بازار شب عید؛ نزدیک نشوید!

سال ۹۷ با همه اتفاقات خوب و بدش رو به پایان است. روزهای پایانی اسفندماه اگرچه به‌رغم سنت دیرینه ایرانیان، روزهای پرشور و هیجانی برای خانواده‌‌های ایرانی است، اما گویا امسال تکاپوی شب عید زیر سایه گرانی‌ انواع و اقسام کالاها به یک تکاپوی کاذب تبدیل شده است. این روزها اگرچه شلوغی شهر و ترافیک‌های سنگین و رفت‌وآمد شهروندان نمایشی است که نوید فرارسیدن سال جدید را می‌دهد، اما واقعیت این است که افزایش افسارگسیخته قیمت کالاهای مختلف از یک‌سو و ناتوانی و کاهش قدرت خرید خانوارها از سوی دیگر، دستاوردی جز دخل خالی فروشندگان و دست خالی خریداران نداشته است.

وضعیت حال حاضر بازار، به‌ویژه بازار کالاهای اساسی در تهران و سایر استان‌های کشور این تصویر را در ذهن ایجاد می‌کند که یقینا نوروز امسال با نوروز سال‌های دیگر تفاوت‌های چشمگیری خواهد داشت و سفره پذیرایی عید بسیاری از خانواده‌ها، نه‌تنها نسبت به سال گذشته کوچک‌تر شده بلکه بسیاری از اقلام خوراکی که جزء سبد غذایی شب عید محسوب می‌شد، خالی شده است.

افزایش ۶۰ تا ۳۰۰ درصدی قیمت انواع خشکبار و آجیل، افزایش ۲۰ تا ۱۱۰ درصدی قیمت انواع شیرینی‌جات و افزایش ۳۰ تا ۷۰ درصدی قیمت انواع میوه، بی‌تردید خانواده‌‌های ایرانی را از خرید برخی از این اقلام منصرف می‌کند. این در حالی است که گرانی‌ خوراکی‌‌های شب عید، اقتصاد عرضه‌کنندگان و فروشندگان این کالاها را نیز به خطر انداخته است، چراکه به گفته اکثر فروشندگان، امسال تامین کالاها و اقلام مورد نیاز شهروندان نیازمند سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی است، بنابراین درصورتی که فروشندگان موفق به فروش اجناس خود نشوند، به‌شدت متضرر خواهند شد.

پسته با ۳۰۰ درصد افزایش قیمت، صدرنشین گرانی

آجیل و خشکبار امسال در صدر گرانی مایحتاج شب عید قرار دارد. براساس آمار به دست آمده، در نیمه دوم اسفندماه سال جاری قیمت پسته با ۳۰۶ درصد افزایش و قیمت مغز بادام با ۶۴ درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال قبل، به ترتیب بیشترین و کمترین افزایش قیمت را داشته‌اند، تا جایی که براساس آمار اتحادیه آجیل و خشکبار تهران، فروش این اقلام در ۱۱ ماهه سال ۹۷ یک‌چهارم مدت مشابه سال گذشته بوده است.

یکی از فروشندگان خشکبار و آجیل در خیابان ولیعصر(عج) تهران در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از کسادی بازار شب عید گلایه می‌کند و می‌گوید: «حدود ۹۵ درصد شهروندانی که وارد فروشگاه می‌شوند، پس از دیدن قیمت خشکبار، سری تکان داده و دست خالی از فروشگاه خارج می‌شوند. آن قشر از خریداران هم که قصد خرید دارند، درنهایت یک‌کیلو آجیل درهم با کیفیت متوسط خریداری می‌کنند و از مغازه خارج می‌شوند.»

چشم امید فروشندگان و عرضه‌کنندگان آجیل و خشکبار هرساله به شب یلدا و عید نوروز است تا بتوانند با فروش بیشتر، کسادی بازار روزهای دیگر سال را جبران کنند، این در حالی است که امسال نه‌تنها در شب یلدا بلکه شب عید نیز بازار به‌شدت کساد است. با ادامه این رویه بسیاری از فروشندگان خشکبار و آجیل برای جلوگیری از ضرر و زیان بیشتر و تعطیلی واحد صنفی خود مجبور به عرضه اقلام کمتر یا اقلامی غیر از آجیل و خشکبار هستند.

کاهش ۱۳۰ هزار تنی تولید پسته

 رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار تهران دو عامل اصلی را دلیل افزایش قیمت خشکبار و آجیل دانسته و گفته است افزایش قیمت محصولاتی مانند پسته، گردو، بادام و فندق ناشی از افزایش قیمت ارز است و مابقی اقلام به‌دلیل سرمازدگی و کاهش تولید افزایش قیمت داشته است، تا جایی که هرساله حدود ۲۰۰ هزار تن پسته در کشور تولید می‌شود که از این مقدار حدود ۱۴۰ هزار تن صادر و حدود ۲۰ هزار تن به مصرف داخلی و بقیه نیز مورد استفاده کارخانه‌ها قرار می‌گیرد. این در حالی است که امسال تنها ۷۰ هزار تن پسته در کشور تولید شده و نه‌تنها بازار داخل با کمبود مواجه شده بلکه تامین پسته مورد نیاز مشتریان تجاری کشور نیز با مشکل مواجه شده است. مصطفی احمدی معتقد است اگر وزارت جهاد کشاورزی اجازه واردات بادام هندی را به‌عنوان محصول جایگزین پسته صادر می‌کرد، علاوه‌بر کنترل قیمت پسته در بازار داخلی، پسته مورد نیاز بازارهای صادراتی نیز تامین می‌شد.

قیمت شیرینی، کام خریداران را تلخ کرد

صرف‌نظر کردن از خرید آجیل و خشکبار شب عید اگرچه پشت‌کردن به سنت قدیمی نوروز است، اما وجود انواع مختلف شیرینی‌ها جزء لاینفک سفره شب عید است. نگاهی به فهرست قیمت انواع شیرینی در بازار و آنچه از سوی اتحادیه قنادان تهران به‌عنوان نرخ‌نامه انواع شیرینی شب عید ارائه شده و مقایسه آن با قیمت انواع شیرینی در پایان اسفندماه سال ۹۶ نشان می‌دهد برای مثال قیمت یک‌کیلو شیرینی نان‌برنجی، امسال حدود ۶۰ درصد نسب به سال گذشته گران‌تر شده است. بدیهی است افزایش قیمت انواع شیرینی در قنادی‌ها به‌واسطه افزایش قیمت مواد اولیه ازجمله شکر، تخم‌مرغ و آرد و سایر افزودنی‌های مورد نیاز است.

یکی از قنادان بلوار کشاورز تهران که قنادی او همواره مملو از جمعیت بوده در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از وضعیت نامطلوب بازار شیرینی و کسادی این بازار می‌گوید: «هرساله در هفته‌های پایانی اسفندماه، متقاضیان خرید شیرینی شب عید در مغازه صف می‌کشیدند. در آخرین روزهای سال مجبور به استخدام چند کارگر روزمزد بودیم. گاهی برای جلوگیری از ازدحام جمعیت، مجبور به نوبت‌دهی یا ثبت سفارش می‌شدیم، اما امسال به‌واسطه افزایش بیش از حد قیمت انواع شیرینی، نه‌تنها تعداد مشتریان به‌شدت کاهش یافته بلکه خریداران معمولا میزان کمتری شیرینی خریداری می‌کنند، در نتیجه ما نیز از یک‌سو مجبور به پخت میزان کمتر و انواع محدودتری شیرینی و از سوی دیگر مجبور به اخراج چند کارگر از قنادی شدیم.»

گرانی مقوا و مواد اولیه

به گفته وی، نرخ بسیاری از مواد اولیه مورد نیاز قنادی‌ها رشد ۴۰ تا ۵۰ درصدی داشته، در نتیجه قیمت تمام‌شده شیرینی هم افزایش یافته است. در این شرایط خرید شیرینی از اولویت بسیاری از خانوار‌ها خارج شده و افرادی نیز که بعضا برای مصرف خانگی اقدام به خرید شیرینی می‌کردند، اکنون از تهیه آن صرف‌نظر می‌کنند. از طرف دیگر با افزایش قیمت‌ها، خرید شکلات‌های فانتزی و بسته‌بندی شده که به نسبت شیرینی از قیمت پایین‌تری برخوردار است باب شده و طبیعتا در این شرایط به کسب‌وکار قنادان لطمات سنگینی وارد خواهد شد.

رئیس اتحادیه قنادان درمورد گرانی انواع شیرینی در بازار به نکته قابل‌توجهی اشاره کرده و گفته است در ماه‌های گذشته، قیمت کاغذ و مقوا به‌طرز چشمگیری افزایش یافته تا حدی که موجب شده قیمت مقواهای مورد نیاز برای جعبه‌های شیرینی تا کیلویی ۲۵ هزار تومان افزایش یابد. درواقع امسال در مقایسه با سال گذشته قیمت مقوا ۳۰۰ درصد افزایش یافته؛ همین امر بر قیمت خرید شیرینی تاثیر گذاشته و قیمت تمام‌شده یک جعبه شیرینی را افزایش داده است.  پذیرایی از میهمان در ایام نوروز اگر بدون شیرینی و آجیل امکان‌پذیر باشد، بی‌شک بدون میوه‌های غیرممکن است. میوه اصلی‌ترین کالای مورد نیاز ایام نوروز و دید و بازدیدهای نوروزی است. نگاهی به جداول و نمودارهای این گزارش نشان می‌دهد قیمت میوه در آخرین روزهای سال ۹۷ نسبت به روزهای پایانی سال گذشته، افزایش قابل‌توجهی داشته است. اگرچه عضو هیات‌رئیسه اتاق اصناف ایران اعلام کرده است سیب و پرتقال که مهم‌ترین میوه‌های شب عید به شمار می‌روند چند روز قبل از عید نوروز از سوی کمیسیون تنظیم بازار عرضه خواهد شد، لذا مردم نگرانی‌ای از بابت تامین اقلام مورد نیاز خود نداشته باشند، اما افزایش قیمت انواع میوه در بازار این نگرانی را ایجاد می‌کند که خانوارهای ایرانی و به‌ویژه اقشار کم‌درآمد تا چه اندازه توان تامین میوه مورد نیاز شب عید را دارند؟ وضعیت بازار میوه سال گذشته به‌گونه‌ای بود که قیمت‌ انواع میوه در میادین میوه و تره‌بار نسبت به قیمت آن در واحدهای صنفی اندکی بهتر بود، اما خریداران میوه‌ از میدان تره‌بار معتقد بودند میوه‌های عرضه‌شده در میادین کیفیت لازم را ندارند. برای مثال اگرچه پرتقال درجه یک در میادین میوه و تره‌بار به قیمت ۵۹۰۰ تومان عرضه می‌شد و ظاهر زیبا و براقی داشت، ‌اما اکثر پرتقال‌ها یخ‌زده و بی‌آب بود و نارضایتی بسیاری از مشتریان را به همراه داشت. در نتیجه به‌نظر می‌رسد دستگاه‌های نظارتی امسال نظارت لازم را بر بازار میوه شب عید داشته باشند.

بررسی قیمت سه قلم عمده از کالاهای مورد نیاز سفره شب عید نشان می‌دهد سفره نوروز امسال ایرانیان بدون محاسبه قیمت سایر اقلام خوراکی ضروری نظیر گوشت، لبنیات، حبوبات، سبزیجات و...  حداقل ۱۲۰ درصد گران‌تر از سفره عید سال گذشته شده است.

زهرا فریدزادگان