خرج سفره‌ها پس از ۴۲۰۰

گروهی اعتقاد داشتند حذف ۴۲۰۰ هزینه سفره مردم را به شدت افزایش می‌دهد. اما آمارها نشان می‌دهد که در نیمه نخست امسال از ۶ خوراکی که در لیست حذفی‌ها قرار گرفتند، نیمی از آنها کمتر از ۵ درصد افزایش قیمت داشتند و افزایش قیمت دو کالا در سطح تغییرات شاخص کل بود. تنها کالایی که بیش از میانگین رشد قیمت داشته چای خارجی بوده است.

این کالا در پایان نیمه نخست نسبت به ابتدای سال تورم ۷۰ درصدی را ثبت کرده است. نکته قابل تامل درخصوص تورم قیمت چای این است که نرخ ارز تخصیصی به چای ۲۰۰ درصد افزایش پیدا کرده اما تغییر قیمت آن در سطح ۷۰ درصد بوده است. بنابراین این شکاف نیز می‌تواند شاهدی از کم‌اثری تخصیص دلار ۴۲۰۰ باشد. به همین دلیل بسیاری از کارشناسان معتقدند که اختصاص ارز ارزان بیش از اینکه به کاهش هزینه سفره‌های مردم کمک کند، پتانسیل افزایش رانت و فربه کردن دلالان را ایجاد کرده است. بنابراین باید سیاست‌های حمایتی به‌گونه‌ای انجام شود که با دقت بیشتری به هدف اصابت کند و رانت نصیب عده‌ای خاص نشود.

بررسی تورم نیمه نخست سال جاری در گروه‌های خوراکی نشان می‌دهد که حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی از خوراکی‌ها اثری روی افزایش قیمت آنها نداشته است. از ابتدای سال چهار گروه گوشت قرمز، کره، حبوبات و چای از لیست دریافت ارز ۴۲۰۰ تومانی حذف شده‌اند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که رشد ۶ ماهه قیمت‌های این گروه‌ها کمتر از رشد متوسط قیمت‌ها (تورم) در ۶ ماه نخست سال‌جاری بوده است. از سوی دیگر اگرچه در ۶ ماهه نخست سال‌جاری در برخی از گروه‌های خوراکی مانند روغن مایع و شکر افزایش قیمت در حد ۷/ ۷ درصد و ۴/ ۱ درصد بوده، اما تغییرات قیمتی آنها در یک سال منتهی به شهریور ماه سال جاری ۳۴ درصد و ۷/ ۵۰ درصد است. بنابراین این کالا‌ها که هنوز در دایره ارز بگیران ۴۲۰۰ تومانی قرار دارند، افزایش قیمت قابل‌توجهی را در یک سال اخیر ثبت کرده‌اند. این دو  موضوع نشان می‌دهد که حذف یا تخصیص ارز ترجیحی هدف تورمی سیاست‌گذار را برآورده نکرده است.

بالاترین رشد قیمتی در ۶ ماه

بررسی آمارهای منتشرشده توسط مرکز آمار کشور نشان می‌دهد که در ۶ ماه نخست سال‌جاری از میان ۲۴ قلم خوراکی منتشرشده، ۱۷ قلم بالای یک درصد تورم مثبت داشته‌اند. از سوی دیگر ۶ گروه نیز تورم‌های منفی ثبت کرده‌اند.  روند ۶ ماهه تورم خوراکی‌ها نشان می‌دهد که در میان ۱۷ خوراکی با تورم بیشتر از یک درصد، پرتقال محصول داخل بیشترین افزایش قیمت را داشته است. البته این افزایش به‌دلیل اینکه پرتقال در شهریور ماه میوه نوبرانه محسوب می‌شود، قابل‌توجیه است. تورم این میوه در شهریور ماه به نسبت اسفند ماه سال گذشته حدود ۳/ ۱۰۹ درصد بوده است. اما دومین خوراکی با تورم بالا، چای خارجی بسته‌ای بوده است. آمارها نشان می‌دهد که چای خارجی در مدت شش ماه حدود ۲/ ۷۱ درصد رشد قیمت داشته است. یعنی از حدود ۳۲ هزار تومان در اسفند ماه سال گذشته به حدود ۵۵ هزار تومان در شهریور ماه سال‌جاری رسیده است.

برنج ایرانی نیز از دیگر اقلامی بوده است که در نیمه نخست سال‌جاری از رشد قیمتی قابل‌توجهی برخوردار بوده است. آمارها نشان می‌دهد که هرکیلو برنج ایرانی از حدود ۱۶ هزار و ۶۰۰ تومان در اسفند ماه سال گذشته به قیمت ۲۳ هزار و ۲۰۰ هزار تومان در شهریور ماه سال‌جاری رسیده که رشدی در حدود ۴۰ درصد را ثبت کرده است. این درحالی است که قیمت برنج خارجی درجه یک در مدت مذکور تغییری نکرده است. البته یکی از اقلامی که به آن ارز ۴۲۰۰ تومانی تعلق می‌گیرد، برنج خارجی است که به‌نظر می‌رسد اختصاص این ارز در کنترل قیمت این کالای خارجی موثر بوده است. رشد نقطه به نقطه قیمت برنج خارجی نیز در مدت یک سال حدود ۹/ ۷ درصد بوده که از تورم نقطه به نقطه کل کمتر است.  در میان گروه سبزی‌های تازه نیز بیشترین افزایش قیمت به سیب‌زمینی تعلق داشته است. آمار‌ها نشان می‌دهد که در مدت ۶ ماه قیمت سیب‌زمینی رشد حدود ۷/ ۳۲ درصدی را تجربه کرده است. رشد نقطه به‌نقطه این محصول حدود ۱۰۱ درصد بوده است. یعنی در مدت یک سال قیمت هر کیلو سیب‌زمینی حدود دو برابر شده است. البته فصل پاییز زمان برداشت سیب‌زمینی بوده و افزایش عرضه این محصول احتمالا باعث کاهش قیمت آن خواهد شد.

گرانی غیرمنتظره در لبنیات

در نیمه نخست سال‌جاری، گروه لبنیات شاهد افزایش قیمت قابل‌توجهی بوده است. قیمت شیر پاستوریزه در مدت مذکور هزار تومان افزایش داشته که رشد آن حدود ۱/ ۲۲ درصد است. این افزایش تقریبا در قیمت ماست پاستوریزه نیز قابل مشاهده است. در مدت ۶ ماه، پنیر ایرانی نیز حدود ۱۸ درصد افزایش قیمت را تجربه کرده است. این افزایش در حالی رخ داده است که به خوراک دام ارز ۴۲۰۰ تومانی تعلق می‌گیرد. برخی از شرکت‌های لبنیاتی دلیل افزایش قیمت خود را بهره‌گیری از تکنولوژی‌های بهتر برای افزایش ماندگاری شیر اعلام کرده‌اند. اما به‌نظر می‌رسد این افزایش در مقایسه با تورم ۶ ماهه که حدود ۱۰ درصد بوده است چندان قابل‌توجیه نیست.

اخراجی‌ها از لیست ارز ارزان

بررسی رشد قیمتی در نیمه نخست سال‌جاری نشان می‌دهد که در گروه گوشت قرمز، گوشت گوسفند ۵ درصد و گوشت گاو و گوساله، ۸/ ۲ درصد افزایش قیمت داشته است. این درحالی است که رشد نقطه به‌نقطه قیمت این دو خوراکی به ترتیب ۵/ ۷۹ درصد و ۵/ ۶۷ درصد بوده است. از سوی دیگر از ابتدای سال‌جاری وارد‌کنندگان گوشت گوسفند، گاو و گوساله از ارز ۴۲۰۰ تومانی برخوردار نبوده‌اند. بنابراین این آمار نشان می‌دهد که حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی اثر چندانی بر افزایش قیمت گروه گوشت قرمز نداشته است. البته افزایش عرضه محصولات داخلی نیز می‌تواند بر تعادل بازار گوشت قرمز موثر باشد.

گروه حبوبات که شامل لوبیا چیتی و عدس است در مدت ۶ ماه تورم دو رقمی داشته است. آمارهای مرکز آمار کشور نشان می‌دهد که در نیمه نخست سال‌جاری قیمت هر کیلو لوبیا چیتی ۵/ ۱۵ درصد رشد داشته است. براساس این آمار قیمت هر کیلو لوبیا چیتی در اسفند ماه حدود ۱۴ هزار و ۵۰۰ تومان بوده است که در شهریور ماه به حدود ۱۶ هزار و ۷۰۰ تومان رسیده است. در این گروه قیمت عدس نیز تقریبا شرایط مشابهی داشته است. قیمت هر کیلو عدس در مدت ۶ ماه حدود هزار تومان افزایش داشته که رشدی حدود ۲/ ۱۲ درصدی را رقم زده است. البته براساس اخبار منتشرشده، از ابتدای امسال گروه حبوبات نیز از گرفتن ارز ۴۲۰۰ محروم شدند. البته آمارها نشان می‌دهد که قیمت لوبیا چیتی و عدس در مدت یک‌سال منتهی به شهریور ماه به ترتیب حدود ۳۱ درصد و ۱۹ درصد افزایش قیمت را تجربه کرده است.  کره نیز از دیگر حذفیات لیست ارز ۴۲۰۰ تومانی بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که رشد قیمتی این کالا در نیمه سال‌جاری ۶/ ۱ درصد بوده که به نسبت رشد متوسط سطح عمومی قیمت‌ها در مدت ۶ ماه کمتر بوده است.

چهارمین کالا، چای خارجی بوده که به‌نظر می‌رسد به تازگی از دریافت ارز ارزان محروم شده است. قیمت این کالا در مدت ۶ ماه رشد بالای ۷۰ درصد را تجربه کرده است.

دیابت در گروه قندی‌ها

گروه قند و شکر نیز در نیمه نخست سال‌جاری افزایش قیمت داشته است. در این گروه، هر کیلو قند از قیمت ۶هزار و ۸۰۰ تومان از اسفند ماه سال گذشته به حدود ۷ هزار و ۶۰۰ تومان در شهریور ماه رسیده است. این افزایش قیمت در حدود ۴/ ۱۱ درصد بوده است. رشد قیمتی قند در مدت یک سال منتهی به شهریور نیز حدود ۴/ ۵۵ درصد بوده است. البته در مورد شکر وضعیت فرق می‌کند. آمارها نشان می‌دهد که در مدت ۶ ماه نخست سال‌جاری، قیمت هر کیلو شکر حدود ۴/ ۱ درصد رشد داشته است. شکر از اقلامی است که در لیست دریافت ارز ۴۲۰۰ تومانی قرار دارد. با این وجود قیمت شکر از شهریور سال گذشته تا شهریور امسال حدود ۷/ ۵۰ درصد رشد کرده است. روغن مایع  نیز همچنان از ارز ۴۲۰۰ تومانی بهره‌مند می‌شود، در حالی که تورم ۶ ماهه این کالا ۷/ ۷ درصد و تورم سالانه آن بیش از ۳۰ درصد بوده است. به‌نظر می‌رسد اختصاص ارز ترجیحی اثر چندانی بر کنترل قیمت این دو کالا نداشته است.

کاهش قیمت گوجه، افزایش قیمت رب!

رب گوجه‌فرنگی از کالاهایی است که قیمت آن تحت‌تاثیر عوامل مختلفی است. مواد اولیه آن که گوجه‌فرنگی است در مدت شش ماه ۵/ ۴۴ درصد کاهش قیمت داشته است، اما این عامل تاثیر زیادی روی قیمت رب گوجه‌فرنگی نداشته است. چون عواملی مانند قیمت نیروی کار، انرژی به‌کار رفته در تولید کالا، تکنولوژی، حمل‌ونقل و ... بر تعیین قیمت این کالا موثر است. آمارها نشان می‌دهد که در مدت ۶ ماه نخست سال‌جاری، قیمت هر قوطی یک کیلویی رب گوجه‌فرنگی، ۲/ ۱۱ درصد رشد داشته است. رشد قیمت این کالا در مدت یک‌سال منتهی به شهریور ماه حدود ۹/ ۱۳۴ درصد بوده است. اگرچه قیمت گوجه‌فرنگی کاهش داشته و قیمت انرژی و دستمزد نیروی کار زیر ۲۰ درصد رشد داشته، اما گروه کنسروسازان معتقدند که ملزوماتی مانند قوطی، درب آسان بازشو،‌ کارتن و شیرینگ با افزایش قیمت مواجه بوده و این عوامل سبب افزایش قیمت رب گوجه‌فرنگی شده است.

بعد از گوجه‌فرنگی که در شش ماه نخست سال‌جاری بیشترین کاهش قیمت را تجربه کرده، پیاز رتبه دوم را دارد. قیمت هر کیلو پیاز در اسفند سال گذشته، ۴ هزار و ۵۰۰ تومان بوده که در شهریورماه سال‌جاری به قیمت ۲هزار و ۹۰۰ تومان کاهش پیدا کرده است. این کاهش قیمت در حدود ۳/ ۳۷ درصد بوده است. خیار کالای دیگری است که با کاهش قیمت مواجه بوده است. این کالا در شش ماه ابتدایی سال حدود ۲۸ درصد از قیمت خود را از دست داده است. مرغ و تخم مرغ نیز کاهش قیمتی در حدود ۷ درصد را در مدت مذکور تجربه کرده است.

به‌طور کل آمارهای منتشرشده نشان می‌دهد که کاهش قیمت‌ها که در گروه میوه‌ها و سبزیجات رخ داده دلیل فصلی داشته و به علت افزایش عرضه این محصولات بوده است. افزایش قیمت برخی کالاها مانند چای به‌دلیل حذف آنها از لیست دریافت ارز ۴۲۰۰ تومانی بوده است. اما کالاهایی مانند گوشت قرمز و کره پس از حذف از لیست ارز ارزان رشد قیمتی چندانی را تجربه نکرده‌اند. در این میان، رشد قیمتی برخی از کالاها مانند رب گوجه‌فرنگی و برنج ایرانی نیز چندان منطقی به نظر نمی‌رسد. برنج ایرانی در شش ماه نخست سال‌جاری رشد ۴۰ درصدی را تجربه کرده؛ درحالی‌که رشد متوسط سطح عمومی قیمت‌ها در مدت ۶ ماه حدود ۱۰ درصد بوده است. از سوی دیگر این گزارش نشان می‌دهد که اختصاص ارز ۴۲۰۰ تومانی به برخی از کالاها مانند شکر و روغن اثر چندانی بر کنترل قیمت آنها در یک سال گذشته نداشته است؛ زیرا در یک‌سال منتهی به شهریور ماه قیمت آنها بیشتر از ۳۰درصد رشد کرده است.