زنگ خطر برای کشورهای نفتی به صدا درآمد

به گزارش ایسنا، این نتیجه گزارش اخیر آژانس بین‌المللی انرژی با عنوان "دورنمای اقتصادهای تولیدکننده نفت" بوده که در آن هشدار داده شده است تغییر سیستم انرژی، اقتصاد کشورهای تولیدکننده نفت را تهدید می‌کند. این تهدید به اشکال گوناگون در هر بخش عرضه و تقاضا خود را نشان می‌دهد.

بهره وری انرژی، خودروهای برقی و سایر تغییرات فناوری پرسش‌هایی را درباره پیک تقاضا برمی‌انگیزند. مقررات جوی نیز ممکن است مصرف را نابود کند. در بخش عرضه، شیل آمریکا ممکن است عمده افزایش تقاضا را که ممکن بود از سوی سایر تولیدکنندگان نفت برآورد شود، بدست بگیرد.

این عوامل تهدیدهای جدی را برای تولیدکنندگان بزرگ نفت ایجاد می‌کند و آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش خود روی شش کشور عراق، نیجریه، روسیه، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و ونزوئلا متمرکز شده است. تمامی این کشورها تولیدکننده بزرگ نفت هستند و برای تامین بودجه، وابستگی بالایی به درآمدهای نفتی دارند.

این وابستگی در سیکل‌های معمولی یک ریسک به شمار می‌رود. آژانس بین‌المللی انرژی در این گزارش خاطرنشان کرده است که عراق پس از ریزش قیمت نفت در سال ۲۰۱۴، با افت ۴۰ درصدی درآمد نفتی خود مواجه شد در حالی که درآمد ونزوئلا ۷۰ درصد کاهش یافت. نوسانات شدید در درآمد هیدروکربن ممکن است وضعیت فاینانس این کشورها را به شدت بی‌ثبات کند و این اقتصادها منعطف نیستند.

این مشکل وابستگی به پول نفت در آینده وخامت بیشتری پیدا خواهد کرد، زیرا خودروهای برقی سرانجام رقیب جایگزینی برای نفت در بخش حمل و نقل عرضه خواهند کند و همزمان محدودیتهای آلایندگی، تغییر الگوی مصرف از سوختهای فسیلی به سوختهای پاک‌تر را تسریع خواهد کرد. این به معنای آن است که تهدیدها در آینده ساختاری بوده و دوره‌ای نیستند.

بر اساس سناریوی سیاستهای جدید که در گزارش آژانس مطرح شده، بحران در کمین تولیدکنندگان نفت، ممکن است در دهه ۲۰۲۰ حاد نشود زیرا انتظار می‌رود روند رشد تولید شیل آمریکا ثابت شود و احتمال محدودیت عرضه در میان مدت، درآمدها را بالا نگه دارد. با این حال این امر ممکن است گذر انرژی را تسریع کند.

اما سناریوی قیمت پایین‌تر نفت تیره‌تر بوده و لزوم تنوع اقتصادی را مبرم می‌کند. در این سناریو فرض شده که با تولید بالاتر نفت شیل آمریکا و بهره‌وری انرژی، اگر قیمت نفت در محدوده ۶۰ تا ۷۰ دلار در هر بشکه باشد، درآمد نفت و گاز هرگز به سطح دوره ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ بهبود نخواهد یافت و نهایتا به از دست رفتن ۷ تریلیون دلار درآمد در دوره منتهی به سال ۲۰۴۰ منجر می‌شود. بدون انجام اصلاحات اساسی، این ضرر در درآمد به معنی کسری هنگفت حساب جاری، فشار نزولی روی ارزهای ملی و هزینه دولتی کمتر است. در خاورمیانه، ریسکهای اقتصادی معادل کاهش ۱۵۰۰ دلاری میانگین درآمد شخصی سالانه هر فرد است.

این مسئله به خصوص در کشورهایی مانند نیجریه، عراق و عربستان سعودی که به قیمت بالای نفت برای حفظ مخارج اجتماعی نیاز دارند، موجب نگرانی است. ثبات مسئله مهمی برای جمعیت فزاینده متقاضیان کار است.

یک سناریوی دیگر به بررسی چشم انداز رشد سریع انرژی پاک‌تر پرداخته و در آن پیک تقاضا برای نفت در آینده نزدیک فرض شده است. نتیجه این سناریو مشابه سناریویی است که در آن قیمتهای نفت پایین می‌ماند یعنی درآمدهای نفتی به سطح پیش از سال ۲۰۱۴ بهبود نخواهد یافت و کشورهای نفتی با بحران مواجه می‌شوند.

به عبارت دیگر، هر طور که نگاه شود کشورهای نفتی اگر اقتصادهایشان را متنوع نکرده و از نفت فاصله نگیرند، با آینده تاریکی روبرو خواهند شد.

آژانس بین‌المللی انرژی پیشنهادهای معدودی برای این تولیدکنندگان بزرگ نفت دارد. این کشورها باید هزینه‌های تولید نفت را پایین نگه دارند و یارانه‌های سوخت را کاهش داده و به بهره وری انرژی متوسل شوند تا منابع انرژی‌شان حفظ شود.

بر اساس گزارش اویل پرایس، یک شیوه اتلافی، سوزاندن نفت برای برق است که اکنون تا حدودی در اکثر نقاط جهان به چشم نمی‌خورد. اما کشورهای خلیج فارس همچنان حدود دو میلیون بشکه در روز برای برق مصرف می‌کنند که از نظر فصلی نوسان دارد و در ماه‌های تابستان افزایش پیدا می‌کند. فاتح بیرول، مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی در این باره اظهار کرده: این یک کار بیهوده است. درست مثل این است که از عطر چنل برای سوخت خودرو استفاده کنید.