه دریافت نخواهند کرد. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشانی سایتی را برای ثبت شکایت‌های مردمی اعلام کرده است.

بر اساس برآورد ایسنا، با محاسبات صورت گرفته مبتنی بر افزایش قیمت کالاهای اساسی از امروز ۲۲ اردیبهشت ماه، قدرت خرید ۹ دهک افزایش یافته است؛ برای مثال یک خانواده ۴ نفره در دهک اول شهری، نفری ۴۰۰ هزار تومان و مجموعا یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان یارانه دریافت می‌کنند. هزینه خرید مرغ، تخم مرغ، شیر، پنیر و انواع روغن این خانواده قبل از اصلاح قیمت‌ها ۲۴۱ هزار تومان بود که با تغییر قیمت این اقلام، ۵۶۸ هزار تومان خواهد شد. این یعنی هزینه این خانواده ۳۲۷ هزار تومان افزایش یافته است. همچنین میزان یارانه خالص دریافتی این خانواده نسبت به یارانه قبلی یک میلیون و ۲۵۰ هزار تومان افزایش یافته، این یعنی قدرت خرید این خانواده در ۴ کالای ذکر شده ۹۲۳ هزار تومان زیادتر شده است.

در دهک دوم شهری نیز محاسبات به همین شکل است. یعنی یک خانواده ۴ نفره مبلغی بالغ بر یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان یارانه دریافت می‌کند با این تفاوت که هزینه خرید اقلامی چون مرغ، تخم مرغ، لبنیات و روغن پیش از اصلاح قیمت برای آنها ۳۳۶هزار و ۵۰۰ تومان بود که بعد از این اصلاح به ۸۰۳ هزار تومان می رسد و افزایش هزینه ۴۶۶ هزار و ۵۰۰ تومانی را تجربه خواهند کرد. اما میزان افزایش یارانه خالص دریافتی آنها یک میلیون و ۲۵۰ هزار تومان خواهد بود و این یعنی قدرت خرید دهک دوم شهری ۷۸۳ هزار تومان افزایش پیدا می کند.

یک خانواده چهار نفره در دهک سوم شهری نیز مانند دو دهک قبل یارانه یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومانی دریافت خواهند کرد. این دهک که پیش از افزایش قیمت ها برای خرید اقلام اساسی ۳۷۵ هزار تومان هزینه می‌کرد بعد از اصلاح قیمت ها باید ۹۱۸ هزار تومان هزینه کند و ۵۴۳ هزارتومان به هزینه های آنها اضافه خواهد شد اما با توجه به افزایش یارانه خالص دریافتی مانند دو دهک قبلی به قدرت خرید این خانواده در دهک سوم ۷۰۶ هزار تومان اضافه می شود.

دهک چهارم شهری اما متفاوت با سه دهک قبلی است. یک خانواده ۴ نفره در دهک چهارم مجموعا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان یارانه دریافت می کند. میزان یارانه خالص دریافتی آنها نسبت به قبل ۸۴۶ هزار تومان افزایش یافته است. این یعنی با وجود اینکه هزینه های خرید ۴ قلم کالای اساسی آنها از ۳۹۷ هزار تومان قبل از اصلاح قیمت ها به ۹۵۲ هزار تومان بعد از اصلاح قیمتها تغییر می کند و هزینه های آنها ۵۵۵ هزار تومان زیادتر می شود اما قدرت خریدشان نیز ۲۹۱ هزار تومان بیشتر می شود.

یک خانواده ۴ نفره در دهک پنجم نیز مانند خانواده چهارنفره در دهک چهارم یارانه دریافت می کند. هزینه خرید مرغ، تخم مرغ، پنیر، شیر و انواع روغن برای این خانواده قبلا ۴۳۳ هزار تومان بود که به یک میلیون و ۴۲ هزار تومان تغییر خواهد کرد. این یعنی با توجه به اینکه هزینه این خانواده ۶۰۹ هزار تومان زیادتر شده، اما با توجه به یارانه جدید دریافتی قدرت خریدشان نیز ۲۳۶ هزار تومان افزایش خواهد یافت.

دهک ششم نیز مانند دو دهک قبل از خود است. یعنی یک خانواده چهار نفره در این دهک یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان یارانه می‌گیرند و میزان یارانه خالص دریافتی آنها ۸۴۶ هزار تومان افزایش می‌یابد. هزینه های خرید این خانواده از ۴۳۶ هزار تومان به یک میلیون و ۴۸ هزار تومان افزایش خواهد یافت و با وجود اینکه تغییر قیمت ها ۶۱۱ هزار تومان به هزینه خانوار اضافه می‌کند ولی به قدرت خرید آنها ۲۳۴ هزار تومان اضافه خواهد شد.یارانه دهک هفتم نیز مانند دو دهک قبلی بوده با این تفاوت که هزینه خرید چهار قلم کالای اساسی برای آنها از ۴۷۴ هزار تومان به یک میلیون و ۱۷۰ هزار تومان تغییر خواهد کرد. این یعنی ۶۹۶ هزار تومان به هزینه خانواده اضافه خواهد شد ولی به قدرت خرید آنها ۱۵۰ هزار تومان اضافه می شود.

یک خانواده چهارنفره در دهک هشتم نیز یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان یارانه دریافت می‌کنند. این خانواده تا پیش از اصلاح قیمت ها برای خرید مرغ، تخم مرغ، پنیر، شیر و انواع روغن ۵۱۸ تومان هزینه می‌کردند که بعد از اصلاح قیمت بایستی برای خرید این اقلام یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان هزینه کنند و به هزینه‌های آنها ۷۷۴ هزار تومان اضافه خواهد شد. اما با توجه به افزایش یارانه خالص دریافتی ۷۱ هزار تومان به قدرت خرید آنها در این اقلام اضافه می‌شود.

دهک نهم شهری نیز مانند دهک های قبلی خود بوده و هر نفر مبلغ ۳۰۰ هزار تومان و یک خانواده ۴ نفر مجموعا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان یارانه دریافت خواهند کرد. هزینه های خرید چهار کالای اساسی برای این خانواده چهار نفره در دهک نهم پیش از اصلاح قیمت‌ها ۵۴۹ هزار تومان بود که به یک میلیون و ۳۷۷ هزار تومان خواهد رسید. یعنی با وجود اینکه هزینه این خانواده ۸۲۸ هزارتومان زیادتر خواهد شد اما قدرت خرید آنها ۱۸ هزار تومان افزایش می‌یابد.

اما سوال اینجاست که حتی در صورت تغییر نکردن قیمت کالاهای اساسی دیگر در طول دو ماه آینده که بسیار بعید به نظر می رسد، پس از این دو ماه و قطع شدن تمام یارانه های نقدی معیشتی، تکلیف چه خواهد بود. پس از آن باید چه کرد؟ آیا قدرت خرید مردم پس از این مدت، مانند این دو ماه باقی خواهد ماند؟ آیا طرح کوپن الکترونیکی می تواند مردم را اقناع کرده و کمی از فشار اقتصادی روزافزون بر آن ها بکاهد؟ آیا دیگر افزایش قیمت قابل توجهی در کالاهای اساسی رخ نخواهد داد؟ برای پاسخ به این سوال ها باید منتظر ماند تا دو ماه دیگر و زمانی که طرح کوپن یا کالابرگ الکترونیکی اجرا شود و پس از آن می توان قضاوتی منصفانه و معقول داشت.