کوران نقدینگی در بورس تهران

بازار سهام در آخرین هفته بهمن با ثبت بازدهی ۳/ ۴ درصدی بر قله ۴۷۸ هزار واحدی ایستاد. گرچه نسبت‌های تحلیلی در نقاط اوج خود به سر می‌برند، همچنان قدرت نقدینگی به رشد قیمت‌ها در بورس دامن می‌زند. به‌طوری که میانگین ارزش معاملات روزانه سهام از ۶ هزار میلیارد تومان گذشته که معادل ۳/ ۰ درصد کل نقدینگی کشور است. این نسبت دست کم ۵۰ درصد بالاتر از رکورد پیشین خود در اوایل دهه ۸۰ قرار دارد و نشان می‌دهد اقبال پول‌ها به بورس در سطح بی‌سابقه‌ای قرار دارد.

بازار سهام در ششمین هفته متوالی مثبت، افزایش ۳/ ۴ درصدی را ثبت کرد تا بازدهی استثنایی بورس تهران در بهترین سال تاریخ فعالیت خود تا به اینجای کار به ۱۶۸ درصد برسد. همزمان، افزایش متناوب ارزش معاملات ویژگی دیگر رفتار این روزهای بازار است به نحوی که با عبور ارزش داد و ستدها در روزهایی از هفته جاری از محدوده ۶ هزار میلیارد تومان، نسبت ارزش کل معاملات روزانه به کل نقدینگی به محدوده ۳/ ۰ درصد رسید که حداقل ۵۰ درصد از بالاترین رکورد تاریخی که قبلا در اوج شکوفایی اقتصادی کشور در اوایل دهه ۸۰ شمسی تجربه شده بود، بیشتر است.

در همین حال، نسبت قیمت بر درآمد کل بورس و فرابورس براساس سودآوری ۱۲ ماه منتهی به ابتدای زمستان از مرز ۱۰ واحد گذر کرده که از متوسط تاریخی چند دهه اخیر بین (۶ تا ۷ واحد) به مراتب بالاتر است. به این ترتیب می‌توان گفت مهار حرکت بازار سهام فارغ از معیارهای ارزش‌گذاری به‌دست جریان نقدینگی افتاده است؛ وضعیتی که در شرایط رکودی یا محدودیت سایر بازارهای سرمایه‌گذاری، ارزش کل بازار سرمایه را در هفته جاری به نزدیکی حجم کل نقدینگی کشور (بنابر آخرین آمار اعلام شده از سوی بانک مرکزی) رسانده است.

رشد قیمت کالاها در شرایط دشوار تولید

در روزهای اخیر، قیمت برخی محصولات کالایی در بازار داخل با شتابی فزاینده رو به صعود گذاشته است. در بارزترین مورد، جهش قیمت آهن‌آلات توجه ناظران را به خود جلب کرده تا جایی که قیمت برخی مقاطع فولادی در بازار آزاد از معادل قیمت‌های جهانی و نرخ دلار روز بالاتر رفته است. همزمان، نرخ دلار در بازار آزاد برای اولین بار در ۹ ماه گذشته از مرز ۱۴ هزار تومان عبور کرده و نشانه‌های تثبیت در سطح جدید را از خود نشان می‌دهد. همین فضا البته در هفته جاری انگیزه تازه‌ای فراهم کرد تا سهام شرکت‌های فولادی، شیمیایی و معدنی موج اقبال دوباره‌ای را تجربه کنند. دقت در جزئیات اما نشان می‌دهد که زیر پوست تحولات جاری برخی نارسایی‌های مهم در سمت عرضه کالاها در جریان است. در همین راستا، مشکلات مربوط به تامین گاز منجر به افت تولید واحدهای آهن اسفنجی شده که به نوبه خود در زنجیره تولید فولاد‌سازی اثر منفی داشته است.

همزمان، برخی واحدهای پتروشیمی با افت فشار خوراک ورودی و کاهش تولید مواجه شده‌اند که احتمالا آثار آن در گزارش‌های عملکرد ماه بهمن مشاهده خواهد شد. همزمان، این مساله با اثر‌گذاری بر صادرات منجر به محدودیت‌هایی شده است که تا حدی توضیح‌دهنده نوسان ارز نیز هست. نکته جالب این است که بازار سهام، با تمرکز بر قیمت‌های لحظه‌ای و عدم لحاظ کردن دلایل بنیادی این اتفاق (کاهش تولید) صرفا بر سویه مثبت تحولات تکیه کرده است. با توجه به مقطعی بودن مشکلات جاری، انتظار می‌رود با نزدیک شدن به اواخر سال و افزایش دما، شرایط تامین خوراک به وضعیت عادی بازگردد و به این ترتیب بخشی از التهاب کنونی در بازار کالایی و ارز در کوتاه‌مدت تعدیل شود.

پیام متفاوت از آمار نقدینگی

پس از مدت‌ها انتظار، بالاخره قفل گزارش‌های بانک‌مرکزی باز شد و آمار شش ماهه پولی کشور تا پایان آذرماه بر روی سامانه قرار گرفت. این آمار حاوی نکات مهمی به‌ویژه برای سرمایه‌گذاران بود. در نگاه اول، رشد ۲۸ درصدی نقدینگی نسبت به میانگین بلند مدت ۲۵ درصدی جلب توجه می‌کند که می‌تواند به معنای شتاب‌گیری افزایش این متغیر مهم باشد. به‌رغم این رشد، دقت در جزئیات آمار نشان می‌دهد که کیفیت اجزای پایه پولی تغییرات مطلوبی را به ثبت رسانده است.

در این راستا، کاهش ۱۷ درصدی بدهی بانک‌ها به بانک‌مرکزی و نیز افزایش ۳۳ درصدی خالص ذخایر بانک‌مرکزی از ابتدای تابستان تا پایان پاییز نشان از بهبود معنادار ساختار هسته نقدینگی دارد. همچنین مجموع بدهی دولت به بانک‌مرکزی در شش ماه منتهی به ۳۰ آذرماه حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان افزایش یافته که با عنایت به تعمیق مشکلات فروش نفت و تشدید مشکل کسری بودجه به مراتب از انتظارات قبلی مبنی بر توسل دولت به منابع پر قدرت بانک‌مرکزی کمتر است. به این ترتیب می‌توان گفت که به‌رغم تشدید مشکلات ناشی از تحریم، سیاست‌گذار توانسته شرایط متغیرهای پولی را به‌طور نسبی به نحو مطلوبی مدیریت کند؛ وضعیتی که به‌رغم تصور رایج کنونی در زمینه رشد فزاینده نقدینگی و تاثیر مطلوب آن بر رونق بازارهای سرمایه‌گذاری، در عمل پیام انضباط نسبی پولی و مدیریت انقباضی بانک‌مرکزی و دولت در شرایط محدودیت بی سابقه منابع ورودی نفت را در بر دارد.

ابهام بازارهای جهانی در مواجهه با کرونا

روش اطلاع‌رسانی چین درخصوص میزان شیوع و خسارت ویروس کرونا از یک سو و غلبه فضای خوش‌بینی در بازارهای بین‌المللی ناشی از سیاست‌های پولی به شدت انبساطی بانک‌های مرکزی از سوی دیگر، موجب شده است واکنش بازارهای جهانی به این ریسک سیستماتیک محدود باشد. با این وجود، هرچه زمان سپری می‌شود با کسب اطلاعات قطره‌چکانی، ابعاد خسارت‌بار این پدیده بیشتر آشکار می‌شود. بر این اساس، چین در یک خبر جدید ابتلا به ۷۰ هزار مورد از ویروس کرونا را گزارش کرده که با آمار قبلی متفاوت است. علاوه بر این، آثار زیان‌بار این اتفاق در عملکرد شرکت‌ها نیز پدیدار شده تا جایی که افت تولید بزرگ‌ترین واحد شرکت اپل و کاهش قابل توجه درآمد خطوط هواپیمایی به‌ویژه در آسیا را رقم زده است. شدیدترین انعکاس موضوع هم در بازار جهانی نفت قابل مشاهده است به نحوی که مراجع بین‌المللی اولین افت مصرف جهانی سالانه نفت بعد از بحران سال ۲۰۰۸ را پیش‌بینی کرده‌اند و قیمت‌های جهانی نفت نیز به نحو قابل ملاحظه‌ای تضعیف شده است.

همزمان، قیمت طلا نیز به‌دنبال افزایش ریسک‌گریزی سرمایه‌گذاران به اوج هفت ساله رسیده و از مرز ۱۶۰۰ دلار به ازای هر اونس عبور کرده است. مجموع تحولات حکایت از آن دارد که واکنش بازارها هنوز با آثار شیوع کرونا متناسب نبوده و در صورت ادامه مسیر کنونی، مستعد آن است که به تدریج حساسیت بیشتری نسبت به این ریسک محیطی نشان دهد؛ اتفاقی که با توجه به تاثیرپذیری عمده بازارهای کالایی از تقاضای چین می‌تواند در صورت ایجاد تلاطم در این حوزه، برای سرمایه‌گذاران بورس تهران و شرکت‌های بزرگ تولید‌کننده موادخام نیز حائز اهمیت تلقی شود.

شروین شهریاری