همه ضرر می‌کنند الا پتروشیمی‌ها

بهزاد محمدی از مدیران قدیمی است که کمتر از دو هفته از انتصابش به عنوان مدیر عامل شرکت ملی پتروشیمی ایران می‌گذرد. وی البته باید مسائل بسیاری را سامان دهد که با بخش‌های فرا نفتی متعددی در هم آمیخته‌اند. مالکان و سهامداران پتروشیمی‌های بزرگ در ایران طیف وسیعی از اشخاص حقیقی و حقوقی بخش خصوصی تا نیمه دولتی‌ها و وزارتخانه‌هایی همچون وزارت رفاه را در بر می‌گیرند. سود بالای پتروشیمی و مزیت‌های صادراتی آن بسیاری از هلدینگ‌های بانکی را نیز به فکر سرمایه‌گذاری گسترده در این بخش انداخته است. صبا تامین از جمله بزرگ ترین سرمایه‌گذاران دولتی در این زمینه است. بررسی گزارشات مالی در بورس نشان می‌دهد که سودآورترین شرکت‌ها در این روزها پتروشیمی‌ها هستند. متاسفانه تحریم و افزایش نرخ ارز و ضعف نظارت وزارتخانه‌های همچون صنعت و معدن و تجارت باعث شده است تا برخی هلدینگ‌ها نهایت استفاده را از وضع موجود ببرند. 

صنعتی با هزاران مدعی 

در شورای عمومی شرکت ملی پتروشیمی به دلیل گستره کار، افراد زیر عضویت دارند: «وزیر نفت، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه، وزیر صنعت، معدن و تجارت، وزیر امور اقتصادی و دارایی، وزیر کار و رفاه اجتماعی، وزیر نیرو، مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران و مدیر مالی شرکت ملی نفت ایران، علاوه بر اینها سازمان‌هایی همچون تامین اجتماعی، صندوق بازنشستگی، بانک‌های بزرگ و بسیاری دیگر به دلیل سهامداری در پتروشیمی‌ها تاثیر قابل ملاحظه‌ای در تعیین خطوط و نقشه راه این صنعت بزرگ ایفا می‌کنند. در واقع مدیریت شرکت ملی ناچار است با دهها سازمان و نهاد و ارگان دولتی و غیر دولتی هماهنگی انجام دهد تا اوضاع و قیمت‌ها کنترل گردد. مهم‌ترین مشکل در میان برخی شرکت‌های پتروشیمی متخلف که در گوشه و کنار کشور پراکنده‌اند، کوتاهی آنها از عدم بازگشت ارز دولتی است. سرپرست سازمان توسعه تجارت ایران در اظهاراتی قابل تامل گفته است که: از ۲۷ میلیارد دلار صادراتی که از ابتدای امسال داشته ایم، تنها هفت میلیارد دلار ارز آن به داخل کشور برگشته است.

بخش عمده‌ای از این ارز بازنگشته مربوط به پتروشیمی‌ها است. افزایش نرخ ارز و بالا رفتن هزینه‌های تولید باعث شده تا بنگاه‌های بسیاری ضرر کنند. اما برای پتروشیمی‌ها که هم موفق شدند به دولت بقبولانند که ارزشان باید در بازار ثانویه به قیمت‌های بالا به فروش برسد و هم مجوز آزادسازی قیمت تولیدات خود در بورس کالا را گرفتند، وضعیت به کلی فرق می‌کند. پتروشیمی‌ها در ماه‌های بحرانیِ بسیاری از واحدهای تولیدی، سودهای نجومی کسب کرده‌اند.

نگاهی به عملکرد مالی پتروشیمی‌های پذیرفته شده در بورس نشان می‌دهد که برخلاف بسیاری از بخش‌های اقتصادی در کشور، آن‌ها در حال سپری کردن دوران پررونقی هستند. افزایش قیمت محصولات پتروشیمی و پلیمری، قیمت همه چیز از بطری‌های آب معدنی گرفته تا ظروف پلاستیکی را شدیداً افزایش داده و فشار بسیاری به واحدهای تولیدی که مواد اولیه‌شان را از صنعت پتروشیمی می‌گیرند، وارد کرده است. از سوی دیگر، کل مردم به‌عنوان مصرف‌کننده این محصولات نیز تحت فشار افزایش قیمت‌ها قرارگرفته‌اند. با این حال، برای خود پتروشیمی‌ها وضعیت فرق می‌کند.

درآمد سرشار 

درآمد حاصل از فروش محصولات پتروشیمی شازند در نیمه نخست سال جاری، نسبت به نیمه نخست سال گذشته، ۷۲ درصد رشد داشته است. سود خالص این شرکت نیز در همین دوره افزایش نجومی ۱۸۶درصدی را تجربه کرده است. شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس که زیرمجموعه‌هایی مانند : پتروشیمی بندرامام، پتروشیمی اروند، پتروشیمی تندگویان، پتروشیمی فجر، پتروشیمی بوعلی، پتروشیمی مبین، پتروشیمی کارون و پتروشیمی نوری را تحت مالکیت خود دارد، برنده اصلی این بازی بوده است. سود خالص پتروشیمی فناوران در نیمه نخست سال جاری، نسبت به نیمه نخست سال گذشته، ۱۶۹درصد افزایش یافته است. در واقع، این شرکت پتروشیمی در عرض شش ماه، سودی بیش از کل سال ۹۶، به دست آورده است. سود پتروشیمی خارک از این رقم هم بزرگ‌تر بوده است: سود خالص پتروشیمی خارک در نیمه نخست سال ۹۷ نسبت به نیمه نخست سال ۹۶، رشد ۴۲۶درصدی را تجربه کرده است به همین ترتیب در دوره مورد اشاره، سود خالص پتروشیمی کرمانشاه ۲۴۷ درصد افزایش یافته است.

سرکشی پتروشیمی‌ها 

مالکان پتروشیمی‌ها عموماً قدرتمند هستند، بسیاری گرانی نرخ ارز را عامل افزایش قیمت می‌دانند، اما واقعیت آن است این پتروشیمی‌ها بودند که با افزایش قیمت کاذب و بی‌دلیل باعث افزایش قیمت در بسیاری از حوزه‌های تولیدی که وابسته به محصولات آنها هستند، شده‌اند. محصولات آنها به دلیل افزایش قیمت در بازارهای جهانی با افزایش قیمت در صادرات مواجه بوده است. خوراک را با حداقل قیمت دریافت می‌کنند و از انواع رانت‌ها برخوردار هستند و ارز حاصل از صادرات را نیز بر نمی‌گردانند. پتروشیمی‌ها بدون زحمت سود سرشاری می‌برند و ظاهرا کسی نیست که جلوی آنها بایستد و کاری انجام دهد.